ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΕ ΠΤΩΣΗ Ντον ΝτεΛίλλο, εκδ. Εστία, σελ. 313
»Διαβάζοντας αυτή τη συλλογή διηγημάτων του Μπράντμπερι κι ερχόμενοι αντιμέτωποι με το εύρος και το βάθος των ιδεών που μεταγγίζει στο χαρτί, γίνεται κατανοητό γιατί οι εκατομμύρια ορκισμένοι αναγνώστες του νιώθουν την ανάγκη να τον υπερασπίζονται τόσο μαχητικά ενάντια στον περιοριστικό χαρακτηρισμό του συγγραφέα «επιστημονικής φαντασίας».
Σίγουρα, οι ιστορίες του αφορούν δυστοπικά μέλλοντα τα οποία διερευνούν τις υπαρξιακές επιπτώσεις της οδύσσειας του διαστήματος. Ταυτόχρονα, όμως, μοιάζει να υπαινίσσεται με βιρτουοζική επιτηδειότητα ξανά και ξανά το μήνυμα πως όσα τεχνολογικά άλματα κι αν πραγματοποιήσουμε, στο τέλος παραμένουμε έρμαια των ίδιων συναισθημάτων, των ίδιων εμμονών. Επιπλέον, δεν είναι εύκολο να βρεθούν πολλοί παραμυθάδες ικανοί σε μια έκταση τριάντα-σαράντα σελίδων να διοχετεύσουν ιστορίες τόσο αυτοτελείς, τόσο πλήρεις σε φαντασία, κοινωνική κριτική, μυστήριο, φόβο, ρομάντζο. Τουλάχιστον δύο αποσπάσματα αυτής της ανθολογίας, το «Πάμε για άλλη μια φορά, legato», όπου ένας λαθροθήρας της αρμονίας συνθέτει συμφωνίες αντιγράφοντας τα κελαηδίσματα των πουλιών, ή το «Οι πέντε βαθμοί της κλίμακας Ζαχάρωφ - Ρίχτερ», με την ιδέα του πως το Τόκιο, το Σαν Φρανσίσκο και οι υπόλοιπες σεισμογενείς περιοχές του πλανήτη χτίστηκαν στη θέση τους προκειμένου να καταστραφούν, έρχονται να αποδείξουν τον ισχυρισμό πως ακόμα και η πιο απίστευτη υπόθεση μπορεί να γίνει πιστευτή αν εξιστορηθεί πειστικά.
Όλα αυτά από ένα συγγραφέα που μετρά εφτά δεκαετίες καριέρας, ο οποίος χαρακτήριζε το διήγημα «ετεροθαλή αδερφό του μυθιστορήματος» και που εξέθρεψε το δικό του ετεροθαλές αδερφάκι με ένα έργο που ξεπερνά συνολικά τις 1.800 σελίδες. Ενενηκονταετής σήμερα, ο Μπράντμπερι θυμάται πως όταν ήταν ένας ανήλικος φανατικός συλλέκτης περιπετειών του Μπακ Ρότζερς, οι συμμαθητές του τον κορόιδευαν σε σημείο να πετάξει τα κόμικ του. Κατέληξε τόσο δυστυχής, που διάλεξε να μαζεύει Μπακ Ρότζερς ξανά. «Έκτοτε ευτύχησα. Διότι αυτή ήταν η μύησή μου στην επιστημονική φαντασία. Ποτέ δεν έδωσα σημασία σε όποιον κριτικάρισε την έφεσή μου στα διαστημικά ταξίδια, τα φαντάσματα ή τους γορίλες. Όποτε συνέβαινε κάτι τέτοιο, μάζευα τους δεινοσαύρούς μου και έφευγα μακριά». Αν αυτή είναι μια παρότρυνση του Μπράντμπερι για το να μην παύουμε να κυνηγάμε ανεμόμυλους, για την επιβεβαίωση της υποψίας πως δεν υπάρχει κανενός είδους απολυτότητα και πως είμαστε όλοι ελεύθεροι να κυνηγάμε τις τρελότερες επιδιώξεις μας, ας προσδεθούμε όλοι οι αλλοπαρμένοι αιθεροβάμονες στο σκάφος του και ας πετάξουμε μακριά.
»Κάτι μου λέει πως αργά ή γρήγορα θα βάλουμε περισσότερη Κίνα στη ζωή μας και αυτό δεν οφείλεται μόνο στην Cosco. Και καθώς ο μαοϊκός κομμουνισμός, πέρα από το άλμα του προς τον απροκάλυπτο καπιταλισμό, αρχίζει να εκδηλώνει και ορισμένα σημάδια εξωστρέφειας, μια νέα γενιά Κινέζων λογοτεχνών, οι περισσότεροι εκ των οποίων εμιγκρέδες στη Δύση, αφήνονται ελεύθεροι πλέον να αρθρώσουν αυτά που ουδείς ξεστόμιζε επί μακρόν. Υπό αυτό το πρίσμα, είχα κάθε λόγο να καταπιαστώ ανυπόμονα με τα διηγήματα της Γιγέν Λι. Είναι μια 38χρονη Κινέζα που γράφει από τα 27 της στα αγγλικά. Ο Σαλμάν Ρούσντι τη χαρακτηρίζει «χαρισματική». Έχει δημοσιεύσει στο “New Yorker”, στο “Paris Review”, και έχει τιμηθεί με το βραβείο Φρανκ Ο’Κόνορ. Ταυτόχρονα είναι μετανάστρια στις ΗΠΑ χωρίς επικυρωμένη πράσινη κάρτα παραμονής. Είναι μια διαπρεπής συγγραφέας που αρνείται να αδειοδοτήσει το έργο της να μεταφραστεί στα κινεζικά, που δεν αισθάνεται αρκετά ασφαλής προκειμένου να ταξιδέψει στην πατρίδα της, αλλά η οποία στο μεταξύ αρνείται να ενταχθεί ιδεολογικά στον αντικομμουνισμό, με αποτέλεσμα να διατρέχει τον καθημερινό κίνδυνο να απελαθεί από την Αμερική.
