O Δημήτρης Καλοκύρης, Πρόεδρος της Εταιρ(ε)ίας Συγγραφέων, είναι ο τρίτος και τελευταίος καλεσμένος που γράφει κατά παραγγελία έργο το οποίο θα διαβάσει για τις βραδιές της σμίξης «Η Μουσική εμπνέει τη Λογοτεχνία», σειρά εκδηλώσεων που οργανώνονται από τον πολιτισμικό οργανισμό «Το Ελληνικό Σχέδιο» και φιλοξενούνται στη «Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών».
Με αφορμή τη δική του βραδιά, ο (και) συγγραφέας Δημήτρης Καλοκύρης μίλησε στην «AV»:
Πώς θα σχολιάζατε γενικά τη σχέση Μουσικής - Λογοτεχνίας;
Για λόγους αδιευκρίνιστους, ποτέ δεν σκέφτηκα τη μουσική να λειτουργεί ως παυσίλυπο ή ως παυσίπονο. Ούτε καν καταφύγιο, ούτε κύριο πιάτο κατεψυγμένων ιδεολογημάτων. Η μουσική ήταν πάντα για μένα μία αυτονόητη διαδικασία στη ροή της ζωής, μία δυναμική του ήχου επί της εικόνας. Ο εσωτερικός θρίαμβος της ήττας επί της νίκης. Μπορούμε να την απλουστεύσουμε, αν θέλετε, μιλώντας για τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος: από τη μία η λογοτεχνική επιφάνεια (με τους απέραντους φαντασιακούς της συνειρμούς) και από την άλλη η κυματική των ήχων (με τις αναπάντεχες χρωματικές του ονείρου). Η μίξη είναι συνεχής και εικονο-ποιητική. Ένα λογοτεχνικό έργο, ιδίως ένα ποίημα, συνήθως εγγράφεται εύκολα πάνω σε κάποιο νοητό πεντάγραμμο. Μία μουσική σύνθεση, όμως, σπάνια περιγράφεται με λέξεις. Ιδού μία διαφορά.
Πώς πήγαν οι πρόσφατες εκδηλώσεις της Εταιρ(ε)ίας για τους συγγραφείς - μέλη της που δρουν και σε άλλες Τέχνες, ειδικά στους συγγραφείς - μουσικούς;
Η Εταιρεία Συγγραφέων οργάνωσε τον Φεβρουάριο μία μεγάλη έκθεση με τίτλο «Βίοι Παράλληλοι». Η ιδέα ήταν να εκτεθούν έργα μελών της τα οποία διακονούν με συνέπεια, παράλληλα με τη λογοτεχνία, και άλλες μορφές τέχνης: ζωγραφική, φωτογραφία, κινηματογράφο, μουσική κ.λπ. Πενήντα διφυείς δημιουργοί παρουσίασαν το παράλληλο έργο τους στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων. Στην έκθεση συμμετείχαν και τρεις συγγραφείς -μουσικοί: Ο Θωμάς Κοροβίνης, ο Σάκης Παπαδημητρίου και ο Γιάννης Πατίλης. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης έγιναν ειδικές ξεχωριστές βραδιές όπου ακούστηκαν ζωντανά συνθέσεις τους. Νομίζω ότι οι εκδηλώσεις αυτές ήταν μοναδικές εμπειρίες για όσους παραβρέθηκαν και ανέδειξαν μία παράξενη δυναμική του μουσικού λόγου, που κατά τη γνώμη μου εν τέλει δεν διέφερε πολύ από τη διάσταση της λογοτεχνικής γραφής των συγκεκριμμένων δημιουργών.
Έχουν προηγηθεί δυο βραδιές Μουσικής - Λογοτεχνίας. Πώς είδατε τη μέχρι τώρα προσπάθεια από «Το Ελληνικό Σχέδιο»;
Ο Γιώργος Κοροπούλης, νεότερος των τριών παραγγελιοδόχων ποιητών της γενναίας αυτής εκδήλωσης, επικύρωσε την προσφιλή του ρήση «οι έσχατοι έσονται πρώτοι» και καθόρισε πρώτος το ύψος του πήχεως που έπρεπε να υπερπηδήσουμε, κοινό και ομιλητές, ύψος που κυμαίνεται κάπου μεταξύ Καβαλκάντι και ουράνιου θόλου. Ακολούθησε ο εν Γκανά γάμος, με συνοδεία πολυφωνικού τσαμαντά και στιχουργικές διαπλεύσεις εξακοντίζοντας τον εν λόγω πήχη στα άκρα της ωδικής συγκίνησης με μελαγχολικά βήματα. Και ενώ η πρόκληση έμοιαζε αρχικά μηχανική, στην πορεία απεδείχθη άκρως δυναμική. Ο καθένας από μας αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει το θέμα όχι μόνο από την προσωπική του πλευρά αλλά απορροφώντας ή προβλέποντας, λίγο πολύ, και την πλευρά των άλλων. Η παραγγελία της συγγραφής του εν λόγω εγχειρήματος, μίας αφήγησης δηλαδή συνυφασμένης με τη μουσική, με οδήγησε να στεγάσω σε λέξεις ένα κείμενο που φιλοδόξησε να είναι προσωπικότερο του προηγηθέντος κοροπούλειου άλματος και συνεπώς σκοτεινότερο του τρυφερού ενδιάμεσου γκανείου συρτού. Το «Ελληνικό Σχέδιο» απέδειξε πως, παρότι Ελληνικό, όντως διαθέτει Σχέδιο.
