Ο Γρηγόρης Αζαριάδης αγαπά το αστυνομικό μυθιστόρημα και το υπηρετεί με πάθος τα τελευταία χρόνια. Ο «Σκοτεινός Λαβύρινθος» είναι το τέταρτο μυθιστόρημά του, το οποίο θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Μεταίχμιο στις 31/5, και υπόσχεται στους λάτρεις του είδους δυνατές συγκινήσεις και εκτίναξη της αδρεναλίνης στα ύψη. Η συζήτηση μαζί του είναι απολαυστική και οι απαντήσεις του ειλικρινείς, καυστικές και ανατρεπτικές.
Πόσο δύσκολο ήταν για σένα να ξεκινήσεις να γράφεις;
Θα έλεγα καθόλου. Είχα στο συρτάρι μου τους «Παλιούς λογαριασμούς», θαμμένους για τριανταπέντε χρόνια. Το 2010, όταν έμεινα άνεργος και είχα πολύ ελεύθερο χρόνο και μεγάλο απόθεμα ενεργητικότητας, αποφάσισα να τους επαναφέρω στην ζωή. Μπορούσα πια να κάνω ό,τι θέλω, κι έτσι, μετά από ώριμη σκέψη, προχώρησα στην «επικαιροποίηση» του αρχικού κειμένου.
Πες μου ποιο βιβλίο ήταν εκείνο που σε έφερε σε επαφή με την αστυνομική λογοτεχνία.
Διάβασα αρκετά για πολλά χρόνια. Αυτά όμως που μπορώ να χαρακτηρίσω σαν «έρωτας με την πρώτη ματιά» με την αστυνομική λογοτεχνία ήταν το «Αντίο γλυκιά μου» του Ρέιμοντ Τσάντλερ και «Η πρηνής θέση του σκοπευτή» του Ζαν Πατρίκ Μανσέτ.
Ποιον συγγραφέα θα ήθελες διακαώς να συναντήσεις από κοντά και ποιες ερωτήσεις θα του έκανες;
Η προηγούμενη απάντηση φανερώνει πως θα ήθελα ή τον Ρέιμοντ Τσάντλερ ή τον Ζαν Πατρίκ Μανσέτ. Όσο για τις ερωτήσεις ... πολλές. Η πρώτη θα ήταν «Τι είχες στο μυαλό σου όταν έγραφες αυτά τα μυθιστορήματα;» και η δεύτερη «Πώς τα βλέπεις εσύ με την ιδιότητα του αναγνώστη;»
Σχολές αστυνομικής λογοτεχνίας. Ποιες θεωρείς ότι είναι οι πιο σημαντικές στην εξέλιξη αυτού του είδους και ποιοι, για σένα, είναι οι σπουδαιότεροι εκφραστές τους. Πρότεινέ μας βιβλία - σταθμούς που πιστεύεις ότι έχουν να πουν πολλά στον αναγνώστη και να του προσφέρουν μια άλλη οπτική.
Σε πολύ γενικές γραμμές... Παλιά καλή αμερικανική σχολή με κύριους εκπρόσωπους Χάμετ και Τσάντλερ. Βιβλία, το «Αντίο γλυκιά μου» και «Ο μεγάλος ύπνος» του Τσάντλερ και «Η κατάρα των Ντέην» και το all time classic «Γεράκι της Μάλτας» του Χάμετ. Πάμε στη νεότερη αμερικανική σχολή (Hard boiled) με Τζαίημς Ελρόι και Ρος Μακ Ντόναλντ. Βιβλία, «Λος Άντζελες εμπιστευτικό» και «Μαύρη Ντάλια» του Ελρόι και «Γαλάζια φλέβα» του Μακ Ντόναλντ. Ακολουθεί το ελεγειακό γαλλικό neopolar με Ζαν Πατρίκ Μανσέτ και Φρεντερίκ Φαζαρντί. Βιβλία, «Η πρηνής θέση του σκοπευτή» και «Η πριγκίπισσα του αίματος» του Μανσέτ και «Φονιάδες μπάτσων» και «Η συμμορία των παπουτσωμένων γάτων» του Φαζαρντί. Και στα πιο σύγχρονα, η σουηδική πρωτοπορία με το μοναδικό ζεύγος Σγιεβάλ Βαλέε, πρότυπο της νεότερης σκανδιναβικής γενιάς των ποιοτικών Μανκέλ, Νταλ, Πέρσον και Λάρσον και των περισσότερο εμπορικών όπως ο Νέσμπο. Βιβλία, η «Ροζάννα» των Σγιεβάλ Βαλέε, το «Ένα βήμα πίσω» του Μανκέλ, το «Misterioso» του Νταλ, η τριλογία του Πέρσον (για τη δολοφονία του Ούλοφ Πάλμε) κι η αντίστοιχη του Λάρσον («Μillenium»). Από Νέσμπο, το κορυφαίο του, η «Νέμεσις».
