Μουσικοί του δρόμου: Μια συνάντηση με τον Στέλιο Κουκέλη

«Ανέκαθεν μου άρεσαν οι μουσικοί του δρόμου. Σαν έφηβος σταματούσα στα στέκια τους και καθόμουν με τις ώρες ακούγοντάς τους. Κάποια στιγμή, ένας φίλος που έπαιζε σ’ ένα σχήμα στον δρόμο, με κάλεσε να παίξω κιθάρα και να τραγουδήσω μαζί τους. Ήταν μια υπέροχη και πρωτοφανής εμπειρία για μένα. Ο κόσμος σταματούσε και άκουγε – και σε λίγη ώρα είχαμε στήσει όλοι μαζί, μουσικοί και ακροατές, μια μικρή συναυλία».

Ο Στέλιος Κουκέλης είναι μουσικός και έχει υπάρξει και μουσικός του δρόμου. Μπορεί, βγαίνοντας από κάποιο στενό ή μέσα σ’ ένα πάρκο ή στη στάση του μετρό μιας πολυσύχναστης πλατείας, να τον έχεις ακούσει να τραγουδά με την κιθάρα του δίνοντας στη μουσική μια αναπάντεχη αμεσότητα, ένταση και μαγεία. Η Αθήνα άλλωστε είναι μια μεγάλη μουσική σκηνή με πολλά και εναλλασσόμενα προγράμματα, με μελωδίες, γνώριμες ή καινούργιες, με μουσικούς τολμηρούς και ταλαντούχους. Έστω και για μερικά λεπτά, η ψυχή σου ευφραίνεται, αποσπάται λίγο το μυαλό από την άμουση και άχρονη βουή της πόλης. Σε μια βόλτα μπορεί κανείς να απολαύσει από μικρές ροκ συναυλίες, ρεμπέτικα πάλκα ως και μικρά show∙ να ακούσει μουσικές από όλο τον κόσμο, σε ένα πολύχρωμο πολυπολιτισμικό μωσαϊκό. Μπορεί να περπατάς στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου και να σε συνεπάρει το μπiτ της αφρικανικής μουσικής που παίζει ένα κεφάτο νεανικό συγκρότημα − με θέα την Ακρόπολη. Και κάπως έτσι, ολόκληρη η Αθήνα παίρνει πνοή.

Ο δρόμος είναι εκείνος που προσφέρει την έμπνευση στους μουσικούς του. Άλλοι έχουν το πόστο τους, άλλοι επιλέγουν διαφορετικές γωνιές κάθε φορά, με διαφορετικό κοινό. Στον Στέλιο, για παράδειγμα, άρεσαν οι αλλαγές: «Ανάλογα με τη διάθεσή μου έπαιζα σε υπόγειες διαβάσεις, σε πλατείες ή σε πάρκα. Κάποιες φορές, στους ανοιχτούς χώρους έφερνα και ηχοσύστημα − για να ακούγεται καθαρός και μεστός ο ήχος. Στους ανοιχτούς χώρους διαχέεται ο ήχος. Χρειάζεται μια ενίσχυση. Πολλές φορές έχω τη διάθεση να παίξω έξω στον ήλιο, στα δέντρα. Άλλες, πάλι, γουστάρω να πάω σε κάποια υπόγεια διάβαση. Οι υπόγειες διαβάσεις μ’ αρέσουν πολύ λόγω της ακουστικής τους. Μ’ αρέσει να ακούω τη φωνή μου και την κιθάρα με αυτό το καθαρό βάθος και την ηχώ, την αίσθηση μιας "φυσικής" μικροφωνικής που προσφέρει η υπόγεια διάβαση. Και άλλες φορές μου συμβαίνει να θέλω να παίξω σε ένα μέρος που μου φτιάχνει τη διάθεση».

Το να εκθέτει κανείς τον εαυτό του και την τέχνη του μπροστά στον κόσμο που περνά τυχαία από μπροστά του δεν είναι ούτε εύκολο ούτε μπορεί να υποστηριχθεί απ’ όλους. Ο δρόμος μπορεί να γίνει σκληρός αλλά και να σε απογειώσει. Κι αυτό έχει συμβεί κατά καιρούς με πολλούς καλλιτέχνες: ο Ed Sheeran, ένας από τους πιο διάσημους σταρ του πλανήτη, είχε κάνει τα πρώτα του βήματα τραγουδώντας με την κιθάρα του στους δρόμους της Ιρλανδίας. Η μουσική του δρόμου είναι μια αρένα για λίγους γενναίους, γι’ αυτούς που έχουν την αντοχή να αγκαλιάσουν όλα τα συναισθήματα, τις εντάσεις και τα δώρα που ο δρόμος έχει να τους προσφέρει.

