Βασίλης Δούβλης - «18»: Ο σκηνοθέτης μιλάει για τη νέα του ταινία που θίγει τα ζητήματα του ρατσισμού και του σχολικού εκφοβισμού στην Ελλάδα.
Το «18» είναι από τα ελληνικά φιλμ που αναμένεται να συζητηθούν αρκετά λόγω των δύσκολων θεμάτων που θίγει (ρατσισμός, σχολικός εκφοβισμός κ.α). Ο σκηνοθέτης του
Βασίλης Δούβλης, μας εξηγεί τους λόγους που έκανε το φιλμ και προσπαθεί να καταλάβει γιατί ο φασισμός έχει μπει τόσο βαθιά στους κύκλους των ελληνικών σχολείων.
Το σενάριο του «18» είναι εμπνευσμένο από αυθεντικά περιστατικά;
Ναι, ακριβώς. Η ιδέα για τη δημιουργία του φιλμ γεννήθηκε πριν από αρκετά χρόνια από όσα συνέβαιναν- και δυστυχώς ακόμη συμβαίνουν από ότι συμπεραίνουμε σύμφωνα με όσα βλέπουμε στους τηλεοπτικούς δέκτες ή διαβάζουμε στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων- σε πολλά σχολεία σε όλη την χώρα. Όμως αυτό ήταν απλώς το σημείο εκκίνησης. Της αφετηρίας της ταινίας γιατί τόσο οι χαρακτήρες όσο και η πλοκή που περιγράφονται σε αυτήν είναι προϊόντα μυθοπλασίας.
Το θέμα του ρατσισμού στα σχολεία και του εκφοβισμού είναι φαντάζομαι στοιχεία που σε απασχολούν έντονα. Ποιο συγκεκριμένο κομμάτι τους ήθελες να αναδείξεις περισσότερο μέσω της ταινίας;
Εκείνο που με ενδιέφερε περισσότερο ήταν να κάνω μια ταινία που δεν θα έδινε έτοιμες, εύκολες απαντήσεις αλλά να θέσει ερωτήματα. Αυτό ήταν το σημαντικότερο που ήθελα να πετύχω σε σχέση με τον τρόπο προσέγγισης του φιλμ. Επεδίωξα να αποφύγουμε τον διδακτισμό και την εύκολη καταγγελία. Ήθελα η ταινία μας να μην κραυγάζει και να αφήσει ελεύθερο χώρο στο θεατή να βγάλει να δικά του συμπεράσματα.
Ποιοι πιστεύεις ότι είναι οι λόγοι που έχουμε τόση μεγάλη έξαρση του σχολικού εκφοβισμού; Και δεν ξέρω- σύμφωνα με την έρευνα που πιθανώς έκανες- αν έχεις και κάποιες σκέψεις γύρω από την επίλυση ενός τόσο σοβαρού κοινωνικού φαινομένου.
Είναι πολυσύνθετο το ζήτημα και θα πρέπει να αποφεύγουμε τις μονοδιάστατες προσεγγίσεις. Δεν θεωρώ πως η αναζωπύρωση του φασισμού και το bulling είναι μόνο προϊόντα της οικονομικής κρίσης. Πιστεύω ότι η πολυεπίπεδη οικονομική κρίση που μας έχει πλήξει τα τελευταία χρόνια αλλά και η πανδημία λειτούργησαν περισσότερο σαν καταλύτης. Σαν τον ασκό του Αιόλου που άνοιξε και έφερε στην επιφάνεια υπόγεια σκοτεινά ρεύματα που υπήρχαν και υπέβοσκαν στην ελληνική κοινωνία. Μέσα από την έρευνα που έκανα – μίλησα με πολλά παιδιά όταν έγραφα το σενάριο- κατέληξα σε ένα συγκλονιστικό συμπέρασμα. Η κοινοτυπία του Κακού ήταν κάτι που προσωπικά με σόκαρε. Συνειδητοποίησα ότι πολλά από αυτά τα παιδιά που κατέφευγαν στον εκφοβισμό ή τον ρατσισμό δεν ήταν τέρατα αλλά τα παιδιά της διπλανής πόρτας. Παιδιά που μεγάλωναν πολύ συχνά μόνα τους, χωρίς να έχουν ουσιαστικά δίπλα τους γονείς τους. Γονείς που ήταν απόντες ή χαμένοι στο κυνήγι της καθημερινής επιβίωσης. Κοινωνικά αποκλεισμένα λοιπόν τα παιδιά αυτά και με έντονο το θυμό μέσα τους δεν έβλεπαν μέλλον στη ζωή τους. Είναι κυρίως παιδιά που μεγαλώνουν σε μια κοινωνία χωρίς αξίες όπου ψάχνουν απεγνωσμένα μια ταυτότητα, μια κατεύθυνση. Και σε αυτές τις περιπτώσεις, το να ανήκουν κάπου αυτά τα παιδιά, είναι για εκείνα ένα μεγάλο δέλεαρ.
Είναι εντυπωσιακοί οι νεαροί ηθοποιοί που επέλεξες για τους βασικούς πρωταγωνιστικούς ρόλους. Είναι κυριολεκτικά ένας κι ένας.
