Όλιβερ Σακς, Κάθε πράγμα στη θέση του

Όλοι ξέρουν τον Όλιβερ Σακς. Τουλάχιστον έτσι πίστευα ώσπου ανέφερα το όνομά του σε μια παρέα τις προάλλες. Με κοίταξαν απορημένοι. Ποιος ήταν πάλι δαύτος; Εξήγησα ότι, δεν μπορεί, θα είχαν δει την ταινία «Ξυπνήματα» (Awakenings) που είναι η μεταφορά στην οθόνη του ομότιτλου βιβλίου του. Κάποιοι κινήθηκαν ανήσυχα στις καρέκλες τους, ενοχλημένοι που δεν μπορούσαν να πάρουν θέση στο συγκεκριμένο θέμα. Μια σινεφίλ κοπέλα που έκρυβε επιμελώς την ηλικία της είπε, «Η ταινία που παίζει ο Ρόμπιν Γουίλιαμς και κάνει τον γιατρό σε μια νευρολογική κλινική».

«Ακριβώς!» αναφώνησα χαρούμενος που βρήκα άνθρωπο να μιλήσω.
«Είναι πιο καταθλιπτική ταινία κι από τη “Φωλιά του Κούκου”», συνέχισε απαξιωτικά η σινεφίλ και στράφηκε σ’ έναν δημοσιογράφο.

Σε ποιον να έλεγα ότι είχα διαβάσει το τελευταίο του βιβλίο που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Άγρα σε πολύ καλή μετάφραση των Κώστα Ποτάγα και Άννυ Σπυράκου;

Ο Όλιβερ Σακς είναι (ήταν – πέθανε πριν έξι χρόνια) Άγγλος νευρολόγος που έζησε στην Αμερική. Σπουδαία προσωπικότητα, με μεγάλη συνεισφορά στην επιστήμη, έγραψε διάφορα βιβλία που έγιναν μπεστ σέλερ. Πιο γνωστό εκείνο με τον εξόχως απολαυστικό τίτλο: «Ο άνδρας που μπέρδεψε τη γυναίκα του μ’ ένα καπέλο». Δεν θυμάμαι αν στο ίδιο το βιβλίο αναφέρεται και το είδος του καπέλου – δεν έχω το κουράγιο να ανατρέξω στη βιβλιοθήκη μου όπου σκονίζεται στο διάβα των ετών το συγκεκριμένο πόνημα.

Το βιβλίο του που μόλις διάβασα: «Κάθε πράγμα στη θέση του», έχει υπότιτλο «Πρώτες αγάπες και τελευταίες ιστορίες».

Ο συγγραφέας ανακαλεί όντως τα πρώτα πράγματα που αγάπησε στη ζωή του, όπως το κολύμπι, για παράδειγμα, ή τα μουσεία Φυσικής Ιστορίας – και κυρίως τις βιβλιοθήκες όπου κατέφευγε να μελετά και να αναδιφά σε παλιές εκδόσεις. Κάνει ένα ταξίδι στο εσωτερικό του εγκεφάλου κι ύστερα ξεχύνεται στις νευρολογικές περιπτώσεις που τον απασχολούν. Είναι πολλές και είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες.

Αναφέρεται στα όνειρα, στον Θεό, στα άσυλα, ακόμη και στον λόξιγκα. Όμως εκείνο που πραγματικά συγκινεί γιατί μας βασανίζει ολοένα και περισσότερο με τους μεγαλύτερους σε ηλικία συγγενείς μας, είναι «Ο εγκέφαλος που γερνά». Το κείμενο είναι άκρως διαφωτιστικό και βοηθάει να κατανοήσουμε τι γίνεται όταν ο εγκέφαλος κλείνει σιγά-σιγά τις θύρες των αναμνήσεων αφήνοντας τον άνθρωπο στην απαξιωμένη κατάσταση ενός αμνημονικού.

Η μητέρα μου έπεσε θύμα της άνοιας. Δεν το εύχομαι ούτε στον χειρότερο εχθρό μου. Τίποτε πιο επώδυνο από το να μη σε αναγνωρίζει ούτε η ίδια σου η μάνα. (Διαβάζοντας το κείμενο του Σακς κατάλαβα πολύ περισσότερα από όλα τα άλλα σχετικά βιβλία που είχα μελετήσει παρακολουθώντας τη φθίνουσα πορεία της μητέρας μου).

Ωστόσο, εκτός από τα σοβαρά θέματα που αναπτύσσει ο Σακς, το σπουδαίο προτέρημα του συγκεκριμένου βιβλίου –αλλά και των άλλων του απ’ ό,τι θυμάμαι– είναι η πεζογραφική του δεξιοτεχνία. Λες και έχει σπουδάσει τους κλασικούς Άγγλοσάξωνες συγγραφείς –που σίγουρα έχει μελετήσει– ο Σακς μας δίνει ένα κείμενο μεγάλης αναγνωστικής απόλαυσης. Πραγματικά, χαιρόμουν να το διαβάζω. Ελπίζω να το διαβάσετε κι εσείς ώστε να έχουμε τι να συζητήσουμε την επόμενη φορά που θα βρεθούμε.