Έζησε αλόγιστα, πέθανε πρόωρα, άφησε πίσω του αστείρευτο έργο. Δύο χρόνια έπειτα από το πολυθρύλητο «2666», η δίψα μας για περισσότερο Roberto Bolaño ικανοποιείται με την κυκλοφορία του «Τρίτου Ράιχ» (εκδ. Άγρα, μτφ. Κρίτων Ηλιόπουλος).
Τελευταία απομεινάρια του καλοκαιριού σε θέρετρο της Κόστα Μπράβα για το νεαρό πρωταθλητή παιχνιδιών στρατηγικής Ούντο Μπέργκερ και τη μνηστή του. Διάπυρα μεσημέρια στην άμμο και πορτοκαλοκόκκινα ισπανικά δειλινά. Η νωθρότητα των διακοπών, η απορρύθμιση των αισθήσεων και η αναπότρεπτη χαύνωση του νου.
Το σμίξιμο με ένα ακόμη ζευγάρι Γερμανών και η συναναστροφή με το ανυπόληπτο τσούρμο ντόπιων, που απαντούν στα φαιδρά παρατσούκλια Λύκος, Αρνί και Καμένος. Η κλίση του τελευταίου στο επιτραπέζιο παιχνίδι του Ούντο και η σταδιακή καταβύθιση των δυο τους σε μια λυσσαλέα παρτίδα που μετατρέπει το δωμάτιο του ξενοδοχείου σε θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων με δηλητηριώδεις προεκτάσεις στον ψυχισμό και τον περίγυρό τους.
Στο περιθώριο της εικονικής μάχης, η μυστηριώδης εξαφάνιση του Γερμανού συνταξιδιώτη, αφότου κακοποιεί την ερωμένη του, η αφροδισιακή παρουσία της Έλζε, ιδιοκτήτριας του ενδιαιτήματος, καθώς και μια φασματική παρουσία κατάκοιτου αρρώστου, του οποίου η υπόσταση μοιάζει αδύνατο να διασταυρωθεί.
Τι είναι αυτό που μόλις περιγράψαμε; Πρόκειται για θρίλερ, υπαρξιακό νουάρ, καφκική ιλαροτραγωδία, αφηγηματικό στρατήγημα με ρίζες στο μαγικό ρεαλισμό; Ως αρχή, τα μυθιστορήματα του Μπολάνιο δεν υπόκεινται σε γενικότητες. Αρνούνται να πειθαρχήσουν σε οποιονδήποτε ορισμό. Το «Τρίτο Ράιχ» είναι μια μπλόφα, ένα τρελό σάλτο μορτάλε, ένα απρόβλεπτο καπέλο ταχυδακτυλουργού. Είναι μια σπουδή στην απώλεια του ελέγχου και μια μεταφορά για την τελετουργία της γραφής. Περισσότερο και από την ίδια την ιστορία, εκείνο που μετράει στο «Τρίτο Ράιχ» είναι αυτό που συμβαίνει σε εμάς τους ίδιους όταν κυλιόμαστε μέσα της.
Πολύσημος, απεραντολόγος και θεαματικά γλαφυρός, ο Roberto Bolaño, το πιο διακεκριμένο τέκνο της Χιλής, δημιουργός του υπορεαλιστικού κινήματος και κορυφαίος ισπανόφωνος συγγραφέας της γενιάς του (το λέει η Σούζαν Σόνταγκ, όχι εγώ), πλάθει ένα απίθανο, αινιγματικό σενάριο, ενδεικτικό της τιτάνιας αφηγηματικής του στόφας.
Όταν ο Bolaño πέθανε, σε ηλικία μόλις 50 ετών, τον Απρίλιο του 2003, ήταν ήδη αναγνωρισμένος στο εξωτερικό ως ο σπουδαιότερος Λατινοαμερικάνος συγγραφέας από την εποχή του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Ο αυτοεξόριστος λογοτέχνης έζησε στο Μεξικό, τη Γαλλία και την Ισπανία, πρόλαβε να παντρευτεί και να φέρει στον κόσμο δύο παιδιά προτού προδοθεί από το συκώτι του, αποτέλεσμα χρόνιας έξης στην ηρωίνη.
Παρότι θεωρούσε τον εαυτό του πρωτίστως στιχοπλόκο και γνώστη «της οδύνης που φέρνει μαζί της μια τέτοια κλίση», χάρη σε ένα τρομερό ενεργειακό κρεσέντο έγραψε μανιωδώς πεζογραφία την τελευταία δεκαετία της ζωής του, επιδιώκοντας ταυτόχρονα να προλάβει να προικίσει την οικογένειά του, όσο και να σταλάξει το μάξιμουμ του δημιουργικού του αποστάγματος, προτού η υγεία του κλονιστεί ανεπανόρθωτα.
Η φήμη του Bolaño στη χώρα μας ξεκίνησε να διαδίδεται μεταθανάτια, παρ’ όλα αυτά ταχύρρυθμα, με τρεις εκδοτικούς οίκους να κυκλοφορούν το ένα του βιβλίο πίσω από το άλλο, ξεκινώντας από το «Τελευταία νύχτα στη Χιλή», περνώντας στο λιλιπούτειο «Μακρινό αστέρι», έπειτα στα μείζονα έργα του, στις συλλογές διηγημάτων «Τηλεφωνήματα» και «Πουτάνες φόνισσες», προτού φτάσουν στο περίφημο «Οι άγριοι ντετέκτιβ», και προπάντων στο ομηρικών διαστάσεων ημιτελές αριστούργημά του, «2666».
Η έφεση του Bolaño στους διαταραγμένους, αναχωρητικούς χαρακτήρες που εποικούν το «Τρίτο Ράιχ» μπορεί να εντοπιστεί στα χνάρια του δικού του βίου, καθώς, ώσπου να παντρευτεί και να εγκατασταθεί μόνιμα στην Ισπανία το 1990, διαβιούσε λαθραία, κάνοντας δουλειές του ποδαριού από τόπο σε τόπο και δουλεύοντας την ποίησή του τις νύχτες. «Δεν γράφαμε για να εκδώσουμε», σημειώνει ο ίδιος, «αλλά για να γνωρίσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό και για να δούμε πόσο μακριά ήμασταν ικανοί να φτάσουμε».
Η επαγγελματική κάρτα του Roberto Bolaño ανέγραφε «Ποιητής και Περιπλανώμενος». Πράγματι, η λογοτεχνία του χτυπά την πόρτα μας για να εμπνεύσει ταξίδια μακρινά.