Τι σε ενέπνευσε για να γράψεις καθένα από τα τρία προηγούμενα βιβλία σου;
Οι «Παλιοί λογαριασμοί» έχουν αφετηρία μια προσωπική ιστορία, από την εποχή που φοιτούσα στο Deree College. Πραγματική, αληθινή ιστορία. «Η τελευταία παράσταση της Μαρίνας Φιλίππου» αντλεί την έμπνευσή της από τη σκληρή κριτική απέναντι σε κάποιους εκπρόσωπους της διαβόητης γενιάς του Πολυτεχνείου. Ένιωσα ότι το χρωστούσα στο μεγάλο μέρος αυτών των σιωπηλών, που τελικά έμειναν έντιμοι. «Το μοτίβο του δολοφόνου» είναι προϊόν της εμμονής μου με το θέμα των serial killers, που τελικά με έφτασε επικίνδυνα στα όριά μου. Τελικά, δεν πιστεύω ότι το έχω ξεπεράσει ακόμη.
Γιατί επέλεξες έναν γυναικείο χαρακτήρα να ηγείται των ερευνών σου; Δεν φοβήθηκες πως θα ήταν δύσκολο να αποδώσεις σωστά την ψυχοσύνθεσή της;
Φοβήθηκα και πολύ μάλιστα. Αν όμως πιστέψω τις γυναίκες φίλες, που το έχουμε συζητήσει, μάλλον καλά τα κατάφερα. Σίγουρα με βοήθησε η πολυετής ενασχόληση και ανάλυση της γυναικείας ψυχολογίας. Η δυσκολία είναι στις στιγμές ταύτισης που κάθε συγγραφέας έχει με τον κεντρικό ήρωά του. Το ευτράπελο είναι ότι κάποιες φίλες, σχολιάζοντας τις ερωτικές σκηνές, με κατηγορούν ως σεξιστή την στιγμή που έχω σαν ηρωίδα την αστυνόμο Τρύπη! Και να προσθέσω ότι ο φίλος μου αστυνόμος Κ.Χ. μου απέδωσε τα εύσημα ως «προφήτη», όταν εδώ κι ένα χρόνο υπάρχουν δύο (!) γυναίκες υπαστυνόμοι στο Τμήμα Εγκλημάτων κατά Ζωής.
Πες μας δυο λόγια για το νέο σου βιβλίο.
Ο «Σκοτεινός λαβύρινθος» είναι μια σκληρή, αιματοβαμμένη ιστορία εκδίκησης. Μια οικογένεια πέντε ατόμων βρίσκεται άγρια δολοφονημένη σε ένα αγρόκτημα έξω από τον Μαραθώνα. Δολοφονία από επαγγελματίες; Για ποιο λόγο να πληρωθεί ένα συμβόλαιο θανάτου για μια συνηθισμένη οικογένεια; Όταν η αστυνόμος Τρύπη με την ομάδα της ρίχνεται σε ένα απεγνωσμένο κυνήγι του χρόνου για να εξιχνιάσει το ομαδικό έγκλημα, ανακαλύπτει την ύπαρξη ενός έκτου προσώπου που διέφυγε της εκτέλεσης. Κι εκεί τα πράγματα αρχίζουν να γίνονται περίπλοκα. Ο «Σκοτεινός λαβύρινθος» είναι ένα ελληνικό αστυνομικό μυθιστόρημα με προεκτάσεις βορειοευρωπαικού χαρακτήρα, που θέλω να πιστεύω ότι ενσωματώνει τις αρχές του καταιγιστικού ρυθμού και της τηλεοπτικής οπτικής. Και περιέχει ένα μικρό αφιέρωμα στον κόσμο των εκτελεστών και της νύχτας και στους χαμένους αυτής της ζωής.