Αντ’ αυτού, παραμένει στο Όκλαντ της Καλιφόρνια, σκαρώνοντας ιστοριούλες για τους Κινέζους τού σήμερα. Για τους νεαρούς που ονειρεύονται μια καινούργια ζωή στα ξένα, τους γέρους που συναντιούνται σε καφενεία, τις ηλικιωμένες γυναίκες που ζουν χωρίς σύνταξη έπειτα από την κατάρρευση των κρατικών εργοστασίων, ή για αγόρια που γεννιούνται «με το πρόσωπο ενός δικτάτορα», σαν το βρέφος της «Αθανασίας». Καθώς η ιστορία εκτυλίσσεται, στη θέση του δικτάτορα, τον οποίο «ποτέ δεν αποκαλούμε δικτάτορα, αλλά «Βόρειο αστέρα της ζωής μας», ή «Ακλόνητο ήλιο της εποχής μας», έρχεται στο νου ο Μάο, θα μπορούσε όμως να υπονοείται και ο Στάλιν, ή ο Κιμ Γιονγκ Ιλ, ή ο Μουγκάμπε, χωρίς το διήγημα να στερείται του δραματουργικού του αντίκτυπου.
Όλα αυτά διόλου μελοδραματικά, τουναντίον πολύ ανθρώπινα, άκρως τρυφερά και γλαφυρά. «Μια ξένη χώρα προκαλεί ξένες σκέψεις» στοχάζεται ο κύριος Σι, του ομότιτλου διηγήματος της συλλογής. Η Γιγέν Λι ωστόσο, παρότι αυτοεξόριστη, είναι μια γυναίκα βαθιά ριζωμένη στη γλώσσα και τους τρόπους της πατρίδας της.
»Το αριστούργημά του υπήρξε ο «Υπόγειος κόσμος», ένα θηριώδες τούβλο εννιακοσίων πενήντα σελίδων. Έκτοτε, θαρρείς από αντίδραση, ο Ντον ΝτεΛίλλο εξελίχθηκε σε αρτίστα της μικρής φόρμας. Όσα ακολούθησαν, οι «Χρόνοι του σώματος», (2001), το «Κοσμόπολις» του 2003, και το «Άνθρωπος σε πτώση», που κυκλοφόρησε προ τριετίας και μεταφράστηκε επιτέλους στα ελληνικά, είναι αβαρείς τόμοι, πλην όμως ογκωδέστατου περιεχομένου. Πολυγραφότατος, δημοφιλέστατος και ένα από τα πιο πολυσήμαντα πρόσωπα της αμερικάνικης λογοτεχνίας, ο ΝτεΛίλλο χαρτογραφεί τις ΗΠΑ επιδεικνύοντας σχεδόν μεταφυσικές διαισθητικές ικανότητες – λέγεται πως με το «Μάο ΙΙ» προοικονομεί τον «πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία», πως ο «Υπόγειος κόσμος» απεικονίζει τα σκάφη που επιτέθηκαν στους δίδυμους πύργους και ότι ορισμένα λεκτικά θραύσματα του «Λευκού θορύβου» απηχούν τη βιολογική απειλή του μολυσματικού άνθρακα. Με τέτοιο βιογραφικό, η απάντηση του συγγραφέα στην ενδεκάτη Σεπτεμβρίου υπήρξε τουλάχιστον πολυαναμενόμενη.
Η υπόθεση του «Ανθρώπου σε πτώση» αφορά τον Κιθ Νόιντεκερ, έναν ώριμο δικηγόρο, εργαζόμενο στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου, που διαφεύγει από το κτίριο σχεδόν ανέπαφος, με προορισμό το διαμέρισμα που μοιράζεται με το γιο και την αποξενωμένη του σύζυγο. Επανερχόμενος βαθμιαία στην καθημερινή του ρουτίνα έπειτα από τον κλυδωνισμό της επίθεσης, ο Νόιντεκερ συνδέεται με τη Φλόρενς, μια ακόμη επιζώσα του νότιου πύργου, ενώ εμπλέκεται σε μια σειρά επεισοδίων και διασταυρώνεται με μια κάστα χαρακτήρων που εξυπηρετούν το συγγραφέα στη διαδρομή του μπρος και πίσω στο χρόνο, προκειμένου να σκιαγραφήσει το μέγεθος της αλλαγής που επήλθε στη ζωή των Αμερικανών μετά το 2001, όσο και στο να φιλοτεχνήσει ένα πορτρέτο του –κατά ΝτεΛίλλο– σύγχρονου κόσμου. «Πίστευα πως η τέχνη δύναται να αλλάξει το ρου του πολιτισμού» έγραψε κάποτε αυτός ο φουτουριστικός Μπάλαρντ της απέναντι πλευράς του Ατλαντικού. «Τώρα πλέον βομβιστές και πιστολάδες έχουν αναλάβει αυτή την αποστολή». Καταπώς φαίνεται, όλες του οι προφητείες επαληθεύονται με τρόπο πικρό.
11°
