Πώς είναι να κάνεις ταινία τα παλιά σου home tapes;

Την Παρασκευή 4 Σεπτεμβρίου 2020, στο πλαίσιο των οπτικοακουστικών περφόρμανς που θα δοθούν στο Ναυπηγείο Ταρσανάς στην Ερμούπολη της Σύρου, μέσα στο πρόγραμμα του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Σύρου, προσκαλούνται δύο σύγχρονοι Έλληνες καλλιτέχνες που δουλεύουν με φιλμ οκτώ χιλιοστών, το κατεξοχήν κινηματογραφικό μέσο καταγραφής της εμπειρίας της καθημερινότητας μέσα από τις κλασικές ταινίες “home tapes” από το παρελθόν, να παρουσιάσουν τη δουλειά τους:

Ο Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου θα παρουσιάσει μία περφόρμανς με φιλμ με τίτλο “Houses Off, Deserts, Εtc.” με την κινηματογραφική μηχανή ως αναπόσπαστο μέρος της δράσης, θέτοντας σε κίνηση μια σειρά από εικόνες που μοιάζουν με ανάγλυφους πίνακες.

Στη συνέχεια, η Νατάσα Γιανναράκη και η Lara Eidi θα παρουσιάσουν μια περφόρμανς βασισμένη σε μια συλλογή πλάνων από ταινίες σούπερ 8 και κασέτες mini DV από μιαν άλλη δεκαετία, που ειδικά τώρα, μοιάζει με ένα διαφορετικό σύμπαν: ελευθερία μετακίνησης, φθηνά αεροπορικά ταξίδια, η ζωή με μια βαλίτσα στο χέρι. Ένα patchwork διαφόρων ταξιδιών. 

Παρακολούθησα την ταινία “Home Tapes”, μπήκα μέσα στις αναμνήσεις και τις μουσικές της Νατάσας και μετά, την ρώτησα μερικά πράγματα:

Είσαι μία Αθηναία που έκανες ταινία τα home tapes που είχες γυρίσει σε ταξίδια σου σε άλλες πόλεις – Λος Άντζελες, Σαν Φρανσίσκο, Νέα Υόρκη κλπ. Γιατί επέλεξες τα ταξίδια αντί για την πόλη σου;
Την περίοδο που τράβηξα το υλικό που χρησιμοποίησα για να φτιάξω αυτή την ταινία ζούσα στο εξωτερικό και τα ταξίδια είχαν μεγάλη σημασία για μένα, σαν να καθόριζαν σε ένα βαθμό την ύπαρξή μου. Τελειώνοντας το μεταπτυχιακό μου, έφυγα από την Ευρώπη και πήγα στην Αμερική με ανοιχτό εισιτήριο και με ελάχιστα δεδομένα εκεί, τυχοδιωκτικά δηλαδή, αλλά και χωρίς συγκεκριμένο πλάνο, κινητοποιημένη από μια εσωτερική ανάγκη απόδρασης, νιώθοντας ότι θέλω να φτάσω όσο πιο μακριά μπορούσα, στο μοτίβο του "Go West, young man". Έτσι, έφτασα μέχρι τις ακτές του Ειρηνικού, που είναι συμβολικά κάτι σαν το όριο του Δυτικού κόσμου, το νεότερο κομμάτι της Αμερικής. Ειδικά η Καλιφόρνια, ως Νέος Κόσμος, είναι ένα μέρος που σου επιτρέπει να αυτοπροσδιοριστείς με όποιο τρόπο θέλεις, χωρίς να σε βαραίνει κανένα προσωπικό, εθνικό ή ιστορικό παρελθόν, όπως στη Γηραιά Ηπειρο και ειδικά στην Ελλάδα. Η αίσθηση που είχα τότε, είναι πως βρισκόμουν σε ένα μέρος όπου μπορούσα να τα αφήσω όλα πίσω μου και να κάνω μια νέα αρχή.