Ο «Σκοτεινός λαβύρινθος» κινείται σε άλλα μονοπάτια από τα προηγούμενα βιβλία. Για ποιο λόγο; Ποιο θεωρείς ότι είναι το δυνατό του σημείο;
Μου αρέσει να πειραματίζομαι και να αλλάζω. Άλλωστε, ο Υδροχόος έχει πολλά και διαφορετικά πρόσωπα. Θέλω κάθε μυθιστόρημά μου να είναι διαφορετικό από τα προηγούμενα. Ο «Σκοτεινός λαβύρινθος» ξεφεύγει από τη λογική του «Μοτίβου του δολοφόνου» όπου οι αστυνομικοί πρωταγωνιστούν στο μεγαλύτερο μέρος της πλοκής. Εδώ, οι αστυνομικοί, όσο συμπαθείς κι αν είναι, δεν κυνηγούν μόνο τον δολοφόνο και τον εντολέα του συμβολαίου θανάτου. Είναι πίσω κι από το... Ας μην πούμε περισσότερα όμως. Έχουμε να κάνουμε με πολλούς κυνηγούς, με διεφθαρμένους ισχυρούς παράγοντες και −το πιο ενδιαφέρον απ' όλα− με γνήσιους πληρωμένους εκτελεστές.
Όταν γράφεις προτιμάς να ψάχνεις πληροφορίες μέσω διαδικτύου και βιβλίων ή προτιμάς να αλιεύεις πληροφορίες από ειδικούς και γνώστες των αντικειμένων που ασχολείται το εκάστοτε βιβλίο;
Από την αρχή μιλάω με μια μόνιμη ομάδα συνεργατών που συμπεριλαμβάνει αστυνόμο, εγκληματολόγο, ψυχολόγους, ακόμη και ιατροδικαστή! Στην ομάδα προστίθενται και άλλοι συνεργάτες με εξειδικευμένες γνώσεις, όταν κάτι τέτοιο απαιτείται. Στον «Σκοτεινό λαβύρινθο» για παράδειγμα, χρειάστηκε να μιλήσω με μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων που εργάζονται στην Αφρική. Θεωρώ ότι η συζήτηση με τους ειδικούς δεν μπορεί να συγκριθεί με οποιεσδήποτε πληροφορίες από το διαδίκτυο.
Αγαπάς τη λεπτομέρεια στην αφήγηση των γεγονότων δίνοντας στον αναγνώστη τη δυνατότητα να νιώσει πως είναι παρών. Γιατί το θεωρείς αυτό σημαντικό;
Πιστεύω ότι ο αναγνώστης πρέπει να καθίσει στο ίδιο λάπτοπ (ή όπου γράφει κανείς τα μυθιστορήματά του) και να μπει στη θέση του συγγραφέα. Σαν συνταξιδιώτης στην περιπέτειά του ας πούμε. Όσες περισσότερες λεπτομέρειες γνωρίζει, τόσο πιο εύκολη και απολαυστική γίνεται η ανάγνωσή του.