Η Λογοτεχνία είναι για να διαβάζεται κατά μόνας (οπότε απευθύνεται στα μάτια), μπροστά στο κοινό (οπότε απευθύνεται στ’ αφτιά) ή και τα δυο κατά περίπτωση;
Το θέμα με τη λογοτεχνία είναι ότι εδώ και κάμποσους αιώνες γράφεται. Και η δράση του συγγραφέα τελειώνει κάπου εδώ: με το γράψιμο. Η πρόσληψη του έργου του μπορεί να ακολουθεί τους δρόμους της ανάγνωσης ή της ακρόασης ή και τους δυo. Ασφαλώς ο συγγραφέας απευθύνεται, κατά κανόνα, σε μονήρεις αναγνώστες. Αν οριστεί εξαρχής, όμως, ότι απευθύνεται σε ακροατές, το κείμενο συνήθως προσαρμόζεται έτσι ώστε να είναι ηχητικά σαφές, να αποφεύγονται αναπόδοτα σχήματα, «εισαγωγικά», παραπομπές κ.λπ. αλλά να παρεμβάλλονται θυμικές ανάσες έτσι ώστε να μην αποκοιμηθεί μεν το ακροατήριο, ούτε να εφησυχάσει όμως σαν να ακούει ηχογραφημένη ανάγνωση του τηλεφωνικού καταλόγου. Κάπου μεταξύ ορυκτού λυρισμού, διακριτικού χιούμορ και σποραδικών εκπλήξεων κινείται η δική μου τουλάχιστον προσέγγιση ενός κειμένου που απευθύνεται σε ακροατές.
Θέλετε να μας προϊδεάσετε σχετικά με το κείμενό σας;
Στα πρώτα μου γραψίματα μπήκε διστακτικά και η μουσική με τους ήχους του Black Moon: ένα μαύρο ινστρουμένταλ φεγγάρι ήταν από τις πρώτες ποιητικές εικόνες που μου έδινε ολοκληρωμένες η μουσική και προβαλόταν στην οθόνη του νου μου. Μαύρο φεγγάρι, η απόλυτη αντιστροφή της εικόνας του σύμπαντος. Όπως τη συνωμοτική εκείνη θεωρίαπου διάβασα αργότερα, ότι στην πραγματικότητα το σύμπαν είναι μία σφαίρα με κέντρο τη Γη και το φεγγάρι μία τρύπα, ή την κινέζικη εκδοχή της ότι το σύμπαν είναι κάτι σαν σουρωτήρι και τα άστρα είναι τρύπες στην σφαίρα του σύμπαντος απ᾽ όπου περνά το κοσμικό φως. Φανταζόμουν το σύμπανσαν μία τεράστια μακαρονάδα που σουρώνεται μέσα σ᾽ ένα αντεστραμμένο τρυπητό μπολ αστεριών. Αλλά λίγο μετά το βαθύ ροκ, ψελλίζοντας και ολίγα κόσμια γαλλικά, ανακάλυψα εκ παραλλήλου τις μπαλάντες (δηλαδή μουσική που τυλίγει με σελοφάν μια λυπημένη, συνήθως, τρυφερή ιστορία). Κι από κοντά κάποιοι Ιταλοί, με λόγια κοφτά, ασυνήθιστα, με ωραία οδοντικά σύμφωνα, σαν ξόρκια ή, από την άλλη άκρη του ωκεανού, φωνήματα στα όρια του βουντού.
Έφτιαχνα εικόνες στο μυαλό μου χτυπώντας τις λέξεις σαν πλήκτρα. Αυτές τις εικόνες, για λόγους που δεν είναι της ώρας να ερμηνεύσω,ουδέποτε έδειχναν να συμβαδίζουν με την κρίση του «σοφού λαού» ούτε μ’ αυτά που πιστεύει συνήθως η «κοινή γνώμη».
To πιο πρόσφατο βιβλίο του Δημήτρη Καλοκύρη είναι το «Ισαύρων». Ποίηση, εκδόσεις «Άγρα», 2015.
INFO: «Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών», Συγγρού 107-109, 22 του Μάη και ώρα 19.30. Είσοδος ελεύθερη με Δελτία Προτεραιότητας που αρχίζουν να δίνονται μία ώρα πριν. Τηλ. 2130178000, http://www.sgt.gr/
22°
