Στην Ελλάδα για μια συναυλία βρέθηκε ο μέγας αρχιμουσικός κ. Ζουμπίν Μέτα, ένας από τους ζωντανούς θρύλους της κλασικής μουσικής.
Ο Ινδός μαέστρος, ο οποίος εδρεύει στο Ισραήλ, ακούραστος στα 80 του χρόνια, παραχώρησε μια εφόλης της ύλης συνέντευξη στον «Αθήνα 9,84» και στη μουσική παραγωγό κ. Λίλλυ Καρατζαφέρη, μένοντας πολλή ώρα και σε θέματα ελληνικού ενδιαφέροντος:
Για τη σταδιοδρομία του
«Εσείς λέτε ότι έχω πετύχει τα πάντα, εγώ δεν συμφωνώ. Υπάρχουν πολλά πράγματα να κάνω, αλλά είμαι νέος δεν πειράζει. Ξέρετε, ο κόσμος της μουσικής, ειδικά ο κόσμος μας πάει πίσω 400 χρόνια. Υπάρχουν τόσες συμφωνίες του Χάυδν, τόσες καντάτες του Μπαχ να κάνουμε. Έκανα σχεδόν όλο τον Βάγκνερ, εκτός από τον Πάρσιφαλ, οπότε ο Πάρσιφαλ ακόμα περιμένει, θα τον κάνω κάποια στιγμή στο μέλλον».
«Η μουσική αποτελεί τροφή για την ψυχή»
«Κοιτάξτε, ας μην υποτιμάμε την δύναμη της μουσικής. Δεν εννοώ μόνο την κλασσική μουσική, ο κόσμος δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς μουσική. Δεν είναι απλώς ένα κλισέ, γιατί έτσι θα πρέπει να φανταστείς έναν κόσμο χωρίς μουσική. Απλώς, φανταστείτε να μην υπάρχει καθόλου μουσική στον κόσμο. Μια καταστροφή, χειρότερη από την κλιματική αλλαγή. Χειρότερη, γιατί ο κόσμος δεν θα έχει τροφή για την ψυχή του.Στο μέσον μιας αφρικανικής ζούγκλας, χρειάζονται μουσική. Όλα αυτά τα στάδια γεμάτα με οπαδούς της ροκ εν ρολ, και εκεί την χρειάζονται. Μουσική δωματίου, η οποία είναι για μικρό κοινό, αλλά πηγαίνουν για ένα κουαρτέτο του Σούμαν, ή ένα οκτέτο του Μέντελσον είναι, με κάποιο τρόπο, διαφορετικοί άνθρωποι. Με κάποιο τρόπο, κάθε μέρα υπάρχουν χιλιάδες κονσέρτα παντού και αυτό επηρεάζει τον κόσμο με θετικό τρόπο».
«Πιστεύω ότι, οι Έλληνες είναι ήρωες γιατί κάθε μέρα δέχονται είτε ζωντανούς, είτε νεκρούς πρόσφυγες στις ακτές τους. Αυτή είναι μια τραγωδία που παρόμοια της δεν έχω ξανακούσει. Ξέρετε, όταν οι Βρετανοί έφυγαν από την Ινδία, ήταν μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της ανθρωπότητας. Όταν οι Ινδουιστές πήγαν από την Ινδία στο Πακιστάν και οι Μουσουλμάνοι από το Πακιστάν στην Ινδία και στον δρόμο σκοτώνονταν μεταξύ τους, τα ποτάμια ήταν γεμάτα πτώματα. Από τότε δεν έχω ξανακούσει τίποτα αντίστοιχο. Δεν μιλάω για την εποχή των Ναζί, γιατί όλοι ξέρουν ότι αυτό ήταν εγκληματική πράξη. Αλλά τώρα, η φύση σκοτώνει τους