Μένεις πιστός στην αρχική σου σύλληψη ή αφήνεις τους ανθρώπους που είναι κοντά σου να οδηγήσουν την πλοκή σου και σε άλλα μονοπάτια;
Υπάρχουν συγγραφείς που τα κάνουν όλα μόνοι τους, ή έτσι ισχυρίζονται. Εγώ δεν είμαι ένας από αυτούς! Έχω παρομοιάσει το αστυνομικό μυθιστόρημα με μια διαδρομή π.χ. Αθήνα-Θεσσαλονίκη. Ξεκινώντας, γνωρίζεις την αφετηρία και το τέρμα. Αν όμως όταν βρίσκεσαι στο 392ο χιλιόμετρο θέλεις να κάνεις μια παράκαμψη και να πεταχτείς για λίγες ώρες να πιεις τσίπουρα στο Πήλιο, πάλι θα γυρίσεις στην κύρια εθνική οδό. Αυτή όμως η παρέκκλιση μπορεί να δώσει πρόσθετη γοητεία στο ταξίδι. Σίγουρα εγώ διατηρώ πάντα το προνόμιο της «πρώτης κεντρικής ιδέας», εγώ οδηγώ το αυτοκίνητο. Οι συζητήσεις όμως με την ομάδα συνεργατών που προανέφερα, οδηγούν σε μικρές ή και μεγαλύτερες βελτιώσεις, στις παρεκκλίσεις που λέγαμε. Κατά κάποιο τρόπο, η συγγραφή στο μυαλό μου είναι μια συλλογική διεργασία.
Θεωρείς ότι ένας συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας πρέπει να διαβάζει μόνο βιβλία αυτού του είδους; Αν όχι, πες μου βιβλία και συγγραφείς που αγαπάς να διαβάζεις και ξεχωρίζεις.
Και βέβαια όχι. Ειδικά οι νεότεροι συγγραφείς πρέπει να διαβάζουν καλή λογοτεχνία για να διευρύνουν τις εμπειρίες τους. Από Ντοστογιέφσκι, Ντίκενς, Φώκνερ, Χεμινγουεϊ μέχρι Όργουελ και Κέσλερ και μέχρι Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Πωλ Ώστερ και Ίαν ΜακΓιούαν.
Πες μου τρεις συγγραφείς της νέας γενιάς που ξεχωρίζεις στο λογοτεχνικό στερέωμα γενικά.
Από ξένους της νέας γενιάς που έχω διαβάσει θα στεκόμουνα στον Μάλκολμ Μακέι, που έγραψε την εξαιρετική τριλογία της Γλασκώβης, και τον Φεντερίκο Αξάτ με την «Τελευταία έξοδο». Όσον αφορά στους Έλληνες, υπάρχει μια μεγάλη φουρνιά πολύ αξιόλογων συγγραφέων κι αν αναφέρω μερικά ονόματα ελλοχεύει ο κίνδυνος να ξεχάσω κάποιον... Εκείνο που ίσως πρέπει να ειπωθεί είναι ότι η πλειονότητα ακολουθεί τα χνάρια του Μαρή και φυσικά του μεγάλου Μάρκαρη και εντάσσεται σε αυτό που χαρακτηρίζω «νέο αστικό ελληνικό αστυνομικό μυθιστόρημα». Λίγοι μόνο τολμούν να πειραματιστούν έξω από το συγκεκριμένο πλαίσιο.
Ποια είναι η άποψή σου για τη σκανδιναβική λογοτεχνία και την τεράστια απήχησή της; Είναι δικαιολογημένη ή δεν υπάρχουν σε άλλες χώρες σπουδαίοι εκφραστές του είδους;
Οι τεράστιες πωλήσεις αποτελούν πειστικό δείγμα για τη μεγάλη επιτυχία της σκανδιναβικής σχολής. Όπως είπα και πριν, υπάρχουν πολλοί ποιοτικοί συγγραφείς όπως και αρκετοί που γράφουν με στόχο την εμπορικότητα. Οι λόγοι αυτής της επιτυχίας είναι πολυσχιδείς. Πρώτος λόγος, οι κλιματολογικές συνθήκες που απαιτούν μεγάλο όγκο για να διαβάζουν αρκετές από τις σκοτεινές μέρες του χρόνου. Δεύτερος, η συχνή αναφορά στα σκληρά κοινωνικά προβλήματα που ανασύρουν από το βάθος μιας υποτιθέμενης ευημερούσας κοινωνίας. Τρίτος, η έμφαση στον ρόλο των γυναικών στην πλοκή. Ο πλέον βασικός όμως, είναι ο καταιγιστικός ρυθμός της πλοκής. Οι συμπαθείς Σκανδιναβοί έχουν υιοθετήσει πλήρως τις αρχές της Νέας Τηλεοπτική Τάξης, από το 2000 και μετά. Γράφουν με τηλεοπτική (και όχι κινηματογραφική) οπτική, μιμούμενοι τη φιλοσοφία των σύγχρονων τηλεοπτικών σειρών. Εκεί όπου οι λεπτομέρειες και ο ρεαλισμός περνούν σε δεύτερο φόντο και το μόνο που ενδιαφέρει είναι τι θα γίνει στην επόμενη σκηνή.