Το κάστινγκ ήταν πολύ σημαντικό για τη δημιουργία της ταινίας. Κράτησε χρόνια και με την casting director του φιλμ Ναταλί Παβλόφ ψάχναμε πολύ καιρό μέχρι να καταλήξουμε σε αυτά τα παιδιά. Το κάστινγκ του φιλμ είναι ένας συνδυασμός από ερασιτέχνες και επαγγελματίες ηθοποιούς. Από παιδιά δηλαδή που ήταν τότε ακόμη στις σχολές υποκριτικής και έκαναν τα πρώτα τους βήματα μέχρι καταξιωμένους, έμπειρους επαγγελματίες που μου έκαναν την τιμή (και μου έδωσαν φυσικά μεγάλη χαρά) να παίξουν τους μικρούς δεύτερους ρόλους των γονιών και των καθηγητών των παιδιών. Αυτό που ήταν πάντα ζητούμενο για μένα και το αναζητούσα διαρκώς ήταν η αλήθεια της ερμηνείας. Η οδηγία που είχαν ήταν πως δεν ήθελα απλώς να «παίζουν» τους ρόλους τους αλλά να είναι ο εαυτός τους. Δεν ήθελα να υποδύονται αλλά να ερμηνεύουν όσο πιο λιτά και εσωτερικά γίνεται τους ρόλους τους. Να υπάρχουν δηλαδή στο χώρο και στο χρόνο και να αντιδρούν στα ερεθίσματα που δέχονταν. Η αλήθεια είναι ότι δουλέψαμε πάρα πολύ στο συγκεκριμένο κομμάτι και κάναμε πάνω από ένα χρόνο πρόβες.
Τι σας έδειξαν οι πρόβες αυτές;
Μέσα από τις πρόβες που κάναμε με τα παιδιά προέκυψαν πολύ σημαντικά πράγματα για μένα. Το κυριότερο που μπορώ να πω πάνω σε αυτό το σημείο είναι πως χάρη στα όσα καταπληκτικά βιώναμε στη διάρκεια των προβών αυτών, το σενάριο άλλαζε διαρκώς. Ήταν δηλαδή μια διαδικασία εν εξελίξει.
Έχεις να μας διηγηθείς κάνα απρόοπτο περιστατικά που συνέβη σε κάποιο γύρισμα;
Το «18» είναι μια ταινία low budget που δημιουργήθηκε μέσα από πολύ δύσκολες συνθήκες το καλοκαίρι του 2020 εν μέσω πανδημίας. Όταν ξέσπασε η πανδημία αντιμετωπίσαμε ένα μεγάλο δίλημμα. Ή θα αναβάλλαμε για άλλη μια φορά την ταινία με τον κίνδυνο να την εγκαταλείψουμε ή να προχωρήσουμε. Με τους παραγωγούς, τον Παναγιώτη Κακαβιά και την Κατερίνα Μπεληγιάννη αλλά και σε συζητήσεις με τους υπόλοιπους συνεργάτες μας, αποφασίσαμε να πάρουμε το ρίσκο να ακολουθήσουμε μια ιδέα που είχα. Εντάσσοντας ουσιαστικά την πανδημία και τις συνθήκες που επικρατούσαν τότε, μέσα στην ιστορία που θέλαμε να αφηγηθούμε, πήραμε το ρίσκο να κολυμπήσουμε σε άγνωστα, αχαρτογράφητα νερά. Είχαμε την αγωνία για το που θα μας οδηγήσει όλο αυτό και τα γυρίσματα εξελίχτηκαν σε μια πραγματική δοκιμασία. Χρειάστηκε να γίνει υπέρβαση από όλους μας προκειμένου να τα καταφέρουμε και τους ευχαριστώ όλους για αυτό.
Τα γυρίσματα πού έγιναν;
Το μεγαλύτερο μέρος των γυρισμάτων έγινε στο Πέραμα. Όταν έκανα το ρεπεράζ έψαχνα μια λαϊκή υποβαθμισμένη περιοχή. Μόλις βρέθηκα στο Πέραμα αυτό που αντίκρισα ήταν για μένα μια αποκάλυψη. Ένιωσα από την πρώτη στιγμή ότι αυτός ήταν ο ιδανικός χώρος για να τοποθετήσω τους ήρωες μου. Μάλιστα έκανα πολλές αλλαγές στο σενάριο μεταφέροντας μεγάλο κομμάτι της ιστορίας στους δρόμους του Περάματος. Ακόμη και μια εμβληματική εγκατάσταση του σκοτσέζου Ρόμπερτ Μοντγκόμερι που υπάρχει πάνω από το πορθμείο, η «Αρχή της ελπίδας», την ενέταξα μέσα στο σενάριο. Υπάρχουν όμως και σκηνές που γυρίστηκαν στο κέντρο της Αθήνας, στην οδό Ηφαίστου κ.α.
Αν δεν ήταν το «18» ο τίτλος του φιλμ, ποιες λέξεις θα χρησιμοποιούσες για να δώσεις το στίγμα του φιλμ;
To «18» είναι ένας τίτλος αμφίσημος και ιντριγκαδόρικος. Παραπέμπει κυρίως στην ηλικία των πρωταγωνιστών αλλά και στο γνωστό ναζιστικό σύνθημα όπου 1 ίσον Α ίσον Adolf και 8 ίσον H ίσον Hitler. Είναι δύσκολο να φανταστώ άλλον τίτλο. Ίσως η φράση «Αρχή της ελπίδας» που προανέφερα και δείχνουμε στην αρχή του φιλμ, χάρη και στον ειρωνικό του χαρακτήρα μπήκε στους τίτλους όχι ως κάτι επεξηγηματικό αλλά περισσότερο ως ένα ακόμη ερέθισμα.
Στα επερχόμενα βραβεία IRIS της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου είσαι στους υποψήφιους σκηνοθέτες. Περίμενες τη διάκριση αυτή;
Για να είμαι ειλικρινής όχι. Είμαι φυσικά πολύ χαρούμενος και είναι τιμή μου που είμαι υποψήφιος για το βραβείο σκηνοθεσίας. Όπως και είμαι πολύ χαρούμενος και για την υποψηφιότητα της Μαρίας Σκουλά με την οποία είχαμε μια υπέροχη συνεργασία.
19°