Στο φιλμ υπάρχουν και πλάνα με την Αριάν Λαμπέντ – η οποία ήταν και το κεντρικό πρόσωπο στην προηγούμενη ταινία σου, το “LA bed” - που είναι, φαντάζομαι, αναφορά στο όνομά της. Μίλησέ μου για αυτό το πλάσμα και την κοινή γραμμή που συνδέει τα δύο φιλμ
Την Αριάν τη γνώρισα το 2009 δουλεύοντας για την ταινία “Attenberg”, που ήταν η αρχή της λαμπρής καριέρας της στο σινεμά. Είχαμε δουλέψει πολύ στενά μαζί για μερικούς μήνες, όταν μάθαινε ελληνικά για το ρόλο της. Μιλούσαμε για τις ζωές μας και ο τρόπος που είχε βρεθεί στην Αθήνα μου θύμισε το πώς είχα καταλήξει κι εγώ στην Αμερική μερικά χρόνια πριν. Τότε είχε αρχίσει να σχηματίζεται στο μυαλό μου η ιδέα για το τραγούδι “LA bed”, που είναι και ένα παιχνίδι με το επίθετό της. Ειχα για χρόνια την επιθυμία να επιστρέψω στο Λος Αντζελες και όταν η Αριάν μαζί με την ομάδα της ταινίας θα πήγαιναν εκεί να την παρουσιάσουν το φθινόπωρο του 2011, πηγα κι εγώ μαζί τους. Η Αριάν ήξερε ότι θα έχει μόνο μια μέρα κενή αλλά συμφώνησε με χαρά να με βοηθήσει να προσπαθήσουμε να ανακατασκευάσουμε την ιστορία μου εκεί. Νοικιάσαμε ένα αυτοκίνητο για μια μέρα, πήγαμε σε διάφορα σημεία της πόλης και τραβήξαμε 10 πακέτα φιλμ σούπερ-8 Kodachrome 40 που μου χάρισε ο Γιώργος Λάνθιμος και ήταν το φορμά που είχα τραβήξει την πρώτη φορά που ήμουν εκεί. Ηταν η περίοδος που η Kodak κατάργησε αυτό το φιλμ και σύντομα μετά σταμάτησε να τα εμφανίζει και το τελευταίο ανεξάρτητο εργαστήριο στην Αμερική. Τα φιλμ έμειναν στο ψυγείο μου για χρόνια, εγώ τα είχα βάψει μαύρα και η Αριάν έκανε έρευνα στο εξωτερικό για άλλα εργαστήρια. Η καριέρα της είχε ήδη αρχίσει να απογειώνεται αλλά κρατούσαμε πάντα επαφή, όπως κάνει και με όλους της τους φίλους από την Αθήνα. Κάποια στιγμή κατάφερα να τα εμφανίσω και είδαμε μαζί το υλικό. Με βοήθησε και με ενθάρρυνε πολύ σε όλη αυτή την προσπάθεια. Είναι ένας σπάνιος άνθρωπος, πολύ προσγειωμένη παρόλη την επιτυχία της, υπέροχη συνεργάτις που ασχολείται ακόμη με undeground projects με το ίδιο πάθος και επαγγελματισμό που κάνει ταινίες με γνωστούς δημιουργούς, αφοσιωμένη στη δουλειά της και είναι μεγάλη έμπνευση να τη βλέπω να ξεδιπλώνει τη δημιουργικότητά της σε πολλά πεδία, μιας και πέρισυ παρουσίασε και την πρώτη της δουλειά ως σκηνοθέτης.

