Case study: ας πούμε πως τρέχουν μαραθώνιο η Ντόνα Ταρτ με την «Καρδερίνα», ο Ρισκ Γκαρθ Χάλμπεργκ με την «Πόλη στις Φλόγες», ο Ζάουμε Καμπρέ με το «Confiteor» και ο Τζόναθαν Φράνζεν με την «Αγνή». Και τα τέσσερα είναι μεγάλα βιβλία και στον όγκο μα και στο λογοτεχνικό εκτόπισμα, πολυμεταφρασμένα, διαπλανητικά μπεστ σέλερ, και αγαπημένα και στο ελληνικό κοινό. Το οποίο παρακολουθεί την κούρσα και ζητωκραυγάζει ενθαρρύνοντας σε αυτήν την ιδιότυπη long distance run διαδρομή τον αγαπημένο του συγγραφέα-βιβλίο. Δύσκολη και αμφίρροπη κούρσα, όλοι οι «δρομείς» είναι εξαιρετικοί, οι λέξεις-στιλ τους αναμφίβολα καθηλωτικές, ο ρυθμός τους στην αφήγηση ιστορίας κάνουν τους αναγνώστες-«θεατές» να παραμιλούν. Καμπανάκι. Κι ενώ η κούρσα συνεχίζει με αμείωτο ενδιαφέρον, ένας νεαρός, ο Νέιθαν Χιλ, δείχνει να επιταχύνει. Περισσότερες ανάσες. Ναι, πλησιάζει. Και κοντράρει στα ίσια τους «μεγάλους αθλητές» . Με ένα απίστευτο απόθεμα δυνάμεων-ντεμαράζ τερματίζει πρώτος, σε ένα σκληρό φώτο φίνις, αφού μόνο έτσι μπορούμε να διακρίνουμε τον νικητή. Πρώτος ανάμεσα στους πρώτους, ισάξιος, αντάξιος και εξίσου μοναδικός με τους υπόλοιπους.
Κι αν εγώ χρησιμοποίησα κόλπα αθλητικά για να σου εξάψω τη φαντασία και την επιθυμία για να τρέξεις στο πλησιέστερο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σου και να προμηθευτείς αυτό το βιβλίο, οι New York Times τον συγκρίνουν με τον Ντίκενς και τον Τζον Ίρβινγκ. Ενώ το Entertainment Weekly, σε γλώσσα πιο catchy, το τοποθετεί Νο1 στη λίστα με τα βιβλία που πρέπει να διαβάσεις πριν μεταφερθεί σε τηλεοπτική σειρά. Ήδη η Μέριλ Στριπ καπάρωσε τον ρόλο της Φαίης, μητέρας του ήρωα. Το πρόσωπο κλειδί. Η εγκατάλειψή της-απώλεια από τη ζωή του τον διαμορφώνει. Έφυγε χωρίς να πει γιατί, εξαφανίζεται κάπου στην Αμερική αφήνοντάς τον μόνο. Με ένα τραύμα που διαμορφώνει και τον ψυχισμό μα και τον χαρακτήρα του: ότι πρέπει για να γίνει συγγραφέας. Να καταφεύγει σε εξιστορήσεις της ζωής των άλλων, προκειμένου να κρυφτεί από τη δική του. Νομίζει! Για την ακρίβεια παλεύει να γίνει, γιατί παρά του ότι σαν καθηγητής στο πανεπιστήμιο διδάσκει λογοτεχνία, ο Σάμιουελ δεν καταφέρνει να γράψει το μεγάλο μυθιστόρημα.
Μεταξύ μας, δεν καταφέρνει τίποτα, ή μάλλον, κάτι καταφέρνει: σε μια διαρκή τελετή αυτολύπησης και επιθετικότητας προς τον εαυτό του και τους φοιτητές του, ο Σάμιουελ κάθε μέρα μετρά ήττες. Σε φίλους, συγγενείς, σχέσεις, παντού. Από αδιάφορος έως μισητός. Εκτός από το Elf, ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι που οι συμπαίκτες-χρήστες του βρίσκονται παντού στον κόσμο. Εδώ νικά, μοιάζει κάτι να καταφέρνει. Ένας παίκτης, μοναχικός μέλος της φυλής των παγκόσμιων μοναχικών. Που μόνο στον εικονικό κόσμο των τεράτων είναι τόσο γενναίος και επιδέξιος στην εξόντωσή τους, όπως θα έπρεπε να είναι και στα ζητήματα-φαντάσματα της πραγματικής ζωής. Όμως η εγκατάλειψή του από τη μαμά Φαίη τον έχει διαμορφώσει ανεξίτηλα. Σχεδόν κάθε μέρα βάζει τα κλάματα ή παλεύει να μην τα βάλει. Ώσπου μια μέρα όλα τα δελτία ειδήσεων παίζουν το ρεπορτάζ της εμφάνισής της.
