Χαμογελάστε παρακαλώ, το Void είναι αυτό που έλειπε στην Αθήνα
Η Μυρτώ, η Σύλβια και ο Βραζιλιάνος Joao μπήκαν δυναμικά στη φωτογραφική σκηνή της πόλης με fanzine εκδόσεις, εκθέσεις και workshops κορυφαίων φωτογράφων
Βρίσκουν τα Εξάρχεια πολύ φωτογενή στις 6 Δεκέμβρη, είναι νέοι, ωραίοι και ο φωτογραφικός κύκλος μάλλον ξέρει ήδη τα νέα τους. Οι θέσεις για το σεμινάριο του μεγάλου Μagnum φωτογράφου Antoin d’Agata που έρχεται τον Μάρτιο, έκλεισαν και το Void γίνεται η αιτία να πυκνώσουν οι βόλτες μας στη Νίκης.
Mε ελαφρώς προβοκατόρικες επιλογές φωτογράφων, κάπως underground αισθητική -αν και στον 3ο όροφο- και πρωτοφανείς διεθνείς συνεργασίες, η Μυρτώ Στείρου, η Σύλβια Σαχίνι και ο Joao Linneu δημιουργούν εδώ και κάποιους μήνες κάτι πολύ πρωτότυπο. Το Void δεν είναι απλώς μία ομάδα φωτογράφων στα πρώτα της βήματα, είναι μια τριάδα που ψάχνει πολύ το θέμα της φωτογραφίας, έχει δικτύωση, έμπνευση και δράση που δεν συναντάς συχνά στη «μικρή» μας πόλη. Κι ενώ όλα κινούνται γύρω από τον φακό, το παιχνίδι γίνεται με τα fanzines.
Άγνωστη λέξη για τους αρχάριους, ρώτησα όμως και έμαθα ότι πρόκειται για ερασιτεχνικές εκδόσεις. «Η λέξη προέρχεται από το “fanatic + magazine”. Το φανατικό κομμάτι υπονοεί ότι είσαι παθιασμένα αφοσιωμένος στην προώθηση της αγάπη σου για το θέμα που πραγματεύεται το fanzine. Στην περίπτωσή μας, η φωτογραφία. H επιθυμία μας να πειραματιστούμε με ανεξάρτητους τρόπους προώθησης της φωτογραφίας, μας οδήγησε να παίξουμε με τον κόσμο των zines. Και είναι ένας συναρπαστικός κόσμος. Μόλις αρχίσαμε δεν μπορούσαμε να σταματήσουμε».
Βέβαια έχουν εκδώσει και το τελευταίο βιβλίο του κορυφαίου Antoine d’Agata «Cidade de Pedra» και τον Μάρτιο τον υποδέχονται για ένα workshop φωτογραφίας στην Αθήνα και αναρωτιέμαι πραγματικά πώς το κατάφεραν.
«Ο Joao, γνώριζε τον Antoine εδώ και μερικά χρόνια από ένα workshop του στο οποίο είχε συμμετάσχει, ενώ έχει συνεργαστεί μαζί του ως γραφίστας σε μια σειρά από τα τελευταία βιβλία του», μαθαίνω και κάπου εκεί θυμάμαι να ρωτήσω πώς στο καλό κατάφεραν να έχουν στην ομάδα δικό τους γραφίστα και μάλιστα Βραζιλιάνο.
«Το γεγονός ότι έχουμε έναν designer στην ομάδα του Void, μας δίνει ένα μεγάλο πλεονέκτημα στο ξεκίνημα μας ως αυτόνομος εκδοτικός οίκος. Το design είναι αρκετά κοστοβόρο για οποιοδήποτε εκδοτικό εγχείρημα, και εμείς το έχουμε in-house».
Η ιστορία της γνωριμίας τους πάει κάπως έτσι: «Με τη Μυρτώ γνωριστήκαμε στη σχολή φωτογραφίας focus»,λέει η Σύλβια, «και μαζί αποφασίσαμε να ψάξουμε για ένα χώρο που θα χρησιμοποιούσαμε ως στούντιο για τα δικά μας projects. Aργότερα, σε ένα masterclass με τους φωτογράφους JH Engström και Margot Wallard, η Μυρτώ γνώρισε τον Joao και ξεκίνησαν να συνεργάζονται. Του φάνηκε πολύ ενδιαφέρον αυτό που θέλαμε να κάνουμε και αποφάσισε να πάρει μέρος στην ομάδα ως designer».
Τι απήχηση έχουν όμως αυτές οι εκδόσεις στο ελληνικό κοινό και με τι πόρους μια ομάδα νέων φωτογράφων καταφέρνει να παραμένει δημιουργική σήμερα; Η κουβέντα συνεχίζεται με την ομάδα του Void, που παραμένει πάντα ανοιχτή σε ιδέες και προτάσεις συνεργασίας, αποβλέποντας στη δημιουργία μία διεθνούς, ανοιχτής πλατφόρμας διαλόγου με έδρα την Αθήνα.