Μίλησέ μου για την (original) μουσική της ταινίας, το τραγούδι του τέλους και την live παρουσίαση στο Φεστιβάλ της Σύρου.
Η ταινία ξεκίνησε βλέποντας υλικό από κασέτες mini-DV που είχα τραβήξει την περίοδο 2000-2004 και που δεν είχα ξαναδεί έκτοτε. Μου έδωσαν πολύτιμες αυτοβιογραφικές πληροφορίες για εκείνη την εποχή, που δεν υπήρχαν στα (βουβά) σούπερ 8, τα οποία τραβούσα πιο "στοχευμένα", ενώ τη βιντεοκάμερα τη χρησιμοποιούσα σαν προσωπικό ημερολόγιο. Οπότε, ένα μέρος του ήχου προέρχεται από τις κασέτες που επεξεργάστηκα. Ένα πρόσθετο layer είναι takes από slide κιθάρα και αναλογικό synth που έγραψε ο Sonny Touch για το τραγούδι “LA bed” και είχα προσθέσει στο timeline ενώ δούλευα. Ειχαμε συζητήσει με το Δημήτρη με τον οποίο έχουμε συνεργαστεί στο παρελθόν (https://soundcloud.com/thewhole-shebang/she-works-hard-for-the-money) την πιθανότητα να έρθει στην Ελλάδα και να το παρουσιάσουμε ζωντανά στο φεστιβάλ αλλά λόγω κορωνοϊού και γεωγραφικής απόστασης (ζει στο Ελσίνκι) ήταν δύσκολο για φέτος, οπότε προσπαθούσα να φτιάξω το soundtrack μόνη μου. Και κάπου εκεί ξαναεμφανίστηκε στη ζωή μου η Lara, που είχα γνωρίσει παλιότερα στην Αθήνα, και που λόγω πανδημίας είχε ξαναβρεθεί στην Ελλάδα μετά από χρόνια στο Λονδίνο, όπου δούλευε ως τραγουδοποιός και τζαζ μουσικός μετά από τις σπουδές της στο Guildhall School of Music and Drama. Της είχα μιλήσει γι' αυτό που προσπαθούσα να κάνω και είχε ταυτιστεί με την ιστορία μου, έχοντας υπάρξει κι εκείνη περιπλανώμενη. Ένα βράδυ ήρθε στο σπίτι και έδειξα το φιλμ, που δεν ήταν ακόμα τελειωμένο. Κι εκεί συνέβει κάτι μαγικό. Ενώ οι εικόνες έτρεχαν στην οθόνη πήρε την κιθάρα μου και έπαιξε εντελώς αυθόρμητα και μέσα στη στιγμή αυτό που έγινε το κομμάτι του τέλους και βοήθησε στη "λύση" της αφήγησης. Είδε την ιστορία μου με αγάπη και κατανόηση και μου πρόσφερε τη δική της λυτρωτική ματιά, στο πολύ προσωπικό υλικό που επέλεξα να διαχειριστώ. Τη μαγεία και τη λύτρωση που ένιωσα με την ερμηνεία της ήθελα να τη μοιραστώ με το κοινό της Σύρου, παρουσιάζοντας αυτό το τραγούδι των τίτλων "Everything's fine" ζωντανά, αλλά και ολόκληρο το soundtrack που δημιούργησε για την ταινία. Η μουσική που συνέθεσε είναι νοσταλγική φολκ με indie americana και world επιρροές.

Μερικά πράγματα που θα έπρεπε να ξέρουμε για την Lara Eidi;
Ο τίτλος τραγουδίστρια-τραγουδοποιός και τζαζ μουσικός που η Lara Εidi θα χρησιμοποιούσε ενδεχομένως σε ένα βιογραφικό είναι μια μόνο διάσταση αυτής της πολυτάλαντης δημιουργού. Με πρώτες σπουδές στη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο και μια μεγάλη αγάπη για την αφήγηση, και στη συνέχεια ένα μεταπτυχιακό στη τζαζ φωνή, ένα πολύ υψηλό EQ που της επιτρέπει να ερμηνεύει ανθρώπινες εμπειρίες και συναισθήματα σε μουσική και πολυπολιτισμικές επιρροές από την οικογένειά της (Λιβανοκαναδέζα) αλλά και από τις χώρες στις οποίες έχει ζήσει και ταξιδέψει, είναι μια σπάνια και πολύ ιδιαίτερη περίπτωση καλλιτέχνη. Την είχα πρωτοακούσει με το τρίο της εδώ στην Αθήνα το 2013. Είχε σπουδάσει πιάνο στο Ωδείο Kodaly και είχε ήδη αρχίσει να παίζει λάιβ ως jazz τραγουδίστρια (Gypsy Quintet) και σαν indie-folk artist, που έγινε γνωστή με τη διασκευή του "Happy" (με τους Σταύρο Παργινό και Γιώτη Παρασκευαϊδη) και κυκλοφορήσει δύο ΕΡ. Μετακόμισε στο Λονδίνο την ίδια χρονιά και μετά τις σπουδές της στο Guildhall άρχισε να εμφανίζεται και να συνεργάζεται με καταξιωμένους καλλιτέχνες στο χώρο της jazz και της folk, να παίζει σε γνωστούς χώρους (Ian Shaw, Liane Caroll, Barbican Center, Hampstead Jazz Club, London Jazz Festival, Folk Festival London). Η μουσική της είναι το χωνευτήρι όλων αυτών των ήχων του Λονδίνου και η δουλειά της τράβηξε την προσοχή των κριτικών, όπως η διασκευή του "Afro Blue ". Αρχισε να δουλεύει σε πρωτότυπο υλικό σύντομα μετά και ανακηρύχθηκε καλλιτέχνις της χρονιάς από το BBC για το 2019-2020, έχοντας κυκλοφορήσει το "Damien" από το επερχόμενο άλμπουμ της " Transition" . Με βάση το Λονδίνο, κατάφερε κατά τη διάρκεια του lockdown να κυκλοφορήσει τα νέα κομμάτια "Anon", "On My Way Home" με τους συνεργάτες της στο Λονδίνο (Dave Manington, Naadia Sheriff), και να συνθέσει νέα μουσική για τον κοινωνικό σκοπό "Here and Now" (περισσότερα εδώ). Της αρέσει να επεκτείνει τη δημιουργικότητά της σε πολυθεματικά εγχειρήματα όπως η σύνθεση για κινηματογράφο ( Shelters, Lebanon 2015) και τώρα τη συνεργασία μαζί μου. Ανυπομονεί να επανασυνδεθεί με την σκηνή της Αθήνας.