Ναι, η Φαίη, με τον τίτλο «Η Αγανακτισμένη», γίνεται το μισητό πρόσωπο της ρεπουμπλικανικής Αμερικής, εξαιτίας της επίθεσής της με πέτρες εναντίον ενός κυβερνήτη πολιτείας, που βάζει πλώρη για το προεδρικό χρίσμα. Πού ήταν τόσο χρόνια; Είναι φρικιό, όπως τη χαρακτηρίζουν τα μίντια; Μια λαλημένα εξτρεμίστρια και ριζοσπάστρια με ποινικό φάκελο στα σίξτις που την εμπλέκει σε χίπικες ιστορίες αναρχισμού, ναρκωτικών, πορνείας και βίαιης ανατροπής του πολιτεύματος; Κι έτσι ο Σάμιουελ ξεκινά το ουσιαστικό ταξίδι στην ενηλικίωση. Μιας και αυτή είναι η ευκαιρία που του προσφέρει ο πανούργος εκδότης του για να ρεφάρει. Και από τα χρέη που τον κατακλύζουν μα και από το δυσλειτουργικό παρελθόν-ευκαιρία που του προσφέρεται για να «επισκευαστεί» γράφοντας μια «βιογραφία» της Φαίης. Με σκοπό και να την εκδικηθεί για την εγκατάλειψη, μα και να συναντήσει πρόσωπα του κοινού κάποτε παρελθόντος τους, καθαρίζοντας μια και καλή ανεξόφλητους λογαριασμούς. Τον πατέρα και τον παππού, μετανάστη από τη Νορβηγία. Τη διάσημη μουσικό και απελπισμένο παιδικό του κάποτε έρωτα, Μπέθανι, που μαζί με τον δίδυμο αδελφό της, Μπίσοπ, αποτέλεσαν κάποτε ένα μπερδεμένο, εφηβικό, παραβατικό τρίο.
Το ταξίδι στην Αμερική αρχίζει. Επίσκεψη σε γενέθλιες πόλεις χαμένες στα βάθη της ενδοχώρας. Μα και στην πρωτεύουσα Νέα Υόρκη. Από την ελευθεριακή δεκαετία του '60 έως και τα αδηφάγα ρεϊγκανικά 80s. Από τα οικονομικώς πανίσχυρα 90s μέχρι την πτώση των Δίδυμων Πύργων. Και από το οικονομικό κραχ του χρηματιστηρίου το 2008, ως τον περίεργο νέο κόσμο των emoticons και του συνδεδεμένου κόσμου, όπου χαμένοι άνθρωποι μέσα στην ψηφιακή φαντασμαγορία υποκρίνονται πως ζουν κάτι μεγαλειώδες πέραν της μιας και μοναδικής αλήθειας: πως άλλο παραγωγή αναγκών και επιθυμιών κι άλλο η έρημος του πραγματικού.
Κι ώρα να μάθεις για το «Νιξ». Σημαίνει το φάντασμα στη νορβηγική γλώσσα του παππού, μια δεισιδαιμονία που όμως επιτηρεί, επικροτεί ή τιμωρεί όσους δεν του φερθούν όπως προστάζουν πανάρχαια παγανιστικά έθιμα. Το «Νιξ» που σε άλλες παραδόσεις είναι η μοίρα, ή η ύβρις. Σαν αερικό εμφανίζεται μερικές φορές και υπό μορφή άσπρου αλόγου κι αρπάζει τα παιδιά, εξαφανίζοντας κάθε τι που αγαπούν, παίρνοντας μαζί ένα κομμάτι της καρδιάς τους.