ανθρώπους, κανείς δεν τους σκοτώνει, εκτός φυσικά στη Συρία. Το πρόβλημα βρίσκεται στη Συρία. Αν η Ευρώπη δεν λύσει το πρόβλημα στη Συρία, αυτό θα συνεχιστεί. Γιατί δεν πιστεύω ότι οι Σύριοι θέλουν πραγματικά να έρθουν στην Ευρώπη. Έρχονται γιατί δεν έχουν πού αλλού να πάνε. Ο ίδιος τους ο ηγέτης τους σκοτώνει, οι Ρώσοι τους σκοτώνουν, οπότε η ρίζα του προβλήματος είναι στη Συρία και δεν το διαχειρίζονται. Τώρα συναντιούνται στη Γενεύη, ποιός ξέρει τι θα γίνει. Εννοώ, ότι η κουβέντα είναι πάντα καλή αλλά, δεν ξέρω για το αποτέλεσμα. Εν τω μεταξύ, άνθρωποι πεθαίνουν στη Μεσόγειο, κοντά στην Λέσβο και εμείς σχεδόν αναισθητοποιούμαστε, καθώς διαβάζουμε γι αυτό κάθε μέρα.Ξέρετε, αυτό συνέβαινε στον πόλεμο του Βιετνάμ. Κάθε μέρα βλέπαμε πολεμικές ταινίες στην τηλεόραση, αλλά αυτές δεν ήταν ταινίες, ήταν πραγματικά γεγονότα και τα βλέπαμε και μετά αλλάζαμε κανάλι. Μας βομβάρδιζαν με τις καθημερινές τραγωδίες του Βιετνάμ, με τους Αμερικάνους και τους Βιετναμέζους, όλους να σκοτώνονται. Τώρα, αυτό συμβαίνει εδώ. Η Σουηδία στέλνει πίσω 80 χιλιάδες, στη Γερμανία βίασαν γυναίκες και ο γερμανικός λαός στρέφεται εναντίον (των προσφύγων) και η Ελλάδα παίρνει όλο το βάρος και αυτό δεν είναι δίκαιο. Και η Ιταλία. Η Ελλάδα δέχεται από τη Συρία και η Ιταλία από τη Βόρειο Αφρική. Τι θα κάνουν με όλο αυτό τον κόσμο;».
«Το ελληνικό κοινό ήταν πάντα υπέροχο»
Ξέρετε, δεν ήρθα καθόλου την περίοδο της Χούντας. Ήρθα στην αρχή, γιατί είχα περιοδεία το 1967, αλλά μετά το ‘67 δεν επέστρεψα. Ακόμα και τότε, το κοινό ήταν υπέροχο. Αγαπά τη μουσική και το Ηρώδειο ήταν πάντα γεμάτο. Θυμάμαι ότι, είχαμε έρθει το ‘76 ή το ‘77 με τη Φιλαρμονική του Λος Άντζελες και έβρεχε και το Ηρώδειο ήταν γεμάτο, το κοινό κρατούσε ομπρέλες αλλά, η ορχήστρα δεν μπορούσε να παίξει, γιατί η βροχή έφερε σκόνη από την Ακρόπολη και τα βιολιά ήταν γεμάτα άμμο και τότε οι μουσικοί το έβαλαν στα πόδια, τα όργανα καταστράφηκαν. Δεν ήταν απλώς νερό. Οπότε ναι, τα θυμάμαι αυτά. Αλλά πάντα ερχόμαστε εδώ με μεγάλη χαρά και το ό,τι μας καλούν κάθε χρόνο, και τώρα υπάρχει μια σχετική ηρεμία στη χώρα, αλλά την τελευταία φορά που ήρθαμε άλλαζαν οι κυβερνήσεις, κανείς δεν ήξερε τι συμβαίνει, οπότε ελπίζω η όπερα σας, η ορχήστρα σας και η ορχήστρα μας, να κάνουμε κάτι για τον κόσμο, για τις ψυχές τους, είναι σημαντικό να έχουν εσωτερική γαλήνη».