Έχεις δει τον χώρο που θα γίνει η προβολή και το live; Είναι μέσα στο πνεύμα της ταινίας, με κάποιον τρόπο; Ή δεν έχει σημασία;
Ο Ταρσανάς της Σύρου είναι ένα σημείο στο λιμάνι, όπου τα πλοία φτάνουν με φθορές από τα ταξίδια τους, αποσύρονται για ένα διάστημα εκεί και επισκευάζονται για να συνεχίσουν κατόπιν τα ταξίδια τους. Υπάρχει ένας συμβολισμός εκεί που δεν μπορώ να αγνοήσω, σαν να είναι το μέρος που κι εγώ θα ακουμπήσω αυτές τις ταξιδιωτικές ιστορίες του παρελθόντος μου, θα "επισκευαστώ" παρουσιάζοντάς τες μετουσιωμένες σε μορφή ταινίας και μουσικής στο κοινό και, στη συνέχεια, θα συνεχίσω την πορεία μου, πιο ελαφριά και ελεύθερη. Πιθανόν με αυτό το εφαλτήριο και η ταινία να ξεκινήσει τη δική της πορεία σε άλλα φεστιβάλ.

Πώς και αποφάσισες να βάλεις στην ταινία μία ολόκληρη σκηνή με κάποιες πολύ προσωπικές, οικογενειακές εξομολογήσεις;
Η ταινία αυτή, την οποία μου ανάθεσε το φεστιβάλ Σύρου, έχοντας δει υλικό από τα σούπερ 8 μου, θα μπορούσε να περιοριστεί στη συρραφή όμορφων πλάνων από μακρινά μέρη, σαν κολάζ από ανέμελες στιγμές της νιότης μου και μιας άλλης εποχής, αν είχα χρησιμοποιήσει μόνο αυτά. Αλλά, από τη στιγμή που μπήκα στη διαδικασία μια ζεστή εβδομάδα του Ιουλίου να ξαναδώ πάνω από 50 ώρες υλικό σε κασέτες mini DV που είχα τραβήξει τότε, ανακάλυψα σιγά σιγά τα κομμάτια του παζλ που με βοήθησαν να καταλάβω τον βαθύτερο λόγο που με γοήτευαν τα μακρινά ταξίδια. Ηταν κάτι αντίστοιχο του να καθαρίζεις τις κούτες στο υπόγειο του σπιτιού σου, κάτι σαν Marie Kondo οπτικοακουστικών αναμπνήσεων. Στις κασέτες αυτές είδα δικούς μου ανθρώπους που έχουν χαθεί, τον νεότερο εαυτό μου με φιλοδοξίες και όνειρα για το αχαρτογράφητο ακόμα μέλλον. Ηταν μια επώδυνη αλλά και απαραίτητη διαδικασία ενδοσκόπησης.
Η σκηνή στη οποία αναφέρεσαι, και από την οποία επέλεξα να κρατήσω μόνο τον ήχο, είναι σαν ένα ψυχαναλυτικό breakthrough, μια στιγμή συνειδητοποίησης, που συμπυκνώνει τις αιτίες αυτής της περιπλάνησης. Ηταν τόσο συνταρακτικό που, ενώ ήταν οδυνηρό, δεν μπορούσα να το αγνοήσω. Για χρόνια αφότου γύρισα στην Ελλάδα βασανιζόμουν από φαντασιώσεις φυγής και το ερώτημα του τι θα είχε συμβεί αν δεν είχα αναγκαστεί να επιστρέψω. Ειχα εξιδανικεύσει εκείνη την περίοδο περιπλάνησης, και ξαναβλέποντας αυτό το υλικό, την επανέφερα στις σωστες της διαστάσεις.