«Κανείς δεν κάνει ένα zine για να γίνει πλούσιος. Είναι πολύ απίθανο η πώληση του να σου εξασφαλίσει τα προς το ζην. To Void δημιουργήθηκε αρχικά για να καλύψει τις δικές μας ανάγκες. Καθώς και οι ίδιοι είμαστε φωτογράφοι, ψάχναμε ένα χώρο στον οποίο θα μπορούσαμε να διερευνήσουμε τη φωτογραφία με έναν πιο ανεξάρτητο τρόπο, λιγότερο "θεσμοθετημένο", που θα μας προσέφερε απόλυτη δημιουργική ελευθερία. Υπάρχουν κάποια μέρη στην Αθήνα που είχαν στοιχεία από αυτό που ψάχναμε, αλλά τελικά κανένα δεν μπορούσε να μας καλύψει πλήρως. Και αυτός είναι ο λόγος που δημιουργήσαμε το Void.
Μαθαίνουμε στην πορεία πώς λειτουργούν τα πράγματα και το τι θέλει το κοινό. Αποφασίσαμε, μόνο για χάρη της αγάπης μας για το αντικείμενο, να εκδώσουμε κάποια zines τη μέρα των εγκαινίων του Void. Και εκδώσαμε 9 zines, σε 20 αντίτυπα το καθένα. Εκείνη την πρώτη νύχτα, ήμασταν σχεδόν sold out. Και έτσι καταλάβαμε ότι οι άνθρωποι έψαχναν για κάτι διαφορετικό. Αλλά αυτή η ζήτηση έχει ένα όριο. Και ακόμα μαθαίνουμε ποιο είναι αυτό».
Γιατί κάποιος να προτιμήσει το zine σε σχέση με κάποιο «κλασικό» φωτογραφικό βιβλίο;
Τα zines είναι μια ανεπιτήδευτη μορφή έκφρασης. Μας επιτρέπουν να δοκιμάσουμε, να κάνουμε λάθη. Εκδώσαμε μερικά zines για φωτογράφους που σκοπεύουν να κυκλοφορήσουν την ίδια δουλειά σε βιβλίο στο μέλλον. Και το zine ήταν ένας καλός τρόπος για να κάνουν ένα «test drive».
Μπορούν να πειραματιστούν με το editing και το design, και επίσης να πάρουν μια πρώτη ανταπόκριση από το κοινό. Και αυτός ο τελευταίος λόγος είναι ίσως ο πιο σημαντικός. Μπορούν να δείξουν τη δουλειά τους χωρίς να ξοδέψουν τα χρήματα που θα χρειάζονταν για να εκδώσουν ένα βιβλίο, το οποίο απαιτεί πολύπλοκο σχεδιασμό, σύνθετες μεθόδους εκτύπωσης, διαχείριση διακίνησης για την πώληση, αποθήκευση, και ούτω καθεξής.
Μπορείς να κάνεις τους ανθρώπους να έρθουν σε επαφή με τη δουλειά σου ξοδεύοντας 10€ αντί για 10.000 €. Κυριολεκτικά. Το αποδείξαμε με το πρώτο μας Battle Zine. 12 φωτογράφοι και 12 designers δημιούργησαν μια ολόκληρη σειρά από zines σε 10 ώρες, με κόστος 10€. Εάν κάποιος θέλει να κάνει ένα σωστό photobook, δεν μπορεί να το κάνει χωρίς να ξοδέψει πολύ περισσότερα χρήματα, χρόνο, και ενέργεια.
Και μια υπενθύμιση: το Battle Zine ήταν τόσο ωραία εμπειρία, που θα το επαναλάβουμε αργότερα μέσα στη χρονιά.
Άρα, γιατί ένας φωτογράφος να προτιμήσει την προβολή της δουλειάς του με zine;
Ιδανικά, κάθε φωτογράφος (με πολύ λίγες εξαιρέσεις, ίσως) θα ήθελε να δει το έργο του σε ένα photobook. Αλλά αυτό εξαρτάται από τους πόρους που έχει κανείς στα χέρια του. Για να εκδώσει κανείς ένα photobook, είτε το κάνει μόνος του (self publishing) ,ξοδεύοντας πολλά χρήματα, ή θα πρέπει να επιλεγεί από έναν εκδοτικό οίκο. Αυτό δεν είναι εύκολο, δεδομένου ότι χιλιάδες φωτογράφοι χτυπούν την πόρτα κάθε εκδοτικού οίκου. Και σε περίπτωση που επιλεγεί, αυτό δεν σημαίνει πάντα ότι θα έχει λιγότερο κόστος. Αν δεν είσαι γνωστός φωτογράφος, οι πιθανότητες είναι ότι θα μοιραστείς τουλάχιστον το 50% του συνόλου των δαπανών του βιβλίου με τον εκδότη σου. Αντίθετα ο οποιοσδήποτε μπορεί να δημιουργήσει ένα zine.