Ποια θεωρείς ότι είναι τα κατάλληλα στοιχεία για ένα δυνατό και συνάμα διαχρονικό αστυνομικό μυθιστόρημα που θα αφήσει το στίγμα του στον αναγνώστη;
Η σκληρή, ανελέητη αναφορά και σύνδεση με τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα. Όχι όμως σαν φόντο στα παρασκήνια, αλλά σαν παράσταση στην κύρια σκηνή του έργου. Κι αυτό απαιτεί συγκεκριμένη ιδεολογική τοποθέτηση του συγγραφέα. Εδώ δηλαδή, δεν θέλουμε ένα σοσιαλδημοκράτη ή έναν συμπαθητικό εκπρόσωπο της κοινοβουλευτικής αριστεράς, αλλά μάλλον έναν αληθινό επαναστάτη ή τέλος πάντων κάτι παρόμοιο.
Τι γράφεις αυτή την περίοδο;
Γράφω ένα νέο αστυνομικό μυθιστόρημα, το πέμπτο κατά σειρά. Και γράφω μανιωδώς. Δυστυχώς όμως, είναι τέτοιο το θέμα που δεν μπορώ να αποκαλύψω τίποτε. Αν τελικά ολοκληρωθεί, ίσως είναι το πιο πρωτότυπο από όλα μου τα μυθιστορήματα. Αληθινά ανατρεπτικό.
Ποιο βιβλίο θα ήθελες να είχες γράψει και γιατί;
Μα και βέβαια την «Πρηνή θέση του σκοπευτή»! Ο λόγος είναι η σχεδόν καθολική ταύτιση σε ιδεολογικό επίπεδο με τον συγγραφέα και τον σχετικό περίγυρο του γαλλικού Μάη.
Ποια η γνώμη σου για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Μπορούν τα likes να καταξιώσουν έναν συγγραφέα;
Αν θεωρούμε συγγραφέα τον «επιτυχημένο» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, θα πρέπει να «κόψουμε τις φλέβες» μας! Τα likes (ακόμη και τα αυθεντικά...) στην καλύτερη περίπτωση δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια έκφραση συμπάθειας μεταξύ φίλων. Και μόνο ως τέτοια μπορεί να ερμηνεύεται.
Ποια αστυνομική σειρά ξεχωρίζεις;
Πολλές. Ας είναι καλά το NETFLIX. Οι πιο πρόσφατες είναι το «Mindhunter»,το «The fall», το «Alienist», το «La mante» και για να ξεφύγουμε λίγο από το αστυνομικό, το πρωτότυπο πολιτικό γουέστερν «Damnation».
Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος σου;
Ότι δεν θα προλάβω να γράψω ένα καθαρά κοινωνικό μυθιστόρημα, χωρίς αστυνομική πλοκή. Κάτι σαν σενάριο ταινίας του Πέκινπα, τύπου «Άγρια συμμορία» ας πούμε. Ελεγειακό, κύκνειο άσμα μιας χαμένης γενιάς που ακολούθησε νομοτελειακά την πορεία προς τον θάνατο, βουλιάζοντας παθητική στα ίδια τα ηττημένα ευγενή ιδανικά της.
13°
