Το σάουντρακ της Πανεπιστημίου, το «δάσος» των διαδηλώσεων, η σοφία του Ομπάμα και η μοναδική συναισθηματική τοπογραφία του Μιχαήλ Μαρμαρινού αποκαλύπτονται με αφορμή το «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» του Σέξπιρ, που ανεβάζει στο Εθνικό θέατρο.
Με μάσκες, οι ήρωες του Ονείρου καταφεύγουν στο δάσος για να ζήσουν αυτό που θέλουν χωρίς να τους βλέπουν. Μου θυμίζει τον κόσμο του Facebook...
Όμως, στο δάσος της παράστασης πίσω από τη μάσκα υπάρχει το πραγματικό σώμα που είναι παρόν. Τα social media είναι ένα διαρκές φάντασμα, ένα αποσωματοποιημένο γεγονός. Είμαι πολύ υλιστής, δεν μπορώ όταν δεν υπάρχει παρουσία του σώματος, έχω μια πολύ βαθιά επιφύλαξη. Δεν αρνούμαι τίποτα, απλά λέω ότι στο δάσος μου τα σώματα είναι παρόντα, υπάρχει πραγματικά σε πλήρη πιθανότητα βίωσης ο κίνδυνος εμπλοκής όλου του σώματος, όλης της υπάρξεως. Αυτή η διαρκής συνδιαλλαγή με ένα λόγο ή μια εικόνα μού αφήνει ένα κενό που δεν είναι χρόνου, αλλά βιώματος. Πίσω από μια ακτινοβολούσα μάσκα που είναι η οθόνη πρέπει να πείσεις τον άλλο. Δεν το αρνούμαι, δεν με αφορά όμως.
Ποιο είναι το «δάσος» στην Αθήνα του 2012;
Η ίδια η Αθήνα είναι ένα δάσος και το βράδυ είναι ένα σκοτεινότερο δάσος. Το λέω χωρίς να υπονοώ τίποτα. Το δάσος είναι και μια οποιαδήποτε στιγμή που θα κλείσεις τα μάτια. Προχθές έτυχε να είναι δάσος το μετρό, δημιουργώντας την έννοια της ανεξέλεγκτης ροής του τυχαίου που είναι ο κόσμος, που διαπερνά τη δική σου στάση εκείνη την ώρα, μέσα από τις δικές σου έντονες προθέσεις που είναι προθέσεις κίνησης, διαδρομής. Όλοι κάπου πάνε, κανείς δεν στέκεται. Όπως δεν στέκονται τα κύματα, όπως δεν στέκονται τα ρίγη. Το μετρό επίσης έχει μια σχεδόν μεταφυσική παρέμβαση, που είναι οι κυλιόμενες σκάλες: από τη στιγμή που θα πατήσεις το πόδι σου δεν ορίζεις ακριβώς πού βρίσκεσαι. Οι κυλιόμενες σκάλες είναι ένα δάσος.
Όταν ήρθε η Μέρκελ. Ήθελα να βρεθώ εκεί, να νιώσω όλους τους κραδασμούς. Έχω μια αφύπνιση στη διαδήλωση, μου αρέσει να περνάω ανάμεσά της, να γίνομαι κομμάτι της, να βγαίνω έξω, να την παρατηρώ και να συμφωνώ ή να διαφωνώ ταυτόχρονα μαζί της. Μια συγκέντρωση που θα ήθελα να βρεθώ ήταν αυτή έξω από το Χυτήριο στο «Corpus Christi». Εκεί έπρεπε να βρισκόμαστε όλοι. Η βασική μου ενόρμηση προς τη διαδήλωση είναι να καταλάβει η άλλη πλευρά, όχι αυτή που διαδηλώνει, ότι πρέπει να συνεννοηθούμε, να ακούσει ο ένας τον άλλο. Την έχω ανάγκη σαν ένα επιπλέον βήμα και επιχείρημα μιας δημοκρατίας.
Μπορεί να συνδιαλλαγεί κάποιος σήμερα με τη Χρυσή Αυγή;
Αν σου πω όχι, δεν βοηθάω σε τίποτα. Όμως, η άλλη εκδοχή είναι απλά πόλεμος. Πιθανόν να μη γίνεται. Βλέπω κόσμο, όμως, που ακολουθεί τη Χρυσή Αυγή και στεναχωριέμαι που έχει πέσει σε αυτή την παγίδα ή έχει σπρωχθεί σε αυτήν. Ξέρουμε ότι ο φασισμός ήταν πολύ συχνά ένας φύλακας, το ύστατο προπύργιο της αμορφωσιάς, γιατί μόρφωση σημαίνει «αντιλαμβάνομαι» τον άλλο και τα πράγματα. Και αυτό ισχύει για όλα τα άκρα. Ανεξάρτητα από την ιδεολογική σημαία, που συνήθως είναι μια πρόφαση: πίσω από αυτήν υπάρχει μια βαθιά ψυχολογική καθήλωση, μια ερημία, μια άλλη απελπισία στην οποία πιθανότατα δεν μπορείς να παρέμβεις, κυρίως διαλεκτικά.