Από τις εκδόσεις, πώς περνάτε στις εκθέσεις και τα workshops;
Υπάρχουν ήδη πολλές γκαλερί και δεν θέλουμε ούτε μπορούμε να τις ανταγωνιστούμε. Το Void είναι πολύ νέο για να εξετάσει μια τέτοια προσέγγιση, και εν πάση περιπτώσει, εμείς δεν πιστεύουμε ότι μια καλή έκθεση είναι απαραίτητα ακριβή.
Με αυτή τη λογική αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε τις Blitzkrieg Exhibitions, μιλώντας στο κοινό που θέλουμε με έναν τρόπο που μπορούμε να υποστηρίξουμε οικονομικά. Ένα πιο ευρύ κοινό είναι πιθανότερο να ενδιαφερθεί για την φωτογραφία όταν είναι πιο προσιτή, παρά όταν ένα τύπωμα στοιχίζει εκατοντάδες έως χιλιάδες ευρώ.
Σε σχέση με τα workshops, αυτό που θα θέλαμε είναι να δώσουμε τα εργαλεία στους ίδιους τους καλλιτέχνες να δημιουργήσουν τα δικά τους έντυπα. Ένα παράδειγμα είναι το τριήμερο σεμινάριο που οργανώνουμε με τον φωτογράφο Αλέξη Βασιλικό. Ο Αλέξης από το 2012 εκδίδει μαζί με τον Jerome Montagne το περιοδικό PHASES, μια διαδικτυακή πλατφόρμα που εστιάζει στη διεθνή φωτογραφία και ο ίδιος ειδικέυεται στo photo editing.
Παράλληλα μας ενδιαφέρει να φέρουμε στην Ελλάδα μεγάλους φωτογράφους όπως ο Antoine d’Agata, καθώς η εμπειρία της διοργάνωσης ενός τέτοιου workshop είναι ανεκτίμητη. Και οι τρείς μας έχουμε παρακολουθήσει workshop του στο παρελθόν και γνωρίζουμε πως η επαφή με τον Antoine έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη σχέση μας με την φωτογραφία.
Με ποιο άλλο όνομα ονειρεύεστε να συνεργαστείτε;
Για μας είναι πραγματική ευχαρίστηση να συνεργαζόμαστε με νέους ταλαντούχους φωτογράφους. Μάθαμε πολλά από τις συνεργασίες που είχαμε μέχρι τώρα, και αυτό μας κάνει ανυπομονούμε να συνεχίσουμε να δουλεύουμε με αναδυόμενους φωτογράφους. Από την άλλη, το να συνεργαζόμαστε με καταξιωμένα ονόματα όπως ο Antoine d'Agata είναι επίσης μια μεγάλη ευκαιρία μάθησης και μας προσφέρει πολλά όσον αφορά στην εμπειρία και την φήμη μας. Οι JH Engström & Margot Wallard, Jim Goldberg, Daido Moriyama αλλά και η κολεκτίβα AM Projects είναι ονόματα των οποίων το έργο θαυμάζουμε, και θα θέλαμε πολύ να καταφέρουμε να συνεργαστούμε μαζί τους.
Σε τι φάση θεωρείτε πως βρίσκεται η ελληνική φωτογραφία;
Η ελληνική φωτογραφία είναι στο ίδιο στάδιο με πολλές άλλες χώρες. Εμείς απλά πρέπει να δούμε τα πράγματα με γνώμονα το ότι είμαστε μια μικρή χώρα 11 εκατομμυρίων. Αναλογικά τα έχουμε πάει πολύ καλά. Από φωτογράφους του Magnum μέχρι νέα ταλέντα, μπορούμε να διαβάσουμε τα ονόματα Ελλήνων φωτογράφων παντού. Υπάρχει μια πολύ δραστήρια φωτογραφική σκηνή στην Αθήνα, πολλά πράγματα γίνονται στην Κρήτη, και επίσης πολλά νέα ταλέντα που έρχονται από τη Θεσσαλονίκη.
Φυσικά, αν εξετάσουμε το θέμα σε παραβολή με μια χώρα όπως η Γαλλία, η οποία έχει ένα πλήρες πρόγραμμα της κυβέρνησης που υποστηρίζει όλες τις μορφές τέχνης, έχουμε ακόμη πολλά να κάνουμε. Αλλά ελπίζουμε ότι φέτος με την Documenta, η καλλιτεχνική σκηνή της Ελλάδας θα λάβει αρκετή προσοχή. Ελπίζουμε μόνο να μην είναι εφήμερη.
Τώρα που το Instagram «τρελαίνει» κόσμο, γινόμαστε τελικά όλοι φωτογράφοι;
Όχι μόνο στο Instagram, παντού είμαστε όλοι φωτογράφοι. Αν κανείς έχει ένα smartphone, μπορεί να είναι και φωτογράφος. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι και καλλιτέχνης. Για να είναι κάποιος καλλιτέχνης πρέπει να σταθεί σοβαρά απέναντι στις ιδέες και τα πιστεύω που εκφράζει μέσω της φωτογραφίας.