«Το Μέγαρο είναι μία από τις καλύτερες αίθουσες συναυλιών στην Ευρώπη. Δεν θα έπρεπε να έχει οικονομικά προβλήματα. Δεν ξέρω ποιο είναι το ελληνικό σύστημα σχετικά με τις ιδιωτικές χορηγίες. Δεν γνωρίζω αν μία δωρεά αφαιρείται από τη φορολογία, όπως στην Αμερική. Αλλά στην Αμερική το σύστημα είναι πολύ υγιές. Δίνεις 10 δολάρια, στα αφαιρούν από φόρους, δίνεις 100 χιλιάδες, το ίδιο πράγμα. Δεν ξέρω ποιο είναι το σύστημα στην Ελλάδα. Τώρα στην Ιταλία αλλάζει σιγά-σιγά, και στη Γερμανία, και αφαιρούν έναν ποσοστό από τους φόρους. Αλλά αυτό πρέπει να εξελιχθεί, γιατί οι κυβερνήσεις έχουν πάντα προβλήματα, και στην Ισπανία και στην Ιταλία και παντού και δίνουν όλο και λιγότερα, οπότε δεν θα έπρεπε να βασιζόμαστε στις κυβερνήσεις μόνο. Ιδιώτες και ιδιωτικές επιχειρήσεις που έχουν μεγάλο κέρδος θα έπρεπε επίσης να προσφέρουν για την κουλτούρα. Ξέρετε, στο Ισραήλ επιβιώνουμε με ιδιωτικές χορηγίες γιατί η κυβέρνηση δεν δίνει τίποτα για την κουλτούρα. Τίποτα. Και τώρα αυτό χειροτερεύει. Αλλά, οι ιδιώτες στην Αμερική, την Αυστραλία, την Αγγλία, θέλουν να υποστηρίξουν την κουλτούρα στο Ισραήλ οπότε προσφέρουν και ζούμε από αυτό. Και έχουμε συνεχώς διάσημους καλλιτέχνες, όπως ο Μπίνκα Σούκαμαν, εξαιρετικός βιολονίστας, ο οποίος θα δώσει ένα κονσέρτο τον επόμενο μήνα, στο Kensington palace, στο Λονδίνο, για να συγκεντρώσει λεφτά για τη Φιλαρμονική του Ισραήλ, οπότε θα έπρεπε να ζητήσετε από τους Έλληνες του εξωτερικού να κανονίσουν αντίστοιχες συναυλίες. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να μαζευτούν λεφτά, κάποιοι περιλαμβάνουν «καρότο», κάποιοι όχι. Στο Ισραήλ έχουμε κονσέρτα, στα οποία ο κόσμος έρχεται με τζιν, τους διασκεδάζουμε λίγο πριν, μετά έχουμε ένα κονσέρτο με αφήγηση, κάποιος διάσημος αστέρας της τηλεόρασης ή του σινεμά έρχεται και μιλάει στο κοινό, και μετά μετατρέπουμε το λόμπυ σε ντισκοτέκ που μπορούν να πάνε και να χορέψουν και αυτά τα κονσέρτα είναι πολύ δημοφιλή. Χρησιμοποιούμε «καρότο» αλλά λειτουργεί, αρέσει στον κόσμο».
