«Περιοδικό για τη διερεύνηση του ποιητικού φαινομένου» αυτοπροσδιορίζεται το «Φάρμακο» ή ακριβέστερα «[φρμκ]» (ή και ΦΡΜΚ) που μόλις κυκλοφόρησε το πρώτο του τεύχος (άνοιξη-καλοκαίρι 2013). Είναι αλήθεια πως σαν περιοδικό ξεχωρίζει, από κάθε άποψη. Και για τον τίτλο του, χτυπητός, σχεδόν προκλητικός, με μία αμφισημία σκόπιμη όπως μου εξηγεί η διευθύντρια της έκδοσης και ποιήτρια/μεταφράστρια Κατερίνα Ηλιοπούλου. Και για το format του: μεγαλόσχημο, εντυπωσιακό, με μία κάπως κοφτερή αισθητική, πιστό στις «φαρμακερές» του επαγγελίες. Και για τη θεματική του: όχι αμιγώς μόνο περιοδικό λόγου και τέχνης, το «Φάρμακο» επιδιώκει να θραύσει τα όρια μεταξύ των μορφών τέχνης, να διερευνήσει δηλαδή το ποιητικό φαινόμενο σε όποια μορφή κι αν προσλαμβάνει αυτό.
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Εκτός από ποιήματα της συντακτικής ομάδας και συνεργατών και μετάφραση ξένων ποιητών, η ομολογουμένως πλούσια ύλη περιλαμβάνει επίσης συνεντεύξεις, θεωρητικά κείμενα, καθώς και εικαστικά μέρη («τα εξ Σαλόνια»).
Ο τίτλος, όπως προείπα, έχει διττή σημασία: «Στα αρχαία ελληνικά η λέξη ‘φάρμακο’ σήμαινε και γιατρικό αλλά και δηλητήριο, φάρμακο και φαρμάκι. Η ποίηση είναι γιατρικό αλλά και δηλητήριο που θεραπεύει, αφού σκάβει βαθιά, εκεί που δεν τολμάμε να κοιτάξουμε, αρθρώνει όσα δεν μπορούμε να ομολογήσουμε, αποκαλύπτει τις δύσκολες αλήθειες και δοκιμάζει την ανθρωπιά μας. Κι ακόμα ανατρέπει όσα θεωρούμε βέβαια, σπέρνει το ζιζάνιο της αμφιβολίας, ξυπνώντας το μυαλό και τις αισθήσεις. Λυτρώνει με την έκλαμψη του ανείπωτου, μας μολύνει με τη χαρά του απρόσμενου», εξηγεί η Κατερίνα Ηλιοπούλου.
Γιάννης Γρηγοριάδης, Σημειώσεις ταυτότητας/ Σύμβολα χαραγμένα σε γυψοσανίδες, 2013
Η ποίηση λοιπόν ως κάτι καυστικό: εκτός από πηγή ίασης, θεραπευτική για την ψυχή, έχει και καταστρεπτική επίδραση. Καταστρεπτική όμως μόνο στο βαθμό που καταστρέφει δεδομένες, αυτονόητες αξίες, που διαβρώνει στεγανά, προκαταλήψεις, στερεότυπα. Η ποίηση, ως θύλακας της γλώσσας, «τσακίζει», μας απορρυθμίζει – και είναι καλοδεχούμενη αυτή η διάβρωση που επιφέρει. Στους καιρούς μας, η ποίηση μπορεί να προσλάβει εκ νέου τον επαναστατικό, ανατρεπτικό χαρακτήρα που προσέλαβε και σε άλλους τόπους και καιρούς.
