Ποια σοβαρή βιβλιοθήκη δεν περιλαμβάνει στα ράφια της το εμβληματικό βιβλίο «Η Γενιά του Τριάντα –Ιδεολογία και Μορφή» του Mario Vitti, που πρωτοδημιοσιεύτηκε το 1977 από τις εκδόσεις Ερμής. Ο Vitti, ένας από τους σημαντικότερους και πιο αφοσιωμένους μελετητές της νεοελληνικής λογοτεχνίας τιμήθηκε σε μια επιστημονική συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη, τον Δεκέμβριο του 2016, υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας με τη συνεργασία της Πρεσβείας της Ιταλίας. Τώρα, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Βιβλιοθήκη του Μουσείου Μπενάκη» μια έκδοση με τίτλο «Μικρό αφιέρωμα στον Mario Vitti» η οποία περιλαμβάνει την επεξεργασμένη μορφή αυτών των ομιλιών.
Ο Mario Vitti, άνθρωπος με ελληνικές και ιταλικές ρίζες, κατά τη μακρά και γόνιμη επιστημονική του διαδρομή συνεισέφερε ουσιαστικά στη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού και στην καλλιέργεια των ελληνικών σπουδών στην Ιταλία. Οι μεταφράσεις ελλήνων λογοτεχνών, κυρίως της Γενιάς του Τριάντα, αλλά και οι πολλές μελέτες του για την ελληνική λογοτεχνία έφεραν σε επαφή το ιταλικό αναγνωστικό κοινό με τα επιτεύγματα του σύγχρονου ελληνικού πνεύματος. Υπήρξε, κατά τούτο, ένας πολύτιμος «πρεσβευτής» του ελληνικού πολιτισμού στη γειτονική χώρα, στην κρίσιμη εποχή μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η συνεισφορά του, όμως, υπήρξε ακόμα μεγαλύτερη. Ο Mario Vitti άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στην εν γένει πορεία των νεοελληνικών σπουδών, αποτελώντας ένα θεμελιώδες, ένα αναντικατάστατο σημείο αναφοράς για όλους όσοι, εντός ή εκτός Ελλάδος, μελετούν τη νεότερη ελληνική λογοτεχνική παραγωγή.
Σε ευρετικό επίπεδο, οι αρχειακές του έρευνες, κυρίως σε ιταλικές Βιβλιοθήκες, του επέτρεψαν να φέρει στο φως άγνωστα τεκμήρια και άγνωστα έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας: ας θυμηθούμε την ανακάλυψη ενός επτανησιακού θεατρικού έργου, της Ευγένας, αλλά και τα πάμπολλα τεκμήρια της ζωής του Ανδρέα Κάλβου, μαζί με άγνωστα ώς τότε ιταλόγλωσσα λογοτεχνικά έργα και κριτικά κείμενά του.
Σε ερμηνευτικό και συνθετικό επίπεδο, η συνεισφορά του αποτυπώθηκε σε ένα σύνολο ειδικών μελετών για σημαντικές μορφές, για κρίσιμα ζητήματα ή κομβικές στιγμές της νεοελληνικής λογοτεχνίας (μελέτες για το έργο του Γιώργου Σεφέρη και του Οδυσσέα Ελύτη, για την ιδεολογική φύση και τη λειτουργία της ελληνική ηθογραφίας κ.λπ.). Το συνθετικό έργο του κορυφώθηκε με τη συγγραφή της Ιστορίας της νεοελληνικής λογοτεχνίας, ήδη στη δεκαετία του εβδομήντα, η οποία προσέφερε μία νέα ματιά, μια νέα προοπτική στον λογοτεχνικό κόσμο του ελληνικού χώρου, δίνοντας μία ζωντανή εικόνα της διασύνδεσης των ιστορικών διαδικασιών, των κοινωνικών εξελίξεων και της λογοτεχνικής παραγωγής. Οι μεταφράσεις και οι επανεκδόσεις της Ιστορίας του (η τελευταία μορφή της κυκλοφόρησε το 2016 από τις εκδόσεις Ca’ Foscarina, του πανεπιστημίου της Βενετίας), του έδωσαν την ευκαιρία να αναστοχαστεί τα δεδομένα και να εμπλουτίσει ή να αναθεωρήσει τα συμπεράσματά του, δίνοντας σταδιακά μια πληρέστερη εικόνα της ιστορίας της νεοελληνικής λογοτεχνίας.
Ο Mario Vitti, ζώντας μέσα κι έξω από την Ελλάδα, πάντα σε διαρκή διάλογο με τα συμβαίνοντα στην ελληνική λογοτεχνική σκηνή, είχε τη δυνατότητα να μελετάει το αντικείμενό του όχι μόνο με βάση την έγκαιρη και διαρκή ανανέωση των φιλολογικών εργαλείων, που του προσέφερε η πλούσια ευρωπαϊκή του παιδεία, αλλά και με την αναγκαία απόσταση από το μελετώμενο αντικείμενο. Και οι δύο αυτοί παράγοντες του επέτρεψαν να διατηρήσει την ανεξαρτησία της σκέψης του, στοιχείο που αναδύεται στην όλη παραγωγή του.
Μέσα από τα κείμενα αυτής της έκδοσης, της πρώτης που αφιερώνεται στην Ελλάδα στο έργο του μεγάλου φιλολόγου, αποτυπώνονται ανάγλυφα οι καίριες συμβολές του στην ελληνική φιλολογία (Νάσος Βαγενάς, Αλέξης Πολίτης), αναδεικνύεται η σημασία και η ξεχωριστή φυσιογνωμία της Ιστορίας της νεοελληνικής λογοτεχνίας του, μέσα από την παράλληλη ανάγνωσή της με εκείνες του Κ.Θ. Δημαρά και του Λίνου Πολίτη (Ευριπίδης Γαραντούδης), εντάσσεται η Ιστορία του στη ροή της μακράς παράδοσης των Ιστοριών της ελληνικής λογοτεχνίας στην Ιταλία (Caterina Carpinato) και επισημαίνεται ο ρόλος του στη διάδοση της ελληνικής λογοτεχνίας και ιδίως της Γενιάς του Τριάντα στην Ιταλία (Paola Maria Minucci). Ο ίδιος ο Mario Vitti, στην ευχαριστήρια ομιλία του, με την οποία κλείνει ο τόμος, θυμάται όχι τόσο τις επιστημονικές του συμβολές όσο τη συγκίνηση που του προσπόρισε η ενασχόλησή του με την ελληνική λογοτεχνία και ιδίως οι στιγμές της ανακάλυψης των άγνωστων τεκμηρίων της.
Το εξώφυλλο της έκδοσης κοσμεί μία τέμπερα του Οδυσσέα Ελύτη («Μεταλλικό», 1988), μικρή υπενθύμιση της ενασχόλησης του Mario Vitti με το έργο του νομπελίστα ποιητή, αλλά και της βαθιάς φιλίας με την οποία συνδέθηκαν.
*Η έκδοση πραγματοποιήθηκε χάρη στη συνεργασία και την υποστήριξη της Ιταλικής Πρεσβείας και του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου της Αθήνας.