Για τις συνεργασίες του με σύγχρονους Έλληνες καλλιτέχνες
«Στο αποψινό κονσέρτο έχουμε τη Χριστίνα Πουλίτση. Τη γνώρισα πριν από πέντε με έξι χρόνια. Την πρότεινα στην όπερα της Δρέσδης, την πλησίασαν και δημιουργεί μία καλή καριέρα, και πρόσφατα τραγούδησε Ριγκολέτο μαζί μου, στη Φλωρεντία. Και τραγούδησε τόσο όμορφα, που είπα: «άκου, έχω ένα κονσέρτο στην Αθήνα, έλα να τραγουδήσεις». Της το πρότεινα και φυσικά οι διοργανωτές συμφώνησαν και πιστεύω ότι θα έχει απίστευτη επιτυχία απόψε και η ορχήστρα τη λατρεύει. Την προηγούμενη φορά φέραμε έναν βαρύτονο, τον Άρη Αργύρη, ο οποίος έχει δουλέψει πολύ μαζί μας στην Ευρώπη. Έχουμε κάνει τη «Νυχτερίδα», τον «Χορό των μεταμφιεσμένων», «Δον Κάρλο» και λοιπά. Είναι ένας ανερχόμενος καλλιτέχνης. Η αγαπημένη μου όμως Ελληνίδα είναι η Τζίνα Μπαχάουερ. Τη λάτρευα, σαν πιανίστα και ως άνθρωπο, και πριν από εκείνη ήταν ο Δημήτρης Μητρόπουλος, που ήταν ο μεγάλος μου δάσκαλος. Δεν μελέτησα μαζί του, αλλά ήμουν σε όλες του τις πρόβες στη Βιέννη. Την πρώτη φορά που ήρθε στη Φιλαρμονική της Βιέννης, ξέρετε είχε αυτή την εκπληκτική μνήμη. Όλοι διευθύνουμε από μνήμης αλλά, όχι όπως ο Μητρόπουλος. Ο Mητρόπουλος μου έλεγε να ανοίξω την παρτιτούρα του Βότσεκ και να τον ρωτήσω τι είναι στη σελίδα 82, και ήξερε. Ήταν απολύτως εκπληκτικός, ένας από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα. Όταν ήρθε την πρώτη φορά στη Φιλαρμονική της Βιέννης, ήξερε ήδη τα ονόματα όλων των μουσικών. Και τον άκουγα να διευθύνει στην Όπερα της Βιέννης, την «Ηλέκτρα», τον «Χορό των μεταμφιεσμένων», την «Τόσκα», πολλά πράγματα. Ήταν φανταστικός. Ήταν ένας πραγματικά μοναδικός άνθρωπος. Είχα πολύ καλές εμπειρίες και με την Τζίνα έπαιζα πολύ σε κονσέρτα. Με τη Μαρία Κάλλαςγνωριστήκαμε μία φορά, αλλά δεν παίξαμε ποτέ μαζί. Ήμουν πολύ μικρός. Η Κάλλας δεν ήταν μόνο η αγαπημένη του κοινού αλλά, και η αγαπημένη όλων των μαέστρων, καθώς ήταν μία μουσικός που τραγουδούσε και μία καταπληκτική ηθοποιός φυσικά. Αλλά, όταν ακούς όλα αυτά τα σκάνδαλα για την Κάλλας δεν περιλαμβάνουν ποτέ κάποιον μαέστρο, πάντα αφορούν ατζέντηδες. Κανένας μαέστρος δεν παραπονέθηκε γιατί ήταν πάντα 100% προετοιμασμένη. Όταν ακούω τώρα ηχογραφήσεις της είναι απίστευτό πόσο καλή ήταν μουσικά, και δεν της έχει αποδοθεί αυτή η δημοσιότητα. Η δημοσιότητα είναι πάντα σχετική με τα κοινωνικά σκάνδαλα και λυπάμαι γι αυτό. Ήταν μια εξαιρετική μουσικός».
«Δεν κουράζομαι ποτέ»
«Ωχ… Έχω ήδη αρχίσει να κουράζομαι. Μόλις έδωσα ένα κονσέρτο για τα γενέθλιά μου στο Βερολίνο. Ανήμερα των γενεθλίων μου θα είμαι με τη Φιλαρμονική της Βιέννης στη Βιέννη, μετά θα πάω με τη Φιλαρμονική του Ισραήλ στην Ινδία. Επίσης, θα έχουμε και ένα μικρό φεστιβάλ στο Ισραήλ. Μετά θα είμαστε στην Φλωρεντία. Δουλεύω πολύ σκληρά για τα γενέθλιά μου. Δεν κουράζομαι ποτέ, επειδή όλα αυτά τα κονσέρτα θα είναι για φιλανθρωπικό σκοπό, οπότε βοηθάω κόσμο με τα γενέθλια μου».
19°
