Ο πρώην Γ. Διευθυντής Νομικών Υποθέσεων της Universal Music Ρίτσαρντ Κόνσταντ και ο CTO της Orfium Μιχάλης Πετυχάκης μιλούν για τη μουσική και την πειρατεία.
Ο τρόπος ακρόασης μουσικής έχει αλλάξει σημαντικά από τη δεκαετία του 1910 μέχρι σήμερα, με τη βοήθεια της εξέλιξης της τεχνολογίας. Η πρώτη απόπειρα καταγραφής και αναπαραγωγής ήχου ήρθε το 1877 με την εφεύρεση του φωνογράφου από τον Τόμας Έντισον και στη συνέχεια με το γραφόφωνο και το φορητό γραμμόφωνο. Παρόλο που το ραδιόφωνο υπήρχε από τις αρχές του 20ού αιώνα, η μουσική άργησε να βγει στον «αέρα». Ο ραδιοφωνικός σταθμός 1XE του Μέντφορντ της Μασαχουσέτης των ΗΠΑ άρχισε να μεταδίδει μουσική το 1919, λίγο μετά το τέλος του πολέμου και τα επόμενα χρόνια άρχισαν να εμφανίζονται περισσότεροι μουσικοί σταθμοί. Η πρώτη απόπειρα ραδιοφωνικής εκπομπής στην Ελλάδα έγινε το 1923, το 1938 ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄ εγκαινίασε τον πρώτο εθνικό ραδιοφωνικό σταθμό που ιδρύθηκε και λειτούργησε στην Αθήνα, ενώ το 1945 ιδρύθηκε το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (Ε.Ι.Ρ.). Στην αρχή, δεν ακούγονταν μόνο μουσική αλλά και εκπομπές ειδησεογραφικού, αθλητικού και πολιτιστικού περιεχομένου.
Ακόμα μια σημαντική εξέλιξη στην τεχνολογία, ήταν η εφεύρεση του τρανζίστορ το 1947. Το 1948, η Columbia Records τοποθέτησε τη βελόνα πάνω στον πρώτο δίσκο βινυλίου για γραμμόφωνο. Το βινύλιο που κατέκτησε την παγκόσμια μουσική βιομηχανία και παρέμεινε για πολλά χρόνια στο προσκήνιο, έφερε τους πρώτους δίσκους 78, 45 και 33 στροφών. Στα μέσα της δεκαετίας του ’60, η ολλανδική εταιρεία τεχνολογίας Philips παρουσίασε το κασετόφωνο, την ηλεκτρονική συσκευή αναπαραγωγής ή εγγραφής ήχου με μαγνητική τεχνολογία. Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, η εταιρεία Sony έφερε το Walkman, μια καινοτόμο φορητή συσκευή μικρών διαστάσεων, από την οποία η μουσική έπαιζε μέσω ακουστικών. Το 1980, η Philips και η Sony, παρουσίασαν ένα εξελιγμένο μέσο αναπαραγωγής μουσικής: αυτό ήταν το CD (Compact Disk), ή ψηφιακός δίσκος, που κυκλοφόρησε στην αγορά το 1982 και οι δισκογραφικές εταιρείες το χρησιμοποιούν ακόμα και σήμερα ως τον επίσημο τρόπο καταγραφής μουσικής. Ο διάδοχος του Walkman, ήταν το Discman.
Την τελευταία εικοσαετία, η μουσική βιομηχανία έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές, κυρίως στον τρόπο διάθεσης άλμπουμ και τραγουδιών και στα μέσα με τα οποία αυτά φτάνουν στα αυτιά μας. Το 2001, η Apple σύστησε το iPod, τη φορητή συσκευή αναπαραγωγής μουσικής, με όμορφο design, μια ροδέλα στη μέση και πολύ χώρο για αποθήκευση τραγουδιών που φόρτωναν στη βιβλιοθήκη μέσω του υπολογιστή.
