Μια χαρισματική ψυχή που ήταν πάντα κάτι περισσότερο από αυτό που έδειχνε. Τον είπαν θρύλο. Ήταν. Γελωτοποιό του 20ού αιώνα. Θεότρελο. Βασιλιά της κωμωδίας. Ό,τι πομπώδες μπορεί να σκεφτεί κανείς για να περιγράψει το ταλέντο του ή οι προκάτ λέξεις που χρησιμοποιούν τα μίντια στις νεκρολογίες των επωνύμων. Ο Αμερικανός κωμικός, ηθοποιός, τραγουδιστής και σκηνοθέτης που γεννήθηκε ως Γιόζεφ Λέβιτς στο Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϊ στις 16 Μαρτίου του 1926 πέθανε στις 21 Αυγούστου σε ηλικία 91 ετών. Παιδί ρωσοεβραίων πολιτικών φυγάδων που ήταν αρτίστες του βοντβίλ, από πολύ μικρή ηλικία, έβγαινε στη σκηνή των νυχτερινών κέντρων σκορπώντας γέλιο με τις φάρσες, τις γκριμάτσες και τις μιμήσεις του. Ο μπαμπάς ήταν το «πρώτο βιολί» στα νούμερα και η μαμά ακομπανιάριζε παίζοντας πιάνο και τραγουδώντας. Παράτησε το σχολείο στα 15 γιατί έβρισκε μεγαλύτερο ενδιαφέρον στη σάτιρα.
Το ρισπέκτ από τον Αϊνστάιν
Σε ηλικία 17 ετών κάνει το τηλεοπτικό του ντεμπούτο σε ένα μικρό τηλεοπτικό σταθμό που η εμβέλειά του έφτανε μέχρι το Πρίνστον. Ήταν 1943, και μόλις η εκπομπή τελείωσε, οι πιτσιρικάδες πήγαν στο πανεπιστήμιο της περιοχής. Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν την είχε δει και μίλησε μαζί τους. «Έκανες καλή δουλειά, νεαρέ», είπε στον Τζέρι Λιούις ο οποίος στα επόμενα χρόνια θα γνώριζε πρωτόγνωρη διασημότητα.
Η γνωριμία με τον Ντιν Μάρτιν και η εκτίναξη του σλάπστικ χιούμορ
Η καριέρα του πρακτικά ξεκίνησε το 1946, όταν μαζί με τον ηθοποιό Ντιν Μάρτιν έκαναν το ντουέτο Martin & Lewis. Ο νεαρός ανερχόμενος κωμικός είχε περάσει από διάφορες φάσεις. Δεν στρατεύτηκε στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο λόγω φυσήματος στην καρδιά, δυσκολευόταν να βρει χώρο σε καλά μαγαζιά και ζούσε την αρχή μιας μεγάλης σχέσης με την Πάτι Πάλμερ με την οποία παντρεύτηκαν το 1944 και έμειναν μαζί έως το 1982, αποκτώντας έξι παιδιά. Μια βραδιά του 1945 γνωρίζεται με τον Ντιν Μάρτιν σε κλαμπ της Νέας Υόρκης.
Ένα χρόνο αργότερα, στις 25 Ιουλίου του 1946, θα ξαναδουλέψουν μαζί, όταν ο γνωστός κωμικός θα χρειαστεί αντικαταστάτη στο Ατλάντικ Σίτι, έπειτα από ένα άκυρο που τρώει από τον τραγουδιστή του σχήματος. Ο Τζέρι Λιούις προτείνει τον Ντιν Μάρτιν και το δίδυμο που χάρισε πολλές νύχτες κωμωδίας θα δέσει και θα διαπρέψει για τα επόμενα δέκα χρόνια.
Η επιτυχία τους ήταν τέτοια που έφτασαν να αμείβονται με 30 χιλιάδες δολάρια κάθε βράδυ; Πώς; Πηγαίνοντας πολλά βήματα μπροστά το σλάπστικ χιούμορ, ο Μάρτιν έβγαινε στη σκηνή με τα ερωτικά του τραγούδια μέχρι να κάνει ντου ο Λιούις αρχίζοντας τα χοντροκομμένα πειράγματα, τις εκκεντρικές κινήσεις, τον τουρτοπόλεμο, τα άγρια παιχνίδια με το κοινό και τις γκαγκάν μούτες του στα σκετς που άφησαν εποχή. Πολλά από αυτά που σήμερα θα βρει κανείς στις stand up comedy βραδιές. «Είχα μεγάλη επιτυχία με το να είμαι ένας απόλυτα βλάκας» είχε δηλώσει ο ίδιος κάποτε.