Το πώς κάποιος μουσικός θα καταφέρει να εκφραστεί στον δρόμο εξαρτάται καθαρά από εκείνον. Μπορεί να το κάνει μόνος του ή με φίλους. Ο Στέλιος το αποτόλμησε όταν τον κάλεσε ο φίλος του να παίξουν μαζί. Σα να μοιράστηκε κάπως ο φόβος της έκθεσης... Όταν πλέον είχε ξεκινήσει να εμφανίζεται στο δρόμο, απέκτησε σταδιακά και το δικό του κοινό: «Δημιουργήθηκε ένα κοινό από αυτή τη διαδικασία. Παράλληλα πήγαινα να ακούσω κι άλλους καλλιτέχνες. Να γνωρίσω ήχους, να εξοικειωθώ με τη δουλειά. Σε μια από αυτές τις σκηνές, γνώρισα και τον Αντώνη Μιτζέλο κι έτσι γεννήθηκε η ιδέα να ηχογραφήσω τον πρώτο μου ψηφιακό δίσκο με τίτλο "Αν θες να ονειρεύεσαι... ξύπνα!", με τη δισκογραφική εταιρία Insideout. Την επιμέλεια παραγωγής έκανε ο Αντώνης. Το πιο συγκινητικό ήταν το ότι οι άνθρωποι που είχα συναντήσει στον δρόμο, έρχονταν όλο και πιο συχνά στα σημεία που έπαιζα και στις μουσικές σκηνές που εμφανιζόμουν έπειτα. Είναι πολύ όμορφο να γνωρίζει ο κόσμος κάποια δικά μου τραγούδια, όπως "Ο χρόνος που περνά", "Πάρε με πιο ψηλά" και "Αν θες να ονειρεύεσαι... ξύπνα!". Έρχονταν άνθρωποι από τη δουλειά τους και κάναμε έναν μουσικό διάλογο».

Στο εξωτερικό οι μουσικοί του δρόμου είναι αναπόσπαστο μέρος μιας ευρύτερης καλλιτεχνικής κουλτούρας. Μπορεί κάποιος να αναγνωρίσει ξαφνικά ανάμεσά τους και πασίγνωστους καλλιτέχνες που θέλησαν να «τζαμάρουν» για λίγο μ’ ένα συγκρότημα του δρόμου. Ο Στέλιος πιστεύει ότι οι μουσικοί του δρόμου είναι παραγκωνισμένοι στη χώρα μας. «Θα ήθελα πολύ να δινόταν μεγαλύτερη αξία στους καλλιτέχνες του δρόμου στην Ελλάδα, όπως γίνεται στο εξωτερικό. Εκεί ο καλλιτέχνης αποτελεί ένα πολιτιστικό δρώμενο ομορφαίνοντας την καθημερινότητα μέσα από την τέχνη του, έχοντας το πόστο του και την αναγνώριση από τους φορείς της πόλης του».

Ο Στέλιος αγαπά τον δρόμο και την ελευθερία που του προσφέρει: «Η μουσική του δρόμου σε ελευθερώνει, νικάς κάθε συστολή. Με φόβισε κάπως το ότι θα έπαιζα μπροστά σε αγνώστους με την κιθάρα μου αλλά αυτή είναι και η μαγεία. Στη μουσική σκηνή είναι διαφορετικά. Πρέπει να είσαι συνέχεια χαμογελαστός, επικοινωνιακός, να μοιράζεις κέφι. Στον δρόμο παίζω για μένα. Κάνω τη δική μου ψυχοθεραπεία. Ο μόνος και βασικός λόγος για να παίξεις μουσική στον δρόμο είναι να παίξεις ελεύθερα».

Η πανδημία μάς στέρησε αρκετές από τις ωραίες συνήθειες που είχαμε − και τις οποίες εκτιμήσαμε περισσότερο όταν χάθηκαν. Όπως και να 'χει, οι δρόμοι των Αθηνών είναι πάλι έτοιμοι να γεμίσουν με μουσικές, με κιθάρες και χορούς και να ζωντανέψουν ξανά την φωτεινή, ανοιχτή, μαγική πόλη μας.

---

Για την ιστορία...
Οι πρώτοι περιπλανώμενοι μουσικοί εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια των σταυροφοριών όπου τροβαδούροι εμπνέονταν από τις ηρωικές ιστορίες των πολεμιστών και συνέθεταν αφηγηματικά ποιήματα που αποκαλούνταν chansons de geste (τραγούδια ανδραγαθίας). Τα λατινικά συνέχισαν να διατηρούν τη θέση τους στους κόλπους της εκκλησίας αλλά αντίθετα τα περισσότερα κοσμικά τραγούδια γράφτηκαν στις αναπτυσσόμενες Ευρωπαϊκές γλώσσες της εποχής. Μέσω των τραγουδιών τους μετέφεραν από πόλη σε πόλη τα ανδραγαθήματα των ηρώων. Από την άλλη οι ζογκλέρ, ήταν λιγότερο μορφωμένοι από τους γιολιάρδους και ζούσαν κι εκείνοι ως πλανόδιοι. Αυτοί οι πλανόδιοι καλλιτέχνες τραγουδούσαν γνωστά λαϊκά τραγούδια καθώς και τραγούδια ανδραγαθίας. Έπαιζαν όργανα, τραγουδούσαν και πολλές φορές συνοδευόταν από εκπαιδευμένες αρκούδες και σκυλιά. Σε αντίθεση με τους τζογκλέρ, οι τροβαδούροι είχαν υψηλή κοινωνική υπόσταση ενώ πολλοί μάλιστα ήταν και ιππότες. («Η ιστορία της Δυτικής Μουσικής», ChristopherHeadington, 1994 εκδ. Gutenberg)