Ο αρλεκίνος στην ταινία τι φάση είναι;
Ο αρλεκίνος ήταν ένα κοστούμι που είχα νοικιάσει από την Οπερα του Σαν Φρανσίσκο το Φεβρουάριο του 2004 για να κάνω μια περφόρμανς την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου του 2004, όπου τραγούδησα το “My Funny Valentine” έξω από το Castro Theater. Ήταν ο τρόπος μου να αντιμετωπίσω μια ερωτική απογοήτευση εκείνης της περιόδου. Θα το βρεις αν ψάξεις στο κανάλι μου στο YouTube. Οι σκηνές της ταινίας τραβήχτηκαν στην πλατεία Alamo Square από τον καλλιτέχνη Marc Horowitz, όπου έκανε την δική του performance, Coffee in the Park.

Ποιά είναι η αγαπημένη σου σκηνή στην ταινία;
Η ταινία έχει πολλά flash backs, σαν αναλαμπές από θραύσματα μνήμης και μερικές σκηνές μεγαλύτερης διάρκειας. Είμαι συναισθηματικά δεμένη με όλες τους, μιας και τις έχω ζήσει, αλλά αγαπώ ιδιαίτερα τα πλάνα από τη Venice Beach και από το καραβάκι με τις φίλες μου στο Hudson River της Νέας Υόρκης. Το μέσον του φιλμ σούπερ 8 χιλιοστών και ειδικά το Kodachrome 40, δίνει μια ποιητική, νοσταλγική διάσταση στην καταγραφή.

Συνεχίζεις ακόμα να τραβάς “home tapes”;
Έχω ξανατραβήξει κάποια σούπερ 8, τα οποία δεν έχω εμφανίσει ακόμη και κρατώ στο ψυγείο μου. Πιο συχνά, όπως όλοι, τραβάω κι εγώ με το κινητό μου και έχω ένα νέο υλικό από την περίοδο της καραντίνας στην Αθήνα, που είναι το εντελώς αντίθετο των ταξιδιωτικών μου φιλμ, μιας και είχα περιοριστεί στα τετραγωνικά του σπιτιού μου και σε κοντινές βόλτες με τα πόδια στα όρια του δήμου μου. Έχει τύχει να ζήσω κάποιες στιγμές που να είναι "supereightable" (κατά το unboyfriendable των Magnetic Fields) και να μην έχω την κάμερα μαζί μου. Η καταγραφή με το κινητό δημιουργεί μια ανάμνηση αλλά δεν είναι το ίδιο.