Το μακρύ ταξίδι του Σάμιουελ στο παρελθόν, είναι το χαρτί του Νέιθαν Χιλ για να συγγράψει ένα μυθιστόρημα όπου εποχές, ήρωες και ιστορικά φόντα της Αμερικής εναλλάσσονται άγρια μα και τρυφερά όπως η δύναμη των στίχων του Άλεν Γκίνσμπεργκ. Όλο το βιβλίο είναι μια ωδή στον Γκίνσμπεργκ, στην αντίληψή του για τον έρωτα, τον κόσμο, τη σύγκρουση και τη γαλήνη. Ο οποίος και συμπρωταγωνιστεί μαζί με τους άλλους χαρακτήρες του «Νιξ». Μια φωτογραφία που τράβηξε άλλωστε κατά τη διάρκεια των ταραχών του Σικάγο το 1968 είναι η μαρτυρία του παρελθόντος της Φαίης. Μα και μια διεστραμμένα ψεύτικη απεικόνιση της ιστορίας της, που στην πορεία ο Σάμιουελ μαθαίνει να πώς να τη διαβάζει. Ο παραμορφωτικός φακός των μίντια, τα αληθινά κίνητρα, η μάχη για την απελευθέρωση του εαυτού από εξουσιαστικές δομές καταπίεσης, που δεν είναι μόνο το κράτος και το κράτος εν κράτει - Αγία Αμερικανική οικογένεια, ο έρωτας, η φιλία, η σάρκα.
Πολυδαίδαλο πόνημα. Ώρες τραγικό μα και ξεκαρδιστικό. Ο Χιλ κατέχει απόλυτα την αμερικανική κοινωνία. Το πώς από γη της φύσης και του Θορό έγινε έρμαιο των διαφημιστών και των κακομαθημένων παλιόπαιδων του πολίτικαλ κορέκτ, των πριμ μα και της τεμπελιάς. Σκληρές περιγραφές της απόγνωσης είτε στα προάστια των μητροπόλεων - φωτοσινιέ κίβδηλη και υποκριτική ευτυχία - είτε στις εσχατιές του Μισισιπί, που ξερνάνε φωτιές οι καμινάδες των φωτοχημικών εργοστασίων αλλά και η μοχθηρότητα του κατά τα άλλα υμνημένου απλού, τίμιου εργαζόμενου. Μυστικά τραύματα που περνάνε από γενιά σε γενιά, σχολεία, πανεπιστήμια, αγορά, πολιτική και παρακρατικά κέντρα εξόντωσης «εχθρών», μια «Ιστορία», όπου διδάσκεται μόνο ως παράθεση γεγονότων που μπορεί να διηγούνται το εθνικό μεγάλο κάδρο, μα αδυνατούν να φωτίσουν τη στιγμή που διαμορφώνει την ένταση. Και κατ' επέκταση να ερμηνεύσει τον ψυχισμό.
Γιατί ο μπάτσος βαρά; Γιατί η Φαίη έφυγε από το σπίτι; Γιατί παντρεύονται οι άνθρωποι ή κατρακυλούν σε απελπισμένες πράξεις δήθεν «ελευθερίας»; Ποιος μπορεί να τραβήξει μια γραμμή και να σβήσει το παρελθόν, υποκρινόμενος πως από όσα έζησε τίποτα δεν τον χαράκωσε ή ξέφυγε αλώβητος και άτρωτος; Ναι, το «Νιξ» είναι ένα φλογισμένο βιβλίο. Μιλά για την αγάπη, το σεξ, τον πόλεμο μα και τη συγχώρεση. Την κατανόηση μα και τις μεγάλες παρεξηγήσεις, καθώς απορροφημένοι στον πρωταγωνιστικό μας ρόλο, που μας αναθέτει ο εαυτός μας, αδυνατούμε να κατανοήσουμε τους άλλους, που τους δώσαμε ρόλους δεύτερους και περιφερειακούς, πιστεύοντας πως υπάρχουν μόνο για να εξυπηρετούν την πλοκή για το χάπι εντ της ζωής μας.
Ο Σάμιουελ και η Φαίη είναι οι ήρωες ενός μυθιστορήματος που αδύνατον να μην ενθουσιάσει. Κι ο Νέιθαν Χιλ, μακάρι στην ελληνική αγορά, να αποκτήσει την αγάπη του κοινού που λατρεύει επίσης την Ταρτ, τον Χάλμπεργκ, τον Καμπρέ και τον Φράνζεν. Όλοι τους θεωρώ πως επαναφέρουν το μυθιστόρημα και πάλι στη ρότα των μεγάλων βιβλίων που, ενώ περιγράφουν το μεταμοντέρνο, το κάνουν με όρους λογοτεχνίας των μεγάλων κλασικών. Και γι' αυτό θεωρούνται κλασικοί για την εποχή μας, ήδη.
Το «Νιξ» του Nathan Hill κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Κι ο Γιάννης Βογιατζής με τη μετάφρασή του κατάφερε να το απογειώσει στα ελληνικά. Ω, ναι, τρέξε τώρα στο βιβλιοπωλείο. Ή ένταξέ το στη λίστα με τα «πρέπει να διαβάσω». Όχι κάποτε! Τώρα που σπαρταράει...
23°