Μαζί με τον Μάρτιν έκαναν 16 ταινίες στην Paramount κερδίζοντας εκτός από τα ταμεία και την αποδοχή των κριτικών.
O επικός μονόλογος στα βραβεία Όσκαρ
Σωτήριο έτος 1957, ο Τζέρι Λιούις στον εισαγωγικό μονόλογό του φροντίζει να αποδείξει τι σημαίνει καυστικό, εμπνευσμένο και λαϊκό χιούμορ.
Σόλο και yolo
«Το αποκορύφωμα του τεχνητού μπερδεύεται σε στιγμές με την ευγένεια ενός αληθινού ντοκιμαντέρ στο πρόσωπο του Λιούις» είχε πει για εκείνον ο κινηματογραφιστής Ζαν-Λικ Γκοντάρ, που έτρεφε μεγάλη εκτίμηση για τις ικανότητές του.
Από το 1956, έχοντας αποφασίσει να ακολουθήσουν ξεχωριστές καλλιτεχνικές διαδρομές με τον Ντιν Μάρτιν, ο Τζέρι Λιούις υπογράφει συμβόλαιο με την Paramount χαρίζοντας εκτός από γέλιο στο κοινό και δολάρια στην εταιρία παραγωγής. Από το ντεμπούτο του «The Delicate Delinquent», το 1959 και τη μεγαλύτερη επιτυχία της ζωής του το «The Nutty Professor», μονοπώλησε τα 60s.
Η ταινία που δεν ήθελε να δούμε
Ένα όνειρο ζωής του, ήταν η ταινία «The Day the Clown Cried», που γύρισε το 1972, θέτοντας απαγορευτικό για την προβολή της ακόμα και μετά το θάνατό του. Μια σκληρή, ανθρώπινη ιστορία, με πολλές αναφορές στην εβραϊκή καταγωγή του. Το φιλμ βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, με εμπάργκο προβολής 8 τουλάχιστον ακόμα ετών.
«Ή η ταινία είναι καλύτερη από τον "Πολίτη Κέιν" ή το χειρότερο σκατό που κανείς φόρτωσε ποτέ σε κινηματογραφικό προτζέκτορα» είχε δηλώσει ο ίδιος το 2015, αναφερόμενος σε αυτή.
Τα προβλήματα υγείας και η εγκατάλειψη του κινηματογράφου
Τα 70s τον βρίσκουν αντιμέτωπο με τη χρεοκοπία της αλυσίδας κινηματογράφων στην οποία είχε δώσει το όνομά του. Αγγίζει τα όρια της νευρικής κρίσης, προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις εξαρτήσεις από τα χάπια και τον καπνό. Στις αρχές των 80s, το 1982, υποβάλλεται σε διπλή εγχείρηση καρδιάς.
Οι εμφανίσεις του στη μεγάλη οθόνη θα είναι λίγες και εκλεκτικές. Στο «King of Comedy» του Μάρτιν Σκορσέζε το 1983, στο «Arizona Dream» του Εμίρ Κουστουρίτσα το 1994, στην τελευταία του εμφάνιση στο «Max Rose» το 2016.
Το τιμητικό Όσκαρ για τη φιλανθρωπική δράση του
Από το 1966 έως και το 2010, ήταν ο παρουσιαστής του Labor Day Telethon, ένας ετήσιος τηλεμαραθώνιος, που γινόταν την Ημέρα της Εργασίας, για την Μυϊκή δυστροφία. Βραβευόμενος από την Ακαδημία το 2009 μίλησε για αυτή.
Όταν μίλησε για το θάνατο
Ένα χρόνο πριν πεθάνει είχε δακρύσει μιλώντας για το θάνατο σε μια από τις σπάνιες συνεντεύξεις του. Ίσως ό,τι πιο χαρακτηριστικό για το φινάλε μιας ζωής που εκτός από πολύ γέλιο είχε και πολλά δάκρυα.
14°