Μέχρι και περίπου πριν δέκα χρόνια, πολλοί άνθρωποι ανυπομονούσαν για να αγοράσουν το άλμπουμ του αγαπημένου τους καλλιτέχνη από το δισκοπωλείο. Ωστόσο, η λειτουργία του καταστήματος (store) iTunes το 2003, άρχισε να διαμορφώνει το μέλλον της μουσικής σε παγκόσμιο επίπεδο, καθιερώνοντας τον ψηφιακό χώρο ως την κυρίαρχη μέθοδο ακρόασης. Το σκηνικό άλλαξε ολοκληρωτικά με την εμφάνιση των υπηρεσιών streaming που έχουν επικρατήσει.
«Η μουσική βιομηχανία είχε δύο θαυμάσιες δεκαετίες στο τέλος του περασμένου αιώνα εξαιτίας των υπερτιμημένων CDs. Έπειτα ήρθε η ψηφιακή εποχή και υπήρξαν δύο προβλήματα: πρώτα απ' όλα κάποιος μπορούσε να αγοράσει μόνο τα μουσικά κομμάτια που ήθελε και δεύτερον, ήταν πολύ δύσκολη η δημιουργία εσόδων και ο έλεγχος», λέει στην ATHENS VOICE o Ρίτσαρντ Κόνσταντ, πρώην Γενικός Διευθυντής Νομικών Υποθέσεων της Universal Music Group. «Στη συνέχεια, συνέβησαν δυο γεγονότα. Πρώτα ήρθε ο Στιβ Τζομπς, η Apple και το iTunes με τη λήψη μουσικών αρχείων από το διαδίκτυο στον υπολογιστή, κάτι που αποτέλεσε μια πρώτη σωτηρία για τις μουσικές εταιρείες καθώς επιτέλους υπήρξε κάποιος που έδωσε μια ιδέα για τη δημιουργία εσόδων. Και παρόλο που το iTunes έχει πλέον ξεπερασθεί, αυτό βοήθησε τη μουσική βιομηχανία να επιβιώσει κατά την ψηφιακή εποχή. Αργότερα, ήρθε ο Ντάνιελ Εκ με την ιδέα του Spotifyστο οποίο υπάρχει δυνατότητα ακρόασης μουσικής σε πραγματικό χρόνο μέσω του streaming. Το ενδιαφέρον ήταν ότι αυτή η ιδέα προήλθε από χώρους εκτός της μουσικής βιομηχανίας».
Μέσα σε ένα σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα από τα φυσικά μέσα μετάδοσης της μουσικής η τεχνολογία προχώρησε στη λήψη μουσικών αρχείων στον υπολογιστή και τη ροή πραγματικού χρόνου μέσα από το Διαδίκτυο. «Αν δεν ήταν ο Jobs και οι Τζομπς και Εκ, δεν γνωρίζω ποια θα ήταν σήμερα η κατάσταση για τη μουσική βιομηχανία. Κι επίσης νομίζω ότι όλη η μουσική από εδώ και πέρα θα ‘καταναλώνεται’ σύμφωνα με το μοντέλο του Spotify που δημιούργησε ο Ντάνιελ. Δεν γνωρίζω τι θα υπάρξει μετά από αυτό», συμπληρώνει.
To 2015, η μουσική βιομηχανία απέκτησε μια νέα πλατφόρμα μέσα από την οποία νέοι, ανεξάρτητοι καλλιτέχνες θα μπορούσαν να προβάλλουν τη δουλειά τους και να την πουλήσουν στους χρήστες και το κοινό που τους ακολουθούσε. Αυτή η ελληνική πλατφόρμα είναι η Orfium, το όνομα της οποίας προέρχεται από τη μυθική μορφή του Ορφέα που συνδέεται με τη μουσική.
Η ανάπτυξη νέων παροχών που προσέφεραν διεθνείς υπηρεσίες όπως το Soundcloud και το Spotify, η startup άλλαξε σε έναν βαθμό το επιχειρησιακό της μοντέλο και πλέον αποτελεί και πλατφόρμα διαχείρισης μουσικής. Τι οδήγησε όμως σε αυτή την απόφαση; «Πολύ σύντομα, αντιληφθήκαμε περαιτέρω ανάγκες της μουσικής βιομηχανίας και επεκτείναμε τη δραστηριότητά μας προκειμένου να φανούμε χρήσιμοι και επικερδείς σε όλο το φάσμα του industry που υπηρετούμε. Η αρχική μας πλατφόρμα υφίσταται ακόμα και παρέχει τις αρχικές δυνατότητες, ωστόσο αρκετές ακόμα υπηρεσίες της Orfium εξυπηρετούν και προασπίζουν τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη της παγκόσμιας μουσικής βιομηχανίας», λέει ο Μιχάλης Πετυχάκης, Γενικός Διευθυντής Τεχνολογίας (Chief Technology Officer) της Orfium.
