Νιώθω σαν να βρίσκομαι σε ομηρία εξαιτίας όλων των χειρισμών της ελληνικής κυβέρνησης. Είμαι εδώ και το μόνο που σκέφτομαι είναι πότε θα φύγω για τη Λατινική Αμερική. Πέρυσι το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Κολομβίας διοργάνωσε μια έκθεση με τις φωτογραφίες που είχα κάνει με τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Εκεί, γίναμε φίλοι με τη διευθύντριά του Μαρία Ευγένια Κάστρο –εξαδέλφη του Φιντέλ–, το καλοκαίρι μάλιστα πέρασε 10 ημέρες μαζί μου στη Μυτιλήνη. Με έχει προσκαλέσει να πάω και θα το κάνω, γιατί σε μια τεράστια περιοχή, η οποία της ανήκει, κατοικούν ιθαγενείς. Πιστεύω να δεχτούν να τους φωτογραφίσω γυμνούς – απ’ όσα γνωρίζω, είναι πολύ άνετοι σε ό,τι αφορά το γυμνό οι λατινοαμερικάνοι.
Κάποιες φιλίες έχουν ξεκινήσει μέσα από τις φωτογραφίσεις – όπως με την Ελένα Πονιατόφσκα, που εγκαινίασε την τελευταία έκθεσή μου στο Μεξικό. Παραμένω φίλος με τις χήρες μερικών σπουδαίων φίλων, όπως τη Σύλβια Λέμους, σύζυγο του Κάρλος Φουέντες, ή τη Κάρμεν, σύζυγο του Άλβαρο Μούτις. Με τη γυναίκα του Μάρκες, Μερσέντες, δεν έχω πλέον καμία επαφή και δεν ξέρω αν έχουν πολλοί φιλίες μαζί της, αφού είναι αντιπαθέστατη. Ο Μάρκες ως γνωστόν την απατούσε συνέχεια –τα είχε και με την Ειρήνη Παππά–, αλλά δεν τόλμησε και ποτέ να τη χωρίσει γιατί της όφειλε τα «100 χρόνια μοναξιάς». Όσο αυτός έγραφε, αυτή με νύχια και με δόντια εξασφάλιζε το φαγητό τους.
Στο Μεξικό βρέθηκα προσκαλεσμένος από ένα φίλο, τον Cayetano Cantu, γνωστό ελληνιστή και μεταφραστή του Καβάφη. Εκεί ξεκίνησε η συνεργασία μου με την γκαλερί Pablo Goebel Fine Arts. Ο Goebel γνώριζε τον Μάρκες, μεσολάβησε, και από τη στιγμή που τον φωτογράφισα είπαν εύκολα το ναι και οι άλλοι συγγραφείς με τους οποίους ήταν πολύ φίλος. Εντάξει, αν δεν άρεσαν οι φωτογραφίες μου, φαντάζομαι πως δεν θα υπήρχε συνέχεια. Εκτός από την Ολυμπία Δουκάκη δεν υπάρχει κανένας άλλος που να μην του άρεσε το πορτρέτο του. Πολλοί μάλιστα μου έχουν ζητήσει ξανά και ξανά να τους φωτογραφίσω.
Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες
Ο Μάρκες ήταν 78 ετών, όταν τον φωτογράφισα. Στις πρώτες λήψεις έβγαινε μαγκωμένος, σαν φαντάρος. «Μα πώς να χαλαρώσω, αφού με σημαδεύεις με τη μηχανή σου» μου έλεγε. Δημιουργήθηκε μεταξύ μας μια θερμή σχέση, η οποία δυστυχώς διακόπηκε λίγα χρόνια μετά, λόγω του αλτσχάιμερ. Μιλούσαμε στα αγγλικά, αν και ο ίδιος προσπαθούσε να το αποφεύγει για ιδεολογικούς λόγους. Του άρεσε η δουλειά μου, είχε έναν πίνακά μου στο σπίτι του – έλεγε πως έβρισκε στα έργα μου μια μαγική ατμόσφαιρα στην οποία θα μπορούσαν να ζουν οι ήρωές του. Αυτό που θυμάμαι από τη φωτογράφιση είναι πως αν και το καταδιασκέδαζε, στο τέλος κάθε συνάντησής μας μου έλεγε πως θα πήγαινε κατευθείαν στο κρεβάτι, εξαιτίας μου.