Το έχεις προσπαθήσει;
Όταν ήμουν φοιτητής στη Θεσσαλονίκη περπατούσα με μια φίλη στην παραλία και μας πλησίασαν δύο ονομαστοί φασίστες και ήθελαν να μας πετάξουν στη θάλασσα ως αριστερούς. Κατά την πάγια τακτική μου, άνοιξα συζήτηση επί μιάμιση ώρα. Χαράματα πια καταλήξαμε να πίνουμε έναν καφέ... Θυμάμαι αυτή τη συνάντηση με συγκίνηση. Είχα την τύχη να μου αφήσει κάτι αυτή η στιγμή: μια ελπίδα που δεν έχω εγκαταλείψει σε κάθε αντίστοιχη περίσταση που μοιάζει αδιέξοδη.
Μου θυμίζει τον Ομπάμα: «Δεν υπάρχει αδιέξοδο… Yes we can!»
Συμφωνώ. Δες καμιά φορά πώς μια διατύπωση μπορεί να απελευθερώσει θετικές εσωτερικές δυνάμεις και ξαφνικά αυτός που την εκπροσωπεί γίνεται φορέας της. Ναι, είμαι χαρούμενος που βγήκε ο Ομπάμα. Τον θεωρώ από τους αρκετά σοφούς ανθρώπους, που στο παρόν δεν είναι εύκολο να ανιχνεύσεις μια σοφία. Με εμπνέει και η πραγματικότητά του, η φυσιογνωμία, η καταγωγή του, και το «Yes We Can».
Πώς συμμετέχει ο χώρος στις παραστάσεις σου;
Μου ανέφερες πριν το μετρό. Πώς ήταν η εμπειρία με τους ηθοποιούς της παράστασης να «ξαφνιάζουν» τους διαβάτες; Οι τόποι είναι σημεία, είτε εξωτερικά είτε εσωτερικά τα οποία προκαλούν συναντήσεις. Το REX δεν είναι απλώς ένα κτίριο, είναι ένας τόπος πιθανοτήτων, ένας τόπος συναντήσεων, ένα «ίσως». Το ίδιο συμβαίνει και με δημόσιους χώρους όπως το μετρό, όπου έρχονται και παρέρχονται άνθρωποι με μια ρυθμολογία σχεδόν κοσμική. Μου θυμίζει χορό τραγωδίας… Μου αρέσει πολύ όταν η δραματουργία διασχίζει ή διασχίζεται από την πραγματικότητα. Η δράση στο μετρό, που ήταν απλή, χρησιμοποιούσε μια φέτα της δραματουργίας μέσα στην πραγματική αντίσταση που παρήγε ο κόσμος και η πραγματικότητα του μετρό. Οι δύο εραστές που αναζητούν ο ένας τον άλλο και ξαφνικά είναι δύο κυλιόμενες σκάλες που τους παρασύρουν αλλού. Και ταυτόχρονα μέσα στο πλήθος υπάρχει ένας ανεπαίσθητος παρατηρητής, ο Πουκ, που κυκλοφορεί σχεδόν αόρατος. Και αυτό έχει μια άλλη δυναμική – ποτέ δεν ξέρεις ποιος σε κοιτάει (σιγή). Παλαιότερα δεν ήξερες και ποιος σε ακολουθεί (ένα μελαγχολικό χαμόγελο).
Σε είχα ρωτήσει τι υπότιτλο θα έβαζες στην παράσταση και μου είχες πει «Αθήνα 2012».
Ναι, αλλά και μια φράση που λέει «όταν ξυπνήσεις κουτός σαν πριν, τον κόσμο να αντικρίσεις». Είναι η στιγμή που ο Πουκ ξεμαγεύει αυτόν που είχε μαγέψει και τον στέλνει πίσω στην πραγματικότητα. Αλλά αυτή η φράση –που είναι νομίζω μια υπενθύμιση αθωότητας– έχει κάτι εξαιρετικά τρυφερό. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα από τα μότο της παράστασης. Αλλά και το «πώς ξέρουμε ότι έχουμε ξυπνήσει;»
Πόσο συχνά αισθάνεσαι αιφνιδιασμένος;
Οι διαδρομές που κάνω στη ζωή μου είναι τέτοιες ώστε να μου επιτρέπουν να εκπλήσσομαι συνεχώς. Η ζωή με έναν τρόπο είναι «εκπληκτική». Δεν φταίει αυτή, όταν εμείς δεν τη βλέπουμε έτσι. Χρειάζεται πού και πού ένα καθάρισμα του εαυτού και των βλεμμάτων για να εκπλαγούμε. Ένας τρόπος που βοηθάει σε αυτό είναι να ακούς μουσική όταν περπατάς στην πόλη. Η μουσική σού επιτρέπει να ξαναδείς την ίδια διαδρομή, την ίδια γωνία, σαν άλλο σάουντρακ, σαν άλλη ταινία. Και καμιά φορά σου επιτρέπει να δεις τον εαυτό σου σε άλλο ρόλο. Όχι για να κάνεις τον ηθοποιό, αλλά για να ξαναβιώσεις κάτι το οποίο νομίζεις ότι έχει χαθεί ή ότι το ξέρεις πια.
Εσύ ακούς μουσική περπατώντας στην πόλη;
Βέβαια. Τελευταία ακούω πολύ ραδιόφωνο, μου αρέσει γιατί έχει μια τυχαιότητα. Έχω μουσική παντού, στο κινητό, στο Mp3, έχω πάντα μουσική στην τσάντα μου, στικάκια στις τσέπες. Δεν μπορώ χωρίς μουσική.
Το σάουντρακ της Πανεπιστημίου έξω από το REX ποιο είναι;
Για σήμερα… ένα γαλλικό τραγούδι. Σαν αυτό που ακούμε τώρα (σ.σ. το «Je reviens te chercher»).
12°