Μεταξύ των βασικών υπηρεσιών της Orfium, περιλαμβάνονται η λιανική πώληση, οι εισπράξεις από το YouTube, οι μικρές αδειοδοτήσεις, η αδειοδότηση χωρίς δικαιώματα, η δημιουργία εσόδων από παράγωγα, η διανομή από τρίτους και οι μουσικές εκδόσεις.
Η μουσική πειρατεία, δηλαδή η παράνομη λήψη (download) αρχείων και διανομή τραγουδιών χωρίς τη συγκατάθεσή των δημιουργών τους (συνθέτες, τραγουδιστές ή δισκογραφικές εταιρείες) αποτελεί ένα παλιό φαινόμενο που σήμερα πλέον θεωρείται παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων. Η έλευση του Διαδικτύου και των ψηφιακών μέσων δημιούργησε τη μουσική πειρατεία όπως υπάρχει στη σημερινή της μορφή: έγινε λιγότερο περίπλοκη επιτρέποντας σε άτομα με λίγη ή καθόλου γνώση της τεχνολογίας και των παλαιών μεθόδων πειρατείας να συγκεντρώνουν και να μοιράζονται δωρεάν, αρχεία πολυμέσων.
Πού βρισκόμαστε όμως σήμερα με αυτό το θέμα; Συνεχίζεται το παράνομο downloading; «Η παγκόσμια τεχνολογική ανάπτυξη και η άνθιση των streaming υπηρεσιών περιεχομένου κατόρθωσε καίριο πλήγμα στην πειρατεία. Η δυνατότητα που έχουν οι χρήστες, με μια μικρή μηνιαία συνδρομή, να έχουν νόμιμη πρόσβαση στα έργα πνευματικής ιδιοκτησίας (π.χ. τραγούδια, ταινίες, τηλεοπτικές σειρές κ.λπ), σχεδόν περιόρισε σε σημαντικό βαθμό την πειρατεία», εξηγεί ο Μιχάλης Πετυχάκης.
Μελέτη της Διεθνούς Ομοσπονδίας Φωνογραφικής Βιομηχανίας (International Federation of Phonographic Industry-IFPI) από το 2018, έδειξε ότι παρά την μεγάλη αύξηση νόμιμης ροής από πλατφόρμες όπως το Spotify, η Apple Music και η Tidal, πάνω από το ένα τρίτο των ακροατών εξακολουθούν να «κατεβάζουν» μουσική με παράνομα μέσα. Η πιο δημοφιλής μέθοδος πειρατείας είναι το hacking (παράνομη πρόσβαση) της ροής (32%) με χρήση εύκολα διαθέσιμου λογισμικού για εγγραφή σε χαμηλή ποιότητα από ιστότοπους όπως το YouTube. Ακολουθεί η λήψη αρχείων μέσω υπηρεσιών υποδοχής «cyberlocker» ή Ρ2Ρ λογισμικού όπως το BitTorrent (32%) και οι μηχανές αναζήτησης (7%). Το ποσοστό hacking σε υπηρεσίες ροής όπως το Spotify και η Apple Music είναι εξαιρετικά μικρό.