Κανείς από τους διάσημους δεν με απογοήτευσε, όταν τους γνώρισα από κοντά. Από την Elena Poniatowska, μια πολύ σημαντική δημοσιογράφο και συγγραφέα, η οποία έχει τιμηθεί με το βραβείο Θερβάντες, μέχρι τον Gore Vidal, τoν Jeff Koons, τoν Emdund White, τον Jonathan Franzen, τoν Edward Albie, τη Louise Bourgeois... Για την Bourgeois ετοιμάζω ένα βιβλίο με πορτρέτα της (σ.σ. θα μου δείξει ένα προσχέδιο του βιβλίου. Είναι αριστουργηματικές οι φωτογραφίες). Θυμάμαι την έκπληξή μου όταν πήγα να φωτογραφίσω τον βραβευμένο με Πούλιτζερ ποιητή Richard Howard για το ποίημα του Καβάφη «Φωνές». Είχα σκεφτεί να τον φωτογραφίσω έχοντας πίσω του εικόνες διάσημων νεκρών. «Πάμε στο μπάνιο» μου είπε, όταν του εξήγησα την ιδέα μου. Σε όλο το μπάνιο του, στους τοίχους και στο νταβάνι, υπήρχαν φωτογραφίες διάσημων νεκρών! Εντάξει, ο Gore Vidal ήταν από τις πιο δύσκολες περιπτώσεις ανθρώπων. Όταν έμαθαν οι φίλοι μου πως θα τον φωτογραφίσω περίμεναν να δουν αν θα βγω... αρτιμελής (γέλια). Πανέξυπνος αλλά και απίστευτα ματαιόδοξος. Δεν ήθελε να τον φωτογραφίσω από χαμηλά για να μη φαίνεται το προγούλι του. Όταν έφυγα από το σπίτι του ήμασταν ήδη φίλοι.
Τζεφ Κουνς
Ο Τζεφ Κουνς εκπέμπει σεξουαλικότητα, όπως και η μεξικάνα φωτογράφος, μεγάλης ηλικίας, Γκρατσιέλα Ιτούρμπιτε. Θεωρώ πως η Κική Δημουλά επίσης εκπέμπει κάτι το ποθητό, η καρδιά της ακόμα σκιρτάει. Ο Πολ Όστερ είναι πολύ κοντά σε αυτό που λέμε γόης. Από την άλλη δεν μπορώ να ξεχάσω τον Έντουαρντ Άλμπι. Στα ογδόντα του φλέρταρε ασύστολα.
Από μικρός εξοικειώθηκα με το γυμνό στο μουσείο των Δελφών, καθότι το χωριό της μητέρας μου απέχει 6 χλμ. από τους Δελφούς. Προκειμένου να μάθω να ζωγραφίζω, αντέγραφα πίνακες με γυμνά κλασικών ζωγράφων. Ταυτόχρονα ζητούσα και από τους συμμαθητές μου να ποζάρουν γυμνοί. Μπορεί κανείς να φανταστεί πώς αντιδρούσαν οι γονείς μου που έβλεπαν την πόρτα του δωματίου μου κλειδωμένη και μετά τους συμμαθητές μου γυμνούς πάνω στον καμβά (γέλια). Από τη μία ήταν η περιέργεια του καλλιτέχνη για το γυμνό κορμί και τις λεπτομέρειές του και από την άλλη υπήρχε μια έλξη λόγω της ομορφιάς των μοντέλων. Εκτός από τους συμμαθητές ξεγύμνωνα και νεαρές αγρότισσες, αν και αυτό ήταν πιο δύσκολο. Με τα αγόρια ήταν πιο εύκολο – μια παράδοση αιώνων, βλέπεις...
