Παρόλο που φέτος συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από το θάνατο του Κώστα Καρυωτάκη (1896 - 1928), δεν βλέπω επίσημες εκδηλώσεις, δεν βλέπω συνέδρια, δεν βλέπω συμπόσια, ούτε ανακήρυξη της χρονιάς σε «έτος Καρυωτάκη». (Δεν ξέρω μήπως υπήρξε κάτι τόσο μικρό, που δεν το πήρε και κανείς είδηση). Κοντολογής, δεν βλέπω τίποτα από όσα συνοδεύουν τη μνήμη του Εγγονόπουλου, του Σολωμού, του Κάλβου, του Καββαδία και των άλλων ποιητών που είναι (ή, συνηθέστερα, θεωρήθηκαν) σημαντικοί.
Δύο εξηγήσεις είναι πιθανές. Η πρώτη, ότι ξεχάστηκε. Άτοπο, γιατί και οι εκδόσεις των ποιημάτων του (ειδικά τα «Ποιήματα και Πεζά» του «Ερμή», τώρα «Εστία») πάνε πολύ καλά, και η επίδρασή του στους νεότερους ποιητές (Πατρίκιος, Αναγνωστάκης, Αλεξάνδρου, Θεοδωρίδης, Φωστιέρης, Καψάλης κ.λπ.) είναι αξιοσημείωτη, και οι μελέτες για το έργο του αυξάνονται, όπως και η διακαλλιτεχνική του απήχηση (Μικρούτσικος, Βουμβάκη, Παπαδημητρίου, το φετινό «Το terrain του παραδείσου» της σπουδαίας Μάρθας Φριτζήλα κ.λπ.). Η δεύτερη εξήγηση, ότι δεν εμπνέει τους κρατούντες των φιλολογικών και πολιτισμικών μας πραγμάτων, μου φαίνεται πιο πιθανή. Πώς να θεωρηθεί πρότυπο για τους νέους, πώς να εμπνεύσει τους υπηρεσιακούς παράγοντες των υπουργείων παιδείας ή πολιτισμού ή των διαφόρων φεστιβάλ βιβλίου, ο λυμφατικός αυτός Τριπολιτσιώτης, ο μισάνθρωπος συφιλιδικός, ο είρων απέναντι σε όλους και σε όλα, ο αυτοκαταστροφικός νεόγερος, ο εσωστρεφής κάτοικος των πόλεων, ο αυτόχειρας τελικά της Πρέβεζας;
Η γνώμη που έχει ο μέσος Έλληνας για τον Καρυωτάκη, αν έχει, είναι «έλα μωρέ, εκείνος ο απαισιόδοξος». Όμως, «εκείνος ο απαισιόδοξος» συμβαίνει να είναι ο σημαντικότερος, μαζί με το σύγχρονό του Καβάφη, ποιητής της νεοελληνικής γλώσσας. Αιτιολογώ:
1. Γενικά, η ποιότητα του ποιητικού του υλικού, μέσω της οποίας εκφράζεται η σκέψη του, βρίσκεται σε πολύ ψηλό επίπεδο.
2. Βελτιωνόταν συνέχεια από βιβλίο σε βιβλίο, από ποίημα σε ποίημα. Πόσο πιο πέρα μπορούσε να βρεθεί, αν δεν αυτοκτονούσε μόλις στα 32 χρόνια του;
3. Έφτασε την παραδοσιακή ποίηση στα όριά της, πιο πέρα δεν μπορούσε να πάει. Είναι, πάλι μαζί με τον Καβάφη, ο τελευταίος παραδοσιακός και συγχρόνως ο πρώτος μοντέρνος Έλληνας ποιητής. Το «Εμβατήριο» είναι το άριστο των νεοελληνικών ποιημάτων.
4. Η πρωτοτυπία του στίχου του, και ειδικά το αναπάντεχο της ομοιοκαταληξίας του, είναι αξεπέραστη.
5. Εκφράζει μοναδικά όχι μόνο την κλισαρισμένη «απαισιοδοξία», μα επίσης την αξιοπρέπεια του μόνου ανθρώπου, τη μη πίστη σε οτιδήποτε, τον κυνισμό, το αδιέξοδο της εσωστρέφειας, το σαρκασμό και αυτοσαρκασμό.
6. Η σύγκριση με την ποιητική στράτευση (Παλαμάς, Σικελιανός, Ρίτσος κ.λπ.), το αφελές Αιγαίο (Ελύτης, Γκάτσος κ.λπ.), το υπαρξιακό ψυχόδραμα (Καρούζος, Δημουλά κ.λπ.) ή το μοντερνισμό (Σεφέρης, Εμπειρίκος κ.λπ.) εκθέτει ανεπανόρθωτα τους συγκρινόμενους μαζί του.
7. Τα αθηναϊκά ποιήματά του είναι, σε τελευταία ανάλυση, αθηναιολατρικά.
8. Με το θάνατό του διέδωσε ακόμα περισσότερο την ποίησή του, βοηθώντας εμάς που τον διαβάζουμε να ζούμε καλύτερα. «Θανάτω θάνατον πατήσας», θα έλεγα. Με τη δική του αυτοκτονία, πάτησε το θάνατο των άλλων (των αναγνωστών). Κοινώς, ομοιοπαθητική και κάθαρση. l
15°