Οι βασικοί συνεργάτες του περιοδικού (Βασίλης Αμανατίδης, Ορφέας Απέργης, Φοίβη Γιαννίση, Ελένη Γκίνη, Ελένη Ηλιοπούλου, Παναγιώτης Ιωαννίδης, Δήμητρα Κωτούλα, Γιάννα Μπούκοβα, Σταμάτης Πολενάκης, Θοδωρής Χώτης) είναι, στο σύνολό τους, καταξιωμένοι και πολλάκις διακριθέντες στον χώρο της ποίησης, ενώ ο ευρύτερος κύκλος συνεργατών περιλαμβάνει εικαστικούς και θεωρητικούς. Όπως εξηγεί η Κατερίνα Ηλιοπούλου, οι περισσότεροι συνεργάτες συνδέονται μεταξύ τους με διάφορους τρόπους, έχοντας συνεργαστεί στο παρελθόν. Υπό αυτή την έννοια, το ΦΡΜΚ είναι προϊόν πολύπλευρων και πολύχρονων ζυμώσεων μίας ομάδας δημιουργών με κοινά χαρακτηριστικά, με συγκλίνουσες κοσμοαντιλήψεις. Και αυτή η πολύ συγκεκριμένη ταυτότητα της ομάδας, αφήνει τη σφραγίδα της στο περιοδικό. Όπως το θέτει η Ηλιοπούλου, «οι άνθρωποι που γράφουν στο ΦΡΜΚ έχουν διαγράψει μία πορεία κοινών αναζητήσεων επί σειρά ετών συμμετέχοντας σε κοινά projects, δράσεις, απαγγελίες και συζητήσεις. Κυρίως έχουν συστήσει ένα δίκτυο ανταλλαγής κι επικοινωνίας με κεντρικό πυρήνα τον διάλογο, και την συλλογική διερεύνηση του σύγχρονου ποιητικού τοπίου, ως προϋπόθεση της γραφής. Δραστηριοποιούνται σε πολλά πεδία, ποίηση, μετάφραση, κριτική, δοκίμιο, περφόρμανς κλπ.»
Το ΦΡΜΚ εξετάζει την ποίηση ως μέρος του καλλιτεχνικού γίγνεσθαι και γενικότερα της καλλιτεχνικής έρευνας. Για αυτό τον λόγο τοποθετεί τα ποιητικά κείμενα σε συνύπαρξη με εικαστικά έργα, που και αυτά με τη σειρά τους δεν εξαντλούνται στην απεικόνισή τους, αλλά αποτελούν ένα ίχνος της καλλιτεχνικής πρακτικής η οποία συχνά είναι πολύ πιο πολύπλοκη και διακλαδώνεται σε ποικίλες κατευθύνσεις. Άλλωστε, στο «στόχαστρο» του ΦΡΜΚ είναι και οι παρωχημένες αντιλήψεις που ακόμα επικρατούν στην Ελλάδα ως προς την ποίηση, όπως για παράδειγμα μία διάθεση υποτίμησης πιο ρηξικέλευθων ποιητικών εκφράσεων.
«Στην Ελλάδα είναι ακόμα κυρίαρχη μία διαστρεβλωμένη αντίληψη για την ποίηση που την τοποθετεί σε ξεχωριστή διακριτή θέση (συχνά ψηλότερα) από τις υπόλοιπες γλώσσες της τέχνης. Αισθανόμαστε επιτακτικά την ανάγκη για μια ανανέωση αυτών των αντιλήψεων και την συμμετοχή στον σύγχρονο λόγο περί τέχνης (και ποιητικής) χωρίς προκαταλήψεις και παρωχημένες βεβαιότητες. Άλλωστε τα ίδια τα έργα που δημιουργούνται σήμερα στην Ελλάδα από ώριμους αλλά και νεότερους καλλιτέχνες το κάνουν ήδη», καταλήγει η Ηλιοπούλου.
Αποσπάσματα από ποιητικές συνθέσεις του πρώτου τεύχους
ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΟ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΑΝΕΛΕΗΤΟ ΗΛΙΟ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΤΟΥ ΠΟΥΘΕΝΑ
Είναι άπειρα τα πράγματα που πρέπει να γίνουν σ’ ένα βενζινάδικο. Αν είχες ζήσει σε βενζινάδικο θα ήξερες. Πρέπει πρώτα να ξεπλύνεις σχολαστικά την πυκνή σκόνη από αντικείμενα που είναι ζήτημα χρόνου πότε θα θαφτούν κάτω από ακόμα πυκνότερη σκόνη. Να πάρεις από δω και να πάς εκεί ένα πράγμα που έχεις πάει χιλιάδες φορές από κεί εδώ κι από δω εκεί. Να σφίξεις με σπουδή ένα παξιμάδι.
Κι όταν ξεμπερδέψεις με τούτα και με κείνα,
να κάτσεις
σ’ εκείνη την καρέκλα που τρίζει πάντα κάτω από το βάρος σου
