Ο Απόστολος Θηβαίος γράφει κριτική για την ποιητική συλλογή της Πηνελόπης Ζαλώνη «Το κέρασμα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν.
Παράξενες συμπτώσεις για εκείνο το κορίτσι με τα κόκκινα μαλλιά. Μισή μπαλαρίνα, μισή εφιάλτης στη μοναξιά που αποπνέουν οι γειτονιές παραμονές και καρδιά μιας άλλης μεγάλης εβδομάδας. Συμπτώσεις που σημαίνουν κάτι σαν κέρασμα, σαν το αυθεντικό και ταπεινό που διαθέτει η ποίηση, φιλοδοξώντας σε ένα μεγαλύτερο ορίζοντα, στοχεύοντας από το μικρό στο μεγαλύτερο, από τη μια ζωή στο συλλογικό θυμικό, τον άγραφο νόμο. Έδεσμα σε δείπνο μυστικό. Να κυμαίνεται από το μυστικό στο θαύμα, από την μορφή στο περιεχόμενο. Κέρασμα ελπίδας, με έναν τελευταίο στίχο πάντα λιγότερος μισεμός, λιγότερη απόσταση, απόσπασμα και χρονικό από τις πιο φωτεινές μας γειτονιές. Παραβολή από τις στιγμές τις πιο καθημερινές.
Η γλώσσα της Πηνελόπης Ζαλώνη, ερμητική, μουσική με τις συγχορδίες από σύμφωνα, γυρεύει τον ρυθμό του αναγνώστη για να σταθεί. Η ποιήτρια δίνει τα κλειδιά και ο Βασίλης Βασιλικός εξηγεί με επάρκεια τη δυναμική των ποιημάτων που ήδη σε προγενέστερες συλλογές δίνουν το αποτύπωμα της δημιουργού τους. Η Πηνελόπη Ζαλώνη αντλεί από όλες τις διαθέσιμες πηγές. Μοιάζει με εξερευνήτρια, με ψυχή πάσχουσα, υπερθετικό, παθητικό βαθμό, συνέχεια των γυναικών που σκάβουν ώσπου να βρουν κάτι υλικό από τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Γυναικών που φτιάχνουν μονάχες το φεγγάρι τους, σε μια μικρή υπενθύμιση των μεθόδων με τις οποίες η πραγματικότητα εισβάλλει από όλα τα διαθέσιμα παράθυρα των στίχων. Οι εκδόσεις Βακχικόν, που προχωρούν στην έκδοση μιας ακόμη συλλογής της Πηνελόπης Ζαλώνη, επαληθεύουν το αισθητήριό τους. Και επαναφέρουν στο προσκήνιο την ιδιότροπη φωνή της. Έρωτας, πολιτική, δυνάμεις κραταιές και αρχαίοι χάρτες, επαρχίες και ναυάγια. Όμως πάντα η θηλυκή πλευρά του κόσμου, ζωογόνα, κάπως πρωτόγονη και αιώνια αυθεντική. Μια ακολουθία από χρονικά που επαναλαμβάνουν τα μηνύματα των καιρών, αποστηθίζοντας εικόνες, ήττες, εποχές.
Είναι από το γιοματάρι της εποχής το «Κέρασμα» της Πηνελόπης Ζαλώνη. Αν και μοιάζει σαφές πως ετούτη η εποχή θα αποδείξει την ταυτότητά της έπειτα από δεκαετίες, η ποιήτρια κατορθώνει και αποδίδει –για αυτό το σημείωμα τουλάχιστον– αυτή την ανεξέλεγκτη μεταμόρφωση του κόσμου. Μεταμόρφωση σε ένα άλλο περιβάλλον, με καινούργια σύμβολα, πλεύση στα άγνωστα νερά μιας νέας χιλιετίας. Η φουκαριάρα των βράχων θυμίζει φθαρμένη σύνοψη εξαίσια αναγεννημένη μες στα ποιήματα της συλλογής. Εμείς κάνουμε ειρήνη με το σύμβολο που επενεργεί μες στη διαχρονικότητά του, συλλογική κιβωτός και πλήρωμα της ζωής. Κόσμοι βουβοί που ζουν μονάχα εντός μας. Η Ζαλώνη διαθέτει φίλτρα επίκαιρα. Όμως εντός των ποιημάτων της κατοικούν παράξενοι κόσμοι που μπορούν και χαλούν για το καλό μας. Καθώς εκπυρσοκροτεί ο ύστατος στίχος, προκύπτει μια χειρονομία υπέρ του υπαινιγμού, μια πρόθεση αρεστή στο τέρας της ποιήσεως που τρέφεται από ομορφιά. Κόσμοι σμιλευμένοι στις πολαρόιντ των μικρών στιγμών, των πιο αδιάφορων διελεύσεων. Των καθημερινών πρακτικών, μιας σύρραξης που λαμβάνει χώρα κάθε πρωινό, κάνοντας τον κόσμο να στριφογυρνά και τον βυθό του Θησέα, μια ορατή πια προοπτική. Χρώμα στις στάχτες, φώτα θεάτρου απόλυτα προσηλωμένα σε μια κορδέλα, σε κάποια πόζα. Τα ποιήματα της Πηνελόπης Ζαλώνη φωτογραφίζουν την στιγμή και έπειτα τούφες τούφες ξεσκεπάζουν τον ουρανό.