Πώς δραστηριοποιείται η Orfium για την καταπολέμηση της πειρατείας και στήριξη των καλλιτεχνών; «Οι ενέργειες και οι υπηρεσίες της Orfium επιφέρουν προστιθέμενη αξία σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, καθώς εντοπίζουν λεπτομερώς τις χρήσεις των έργων πνευματικής ιδιοκτησίας και διασφαλίζουν την ορθή αμοιβή τους ανά χρήση και ανά δικαιούχο. Η εκάστοτε παραβίαση αφορά τον ιδιοκτήτη των παραβιασμένων δικαιωμάτων ανά περίπτωση. Άλλοτε είναι η εταιρεία παραγωγής κι άλλοτε ο καλλιτέχνης. Συχνότερα, και οι δυο μαζί, καθότι ένα έργο έχει οπωσδήποτε δημιουργό ή ερμηνευτή και τις περισσότερες φορές εταιρεία παραγωγής (ιδιοκτησίας του καλλιτέχνη ή μη)».
Η ανίχνευση παραβίασης των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας απαιτεί εξειδικευμένα ψηφιακά εργαλεία και διαδικασίες. Η Orfium προσεγγίζει το αντικείμενο με τον δικό της τρόπο. «Με βασικό όπλο την τεχνολογία αιχμής και τη βοήθεια αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης, παράγουμε δικές μας εφαρμογές που επιτρέπουν τον εντοπισμό μη αναγνωρισμένων και μη αδειοδοτημένων χρήσεων έργων πνευματικής ιδιοκτησίας. Αυτή είναι η υπηρεσία που παρέχουμε σε μερικούς από τους μεγαλύτερους οργανισμούς της παγκόσμιας μουσικής βιομηχανίας. Αυτή ακριβώς η ταυτοποίηση των έργων με τις χρήσεις τους δημιουργεί έσοδα για τους δικαιούχους τους και διασφαλίζει τη σωστή διανομή των εσόδων αυτών», συμπληρώνει ο CTO της εταιρείας.
Όπως όλοι οι κλάδοι, έτσι και η διεθνής μουσική βιομηχανία, επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την τρέχουσα πανδημία Covid-19.
Οι συναυλίες και άλλες μουσικές εκδηλώσεις σταμάτησαν και δεν είναι σίγουρο πότε θα συνεχιστούν με ασφάλεια για το κοινό. «Όσον αφορά την ηχογράφηση νέων τραγουδιών, είχε πράγματι σταματήσει αλλά δεν θα έλεγα ότι αυτό αποτελεί ένα δομικό πρόβλημα: το streaming βασίζεται και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τραγούδια καταλόγου (τραγούδια που έχουν διατεθεί παλαιότερα)», λέει ο Ρίτσαρντ Κόνσταντ. Και αναφέρει: «Το σημαντικό στην έναρξη της πανδημίας είναι ότι κυκλοφόρησαν παλαιότερα άλμπουμ παραγωγών και εξακολούθησαν να τα διαθέτουν. Η βιομηχανία συνειδητοποίησε ότι ο κόσμος θέλουν να ακούν συνέχεια τη μουσική τους και επομένως έπρεπε να ενδιαφερθούν να τους την παρέχουν. Έτσι κατάλαβαν ότι στον ψηφιακό κόσμο είναι διαφορετικά και αυτό είναι υγιές».
Όσον αφορά το μέλλον της μουσικής, ο Ρίτσαρντ Κόνσταντ αναφέρει ότι το μοντέλο θα αλλάξει σημαντικά τα επόμενα χρόνια. «Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε αν θα υπάρξουν νέες εταιρείες μαζί με το Spotify, την Amazon. Ενδιαφέρον θα έχει και η μάχη μεταξύ της Apple και του Spotify με τη μικρή κερδοφορία, αλλά με χρηματιστηριακή αξία περί τα 50 δις δολάρια και ανθρώπους που πιστεύουν στο μέλλον του, γεγονός που φαίνεται δύσκολο σε μια αυξανόμενη αγορά». Επιπλέον, τονίζει την επίδραση που θα έχουν οι μεγάλες κινεζικές streaming πλατφόρμες όπως η Tencent, όταν αρχίσουν να χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο. «Αυτή βέβαια θα μετριασθεί από την νέα νομοθεσία που τους επιβάλει να πληρώνουν την άδεια για αναπαραγωγή της μουσικής. Γενικά όμως, δεν πρόκειται να δούμε σπουδαίες αλλαγές στο τρόπο που ακούμε μουσική».
23°