Το γυμνό σώμα ποτέ δεν μου προκάλεσε ντροπή. Οι ανήθικες σκέψεις αφορούν μόνο τους σεξουαλικά ανικανοποίητους θεατές. Για μένα είναι κάτι το απολύτως φυσιολογικό οι γυμνοί άνθρωποι – είναι οι πρωτόπλαστοι πριν δαγκώσουν το μήλο της σεμνοτυφίας που τους έδωσε η εκκλησία. Πιστεύω πως τα γυμνά μοντέλα μου, αγόρια και κορίτσια, στάζουν αθωότητα. Συχνά τα φωτογραφίζω να κρατούν ένα ζώο και τους τοποθετώ σε ένα ειδυλλιακό τοπίο, είναι σε μια αναζήτηση του χαμένου παραδείσου. Όλοι μας επιθυμούμε να βρεθούμε ξανά στον παράδεισο – δεν τον αναφέρω με τη θρησκευτική του έννοια.
Η Λουίζ Μπουρζουά με τον Δημήτρη Γέρο
Το «New Yorker» στην κριτική του για την τελευταία μου έκθεση στη Νέα Υόρκη με χαρακτήρισε συντηρητικό γιατί τα γυμνά μοντέλα μου φαίνονται έως τον αφαλό. Είναι αστείο γιατί δεν είμαι εγώ αυτός που κόβει τις φωτογραφίες, αλλά η γκαλερί. Γιατί; Αντίθετα, όπως θα πίστευε κανείς, το γυμνό στη φωτογραφία δεν πουλάει, ειδικά στην Αμερική!
Πρώτη φορά πήγα στη Νέα Υόρκη το 1976. Από μόνος μου, χωρίς συστάσεις, εμφανίστηκα στην γκαλερί Gimbel-Weitzenhoffer. Με δέχτηκε βάζοντας ως όρο να μείνω μόνιμα εκεί. Επιστρέφοντας στην Αθήνα για να μαζέψω τα πράγματά μου δέχτηκα μια πρόσκληση να πάω στη Φρανκφούρτη για μια έκθεση. Στο Ντίσελντορφ με εντυπωσίασε η γκαλερί Shoeller· ξέχασα τη Νέα Υόρκη και όλα τα σχέδια να πάω Αμερική και ξεκίνησα τη συνεργασία μαζί της, που κράτησε πολλά χρόνια, έως που έκλεισε. Τελικά στη Νέα Υόρκη επέστρεψα το 1998 και άρχισα πλέον να συνεργάζομαι με την Throckmorton Fine Arts, και στο Παλμ Μπιτς με την Holden Luntz Fine Arts.
Με το βίντεο και τις περφόρμανς ασχολήθηκα το 1975. Σήμερα μου φαίνονται όλα αυτά τόσο πληκτικά. Νομίζω πως θα έπρεπε –τρόπος του λέγειν– να υπάρχει μια ειδική αστυνομία Τέχνης για να γλιτώσουμε κι εμείς, αλλά και αυτοί οι κακόμοιροι που χασομεράνε νομίζοντας ότι κάνουν πρωτοπορία ενώ βρίσκονται στο βυθό μιας θλιβερής αργοπορίας.
Τα πρώτα μου έργα ζωγραφικής ήταν από ιδεολογική άποψη περισσότερο κοντά στον υπερρεαλισμό. Αργότερα ξέφυγα, γι’ αυτό και με κατατάσσουν στους μετα-υπερρεαλιστές. Τα θέματά μου έχουν να κάνουν περισσότερο με τα σύγχρονα προβλήματα. Η μοναχικότητα, η έλλειψη χρόνου και χώρου, το κακοποιημένο περιβάλλον απασχολούν την τέχνη μου.