Μα ετούτο το σημείωμα έκανε λόγο στην αρχή για παράξενες συμπτώσεις. Δίχως να εξηγηθεί προχώρησε μα τώρα αρμόζει να σχολιάσει μια άλλη πτυχή της ποίησης της Ζαλώνη. Το Κέρασμα διαθέτει στίχους ανατρεπτικούς, ακριβοδίκαιες ζωγραφιές της πόζας, της ζωής, του ύφους, της ύπαρξης. Στα καρέ της όμως εμπεριέχονται και κάτι αλλόκοτοι συγχρονισμοί, προφητείες της σοφίτας, όπως προείπε ο άτυχος Μπρούνο. Είναι στιγμές που το χάρισμα της Κασσάνδρας προικίζει στίχους με μια λαμπρή αναπαράσταση του καιρού μας. Εκείνη δεν νοιάζεται να την πιστέψει κανείς, ο παλιός μύθος καταρρίφθηκε, μαζί και οι θεοί του. Προφέρει απλά τις λέξεις της σαν προσευχές, αγγίζει το σώμα του Αυγούστου που έτυχε στην τέχνη μας για πάντα να διασωθεί, συλλαμβάνει την δυστοπική πραγματικότητα ενός κόσμου που χάνει λίγο λίγο τον βηματισμό του και λάμπει από αδράνεια.
Ατελείωτη η χαριτωμένη νεαρά, μα ο Αύγουστος περισσεύει τέτοια εποχή, δεν λείπει καθόλου. Έτσι, δίχως τα περιττά τεχνάσματα και τις διακοσμήσεις, η Πηνελόπη Ζαλώνη μιλά με το Κέρασμα της για τις μέρες και τις νύχτες μου. Το ποίημά της –και πιστέψτε με πως δεν είναι καθόλου λίγο– κάτι δικό μου αγγίζει, εκεί στην κόχη, την άκρη του ψηλού δεσίματος. Μέσα από τον βόμβο του ροδανιού, καθώς υφαίνει τους στίχους της, νέα και ώριμη μαζί, διαχρονική, με την έξη του ζωγράφου, γυρεύει την φωνή της για να την βρει σε εμένα. Ακουμπισμένη στο ρείθρο του κόσμου, σχηματισμένη από τις ιδιοτροπίες της συμπεριφοράς και τις ατομικές μυθολογίες, απλώνει ρίζες εκφραστικές στο παρελθόν. Τα ποιήματά της βαπτίζονται στο πένθος και το πείσμα. Όλα τα έχει ανάγκη τούτο το παράδοξο της ζωής, το θαυμαστό, καθώς λένε, πραγματικό μας.
Για το τέλος, μια υπενθύμιση. Πως ετούτο το σημείωμα άλλο σκοπό δεν έχει από το να συστήσει στο κοινό, εκ νέου μια ιδιαίτερη, ποιητική φωνή από μια γενιά που δεν έχει ακόμη καταγραφεί και όμως παράγει πεζολογικό, δοκιμιακό ή ποιητικό έργο εξόχως σημαντικό, κυοφορώντας την ιδέα μες στην τεχνητή ζωντάνια του δυναμικού, νέου κόσμου. Ζητά από τον αναγνώστη να αφεθεί, να εκτεθεί για να πέσει ξανά σε πλάνη ευλογημένη, σε καινούριες ατμόσφαιρες. Κέρασμα της Πηνελόπης Ζαλώνη και των εκδόσεων Βακχικόν, συλλογή γέννημα του Φλεβάρη. Μήνα με όνομα ωραίο, όπως εκείνος ο στρογγυλός, ο χριστουγεννιάτης της ποιήτριας.
15°
