Δεν υπάρχουν καλά και κακά κινηματογραφικά είδη. Από τα αισθηματικά μέχρι τα πολεμικά κι από τα παιδικά μέχρι τα θρίλερ, όλα τα είδη έχουν κακούς, μέτριους, καλούς και καλούς εκπροσώπους.
Στην Επιστημονική Φαντασία, η κορυφαία πεντάδα ταινιών περιλαμβάνει, κατά τη γνώμη μου, το «Μετρόπολις» (Φριτς Λανγκ), το «Μπλέιντ ράνερ» (Ρίντλεϊ Σκοτ), το «Σολάρις» (Αντρέι Ταρκόφσκι), το «Φαρενάιτ 451» (Φρανσουά Τριφό) και το «2001, Η Οδύσσεια του διαστήματος» (Στάνλεï Κιούμπρικ), που ξαναπαίζεται στα σινεμά από την Πέμπτη 6 Σεπτεμβρίου σε νέα σούπερ κόπια «4Κ» (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό).
Και τα πέντε ξεκίνησαν από τη Λογοτεχνία: ο Τριφό δούλεψε πάνω στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ρέι Μπράντμπουρι, ο Λανγκ διασκεύασε το ομώνυμο μυθιστόρημα της τότε γυναίκας του Τέας φον Χάρμπου, ο Ταρκόφσκι στηρίχτηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Στανισλάβ Λεμ και ο Σκοτ πήρε στοιχεία από το διήγημα «Τα ανδροειδή ονειρεύονται ηλεκτρικά πρόβατο;» του Φίλιπ Ντικ (τίτλο όμως από τον Γουίλιαμ Μπάροουζ).
Σχετικά τώρα με το «2001, Η Οδύσσεια του διαστήματος»: ο Κιούμπρικ έγραψε το σενάριο της ταινίας μαζί με το συγγραφέα Άρθουρ Κλαρκ, ξεκινώντας από το διήγημα του τελευταίου «Ο φρουρός», ενώ παράλληλα ο Κλαρκ έγραφε και μυθιστόρημα ομώνυμο με την ταινία, που βγήκε λίγους μήνες μετά. (Όλα τα παραπάνω βιβλία υπάρχουν στα ελληνικά).
Η ταινία βγήκε στις αίθουσες το 1968. Στον τίτλο επιλέχτηκε η λέξη «Οδύσσεια», όπως άλλωστε σε δεκάδες έργα σε όλες της Τέχνες, δηλαδή ένα στοιχείο γνωστό, κομμάτι του δυτικού «Κανόνα» για κάθε στοιχειωδώς καλλιεργημένο άνθρωπο. Αυτό συνδυάστηκε με το διάστημα, το κοντινό μέλλον (τον ερχόμενο χρόνο, το 1969, έγινε η πρώτη προσσελήνωση ανθρώπων, ήδη προγραμματισμένη όταν βγήκε το φιλμ), αλλά και το μακρινό, αλλά όχι και πολύ μακρινό, μέλλον (το 2001).
Α. Θαυμάσιο σενάριο, σχετικά με το πώς ξεκίνησε η γνώση πολλές χιλιάδες χρόνια πριν στα ανθρωποειδή της Γης, σε συνάρτηση με την ανακάλυψη, στις μέρες μας, ενός μαύρου μυστηριώδους μονόλιθου στον κρατήρα Τύχωνα της Σελήνης. Υπάρχουν επίσης διαστημικά ταξίδια, ο περίφημος υπολογιστής «Hal» που κάνει του κεφαλιού του στο διαστημόπλοιο, ζητήματα σχετικά με τη διεύρυνση της συνείδησης και το υποσυνείδητο, ένα είδος ταξιδιού στο χρόνο, διερώτηση για μεταφυσικά στοιχεία και πολλά άλλα
Β. Μαεστρική σκηνοθεσία του Κιούμπρικ (που ήταν ο σημαντικότερος σκηνοθέτης της εποχής του και ανανέωσε όλα τα κινηματογραφικά είδη με τα οποία είχε ασχοληθεί)
Γ. Επιστημονική αληθοφάνεια (αφού ο Κλαρκ ακολουθούσε τη λεγόμενη «σκληρή» εκδοχή της Επιστημονικής Φαντασίας- περισσότερο Επιστημονική και λιγότερο Φαντασία)
Δ. Αξεπέραστα έγχρωμα οπτικά εφέ και ανάλογες κατασκευές
Ε. Εξαιρετική μουσική του Ρίχαρντ Στράους, το ξεκίνημα από το «Τάδες έφη Ζαρατούστρα», που από τότε πολλοί το ταύτισαν με την ταινία, νομίζοντας ότι είχε γραφτεί γι΄ αυτήν
ΣΤ. Υποδειγματικό μοντάζ
Ζ. Αινιγματικό, «ανοιχτό» τέλος.
Ακολούθησαν τα εξής:
Α. Παγκόσμια επιτυχία
Β. Πανελλήνια επιτυχία. Στην Αθήνα παιζόταν σχεδόν ένα ολόκληρο χειμώνα στο «Ράδιο Σίτυ» της οδού Πατησίων (ακόμα θυμάμαι τις διαφημιστικές κατασκευές που το ύψος τους κάλυπτε όλη την πρόσοψη του σινεμά) και τον ερχόμενο χρόνο ξαναπαίχτηκε
Γ. Εκατομμύρια άνθρωποι αγάπησαν την Επιστημονική Φαντασία εξαιτίας αυτού του φιλμ
Δ. Η ταινία πήρε δυο μόνο υποψηφιότητες και κανένα βραβείο όσκαρ
Ε. Ο Κλαρκ έγραψε στη συνέχεια τρεις ακόμα «Οδύσσειες», μα καμιά δεν είχε την επιτυχία της πρώτης
ΣΤ. Η ταινία έχει παιχτεί απειράριθμες φορές σε αφιερώματα, λέσχες, φεστιβάλ, αίθουσες και σε ιδιωτικές προβολές, έχει γυριστεί σε βίντεο και ντιβιντί με συνεχή κίνηση, έχει γίνει αντικείμενο επιστημονικών εργασιών και διδασκαλίας σε σχολές – πανεπιστήμια κι έχει συζητηθεί κι αναλυθεί όσο ελάχιστες στην ιστορία του σινεμά.
Προσωπικά, έχω δει την «Οδύσσεια του διαστήματος» τρεις φορές. Τώρα θα τη δω και τέταρτη, είτε στο «Πτι Παλαί», είτε στο «Άστυ», είτε στο «Μικρόκοσμο», είτε στην «Κηφισιά».
ΥΓ. Στ΄ αγγλικά, η προφορά είναι Κούμπρικ, όχι Κιούμπρικ.
21°