Για να τελειώσω την έκθεση που παρουσιάζω τώρα στην γκαλερί Σκουφά έμεινα επτά μήνες στο σπίτι μου στη Λέσβο. Έζησα από κοντά όλο το δράμα των προσφύγων, από την πρώτη βάρκα μέχρι τις 1.000 βάρκες που έφταναν κάθε ημέρα. Ωστόσο, έχω αιχμαλωτίσει στις φωτογραφίες μου εικόνες πιο ανέμελες και χαρούμενες. Σε μια ακτή που είναι κοντά στο σπίτι μου αρκετοί από αυτούς πήγαιναν εκεί και κολυμπούσαν, έπαιζαν μπάλα. Τους απαθανάτισα και τους άρεσε όλο αυτό. Στο τέλος μόνοι τους ζητούσαν να τους φωτογραφίσω.
Βρίσκω πιο εύκολα άνδρες διαθέσιμους να φωτογραφηθούν γυμνοί απ’ ό,τι γυναίκες. Οι γυναίκες επίσης έχουν ταυτίσει πολύ περισσότερο το γυμνό με το πορνό γι’ αυτό και δεν ήταν λίγες οι φορές που προσπάθησαν να πάρουν έκφυλες πόζες στη διάρκεια των φωτογραφίσεων, χωρίς να το ζητάω.
Τα μοντέλα μου είναι συνήθως νέοι από το περιβάλλον μου, φίλοι φίλων ή γνωστών ή και παιδιά φίλων μου. Αυτοί είναι τα καλύτερα μοντέλα, γιατί με ξέρουν και με εμπιστεύονται. Όσες φορές αναγκάστηκα να χρησιμοποιήσω μοντέλα από πρακτορεία κουράστηκα στην προσπάθειά μου να επιτύχω από αυτά μια φυσική πόζα. Άσε που τις περισσότερες φορές δεν αντιλαμβάνονταν τι τους ζητούσα ούτε και είχαν την παραμικρή περιέργεια.
Συνήθως έχω πάντα μια εικόνα στο μυαλό μου πριν φωτογραφίσω. Καμία φορά όμως μια τυχαία κίνηση, το τέντωμα του κορμιού του μοντέλου προκειμένου να ξεμουδιάσει, μπορεί να γίνει θέμα μιας φωτογραφίας. Γενικά στη δουλειά μου το τυχαίο δεν συναντάται συχνά. Όλα είναι εξαρχής μελετημένα και προκαθορισμένα. Στη ζωγραφική μου δε ακόμα περισσότερο, αφού εκεί τα λάθη δεν μπορούν να διορθωθούν.
Ο Δημήτρης Γέρος
Για πρώτη φορά κάνω μονοχρωματικούς πίνακες. Πριν τους εκθέσω ζήτησα τη γνώμη άλλων καλλιτεχνών και νομίζω είναι η πρώτη φορά που μια έκθεσή μου αντιμετωπίζεται με τόσο θετικό τρόπο, τόσο καθολικά. Στους πίνακες που εκθέτω υπάρχουν οι πρόσφυγες αλλά υπάρχει και το πολιτικό μου σχόλιο, ειδικά στους πίνακες με τις μαϊμούδες που πέρδονται. Μπορείς άνετα να διακρίνεις πρόσωπα πολιτικών, όπως ο Βαρουφάκης.
Στους άλλους πίνακες υπάρχει ένα σχόλιο για τη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του θυσιάζει το ουσιαστικότερο κομμάτι της φύσης του – τα λιμπιντικά του στοιχεία. Έτσι, ενώ στους πίνακες φαίνεται να τρέχει προκειμένου να προλάβει την καθημερινότητα, ταυτόχρονα βρίσκεται κυνηγημένος από την προδομένη του φύση...
25°