Τα stories στα social media βρίσκεις να είναι η συνέχεια των home tapes σε super-8;
Η διαφορά του μέσου είναι καθοριστική. Τα stories τραβιούνται και δημοσιεύονται άμεσα, ενώ τα super-8 τα τραβάς και τα στέλνεις κατόπιν για εμφάνιση, για να τα λάβεις καιρό μετά. Συν ότι το κόστος τους κάνει τη διαδικασία τραβήγματος "πολύτιμη", αναγκάζοντας τον εικονολήπτη να γίνει λιγότερο φλύαρος και πιο ουσιαστικός. Ακόμα και οι κασέτες mini-DV εμπεριέχουν τη συνθήκη του να κουβαλάς μια κάμερα για να αποτυπώσεις ο,τιδήποτε. Για ένα φίλο γεννημένο στα 90ς οι mini-DV είναι οι παιδικές του αναμνήσεις στη θέση των super-8. Από τα παιδικά μου χρόνια έχω μόνο φωτογραφίες. Το super-8 ήταν ένα μέσο που επέλεξα ενώ ήταν ήδη "ξεπερασμένο" για οικιακή χρήση και χρονοβόρο όσο και ακριβό στη χρήση του σε σχεση με το ψηφιακό βίντεο, αν και το πιο προσιτό στην κατηγορία του φιλμ.
Όσον αφορά το "ανέβασμα" των stories, η αμεσότητα του κινητού και η ταυτόχρονη δημοσιοποίηση στο ίντερνετ τους δίνει μια άλλη, performative διάσταση, με την έννοια ότι συχνά γίνονται με σκοπό να ανέβουν και να δώσουν instant gratification. Τα φιλμ πολλές φορές τα κρατάμε μόνο για τον εαυτό μας.

Θυμάσαι να μου πεις κάποια αγαπημένη σου (ή χαρακτηριστική) αθηναϊκή ιστορία που τράβηξες (ή θα ήθελες να έχεις τραβήξει) σε home tape;

Έχω τραβήξει χιόνια στην Αθήνα το χειμώνα του 2002, εκδρομή με φίλους στο Σούνιο, ηλιοβασίλεμα στην αθηναϊκή ριβιέρα, και πολύ υλικό ένα καλοκαίρι στη Μυτιλήνη για το σπουδαστικό μου ταινιάκι Unconscious Intent. Μετάνιωσα που δεν είχα την κάμερά μου σε κάποιες πρόσφατες διακοπές και yoga retreat στην Ανάφη, ένα απόγευμα που το φως έπεφτε στην παραλία του Ρούκουνα. Η αθηναϊκή ιστορία που θα ήθελα να έχω κινηματογραφήσει είναι μια συναυλία των Mary and the Boy στο Bios το 2005, όπου τους άκουσα για πρώτη φορά και η ερμηνεία και σκηνική παρουσία της Μαίρης Τσώνη μου έχει μείνει αξέχαστη.

Πού και πότε θα σε ξαναδούμε σαν κινηματογραφίστρια – και πότε σαν μουσικό;

Δεν ξέρω αν μπορώ να διαχωρίσω τις δύο ιδιότητες, και τα δύο είναι μέσα με τα οποία διηγούμαι ιστορίες και μεταφέρω συναισθήματα. Μέσα στα σχέδιά μου είναι να ξαναηχογραφήσω και να ενορχηστρώσω το “LA bed” και άλλα δύο κομμάτια που έχω συνθέσει και να τα βγάλω σε ένα EP, συνοδευόμενα από οπτικό υλικό. Δουλεύω παράλληλα για το soundtrack του ντοκιμαντέρ "Άβατον" του γυναικείου κινηματογραφικού ντουέτου Twin Automat που απαρτίζεται από την εικαστικό Ειρήνη Καραγιαννοπούλου και την μοντέζ Sandrine Cheyrol, καθώς και του ντοκιμαντέρ "Λάκμος" του Παναγιώτη Παπουτσή, για το οποίο τραβήξαμε υλικό φέτος το καλοκαίρι στο Συρράκο και στις βουνοκορφές των Βόρειων Τζουμέρκων. Συζητάμε με τη Lara για νέα πιθανά project, και στο να εμπλακεί και στα ήδη υπάρχοντα. Και μένω ανοιχτή σε νέες ευκαιρίες που νιώθω ότι θα έρθουν.

---

Από τις 3 έως τις 6 Σεπτεμβρίου και λίγο μετά το τέλος της καλοκαιρινής σεζόν, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου επιστρέφει στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων για την όγδοη διοργάνωσή του, συνεχίζοντας να εξερευνά τη θεματική «Off Season / Εκτός εποχής». Μία θεματική που λειτουργεί τόσο ως τοποθέτηση απέναντι στην παρούσα κατάσταση όσο και ως μέθοδος εργασίας σε αυτή την ιδιαίτερη εκδοχή του Φεστιβάλ, που ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2020 και θα ολοκληρωθεί τον Ιούλιο του 2021.