Πόσο διαολεμένα ευφυής είναι αυτή η μυθιστορηματική «διασκευή» της Τρικυμίας, αποτέλεσμα ανταπόκρισης της καναδής Margaret Atwood στην πρόσκληση του Hogarth Shakespeare Project που ζήτησε από διάσημους συγγραφείς να ξαναγράψουν έργα του Σέξπιρ.
Η ιστορία του θεατρικού είναι εγκιβωτισμένη σε αυτή του βιβλίου με διπλό τρόπο. Από τη μια υπάρχει ως έχει, αφού ανεβαίνει ως παράσταση μέσα σε μία φυλακή και αφετέρου ανασυντάσσεται καθώς επαναλαμβάνεται στο σήμερα, σχεδόν αυτούσια, σε σημείο που ζωή και συγγραφική έμπνευση να γίνονται ένα. Παράλληλα, αν και καθαρόαιμη πρόζα θα μπορούσε να γίνει θεατρικό (διπλό κατόρθωμα) ενώ, τέλος, καταλήγει και ένα υποδειγματικό εργαλείο για το πώς ανεβαίνει μια παράσταση με ερασιτέχνες ηθοποιούς ― δες κρατούμενους (δεν θα ήταν ατόπημα να πούμε ότι έστω και γι’ αυτό μόνο το λόγο πρέπει να διαβαστεί από όλους τους θεατρικούς σκηνοθέτες).
Η «Τρικυμία» του Σέξπιρ ρίχνει, μετά από μία θαλασσοταραχή, ναυαγούς σ’ ένα νησί τον βασιλιά της Νάπολης, Αλόνσο με το γιο του Φερδινάνδο, την κουστωδία του και τον δούκα του Μιλάνο, Αντώνιο. Την τρικυμία προκάλεσε ο Πρόσπερος, νόμιμος δούκας του Μιλάνο, που αναγκάστηκε από τον αδελφό του Αντώνιο να μπει, πριν από δώδεκα χρόνια, σε μια βάρκα και να ξανοιχτεί στο πέλαγος μαζί με την τότε τρίχρονη κόρη του Μιράντα. Ο Πρόσπερος έχει πλέον μαγικές δυνάμεις, διαθέτει στη δούλεψή του πνεύματα και τελώνια (μεταξύ άλλων τον Άριελ και τον Κάλιμπαν) και σκοπός του με την πρόκληση αυτού του ναυαγίου είναι να πάρει την εκδίκησή του, αλλά και να αποκαταστήσει την κόρη του.
Η κινηματογραφική μεταφορά της «Τρικυμίας» του Σέξπιρ από την Julie Taymor έχει την Έλεν Μίρεν στο ρόλο του Πρόσπερου (Πρόσπερα)
«Το παιδί της τρικυμίας» της Atwood οδηγεί τον πρώην επιτυχημένο καλλιτεχνικό διευθυντή του θεατρικού φεστιβάλ Μακέσιγουεγκ, Φίλιξ Φίλιπς δώδεκα χρόνια μετά την άδικη αποπομπή του από αυτό, σε μια φυλακή να ανεβάζει την «Τρικυμία» με τους κρατούμενους. Μέσω της παράστασης βρίσκει την ευκαιρία να εκδικηθεί τους σφετεριστές της θέσης του, που στο μεταξύ έχουν αποκτήσει πολιτικές θέσεις στον Καναδά. Η μόνη ουσιαστική διαφορά σε σχέση με τη σεξπιρική ιστορία είναι ότι η κόρη του Μιράντα έχει πεθάνει μικρή και το φάντασμά της ζει μαζί του στην καλύβα όπου απομονώθηκε.
Για την κινηματογραφική μεταφορά της «Τρικυμίας» ο Ντέρεκ Τζάρμαν χρησιμοποιεί στοιχεία μιούζικαλ και πανκ αισθητικής
Η Atwood με πλήρη επίγνωση του θέματος (μεταξύ άλλων στο βιβλίο της «Writers and Writing» έχει ασχοληθεί με τον Πρόσπερο), έμπνευση από υπαρκτά πρόσωπα (όπως η ίδια ομολογεί ο Φίλιξ Φίλιπς δανείζεται το επώνυμό του από τον εκλιπόντα θεατρικό διευθυντή του Φεστιβάλ του Στράτφορντ στο Οντάριο, Robin Phillips και μάλιστα μας παραπέμπει να δούμε ένα ντοκιμαντέρ όπου καταγράφεται πώς ο τελευταίος μεταμορφώνει έναν κωμικό ηθοποιό σε Ριχάρδο), σοβαρή μελέτη βιβλίων για το πως λογοτεχνία και θέατρο διδάσκονται στις φυλακές, στοχάζεται για την αλληλεπίδραση της ζωής και της τέχνης, τη φετιχιστική σχέση μας με τα κλασικά κείμενα αλλά και την αξία της συγχώρεσης.
Το trailer του ντοκιμαντέρ «Robin & Mark & Richard III», όπου ο Robin Phillips διδάσκει τον ρόλο του Ριχάρδου ΙΙΙ στον Mark McKinney
Η τρικυμία που θα ξεβράσει στις φυλακές τους ήρωές της είναι αποτέλεσμα συνδυασμού σαρκαστικών θυελλωδών ανέμων αλλά και μιας λογοτεχνικο-φιλούσας αύρας. Τα κεφάλαια όπου ο Φίλιπς ετοιμάζει την παράσταση με τους κρατούμενους είναι μια γροθιά στο υπογάστριο των σοβαροφανών «εργατών» της θεατρικής τέχνης και ένα υπόδειγμα ανάγνωσης της σεξπιρικής κωμωδίας. Αφενός γιατί ο Φίλιπς χρησιμοποιεί τους κρατούμενους για να ενορχηστρώσει την εκδίκησή του ―καμία σχέση με αλτρουιστικούς καλλιτεχνικούς λόγους― αφετέρου γιατί χρησιμοποιεί έξυπνα τεχνάσματα προκειμένου να κερδίσει το καλύτερο από αυτούς.
H Μάργκαρετ Άτγουντ μιλάει για το βιβλίο της «Το παιδί της τρικυμίας»
Γελάς με την καρδιά σου όταν ακούς τους κρατούμενους να χρησιμοποιούν τις βρισιές του σεξπιρικού κειμένου στην πορεία των προβών («Φωνακλάδικο, βλάσφημο, άπονο σκυλί. Δούλος φαρμάκι, γέννημα του ίδιου του διαβόλου. Να φυσήξει νοτιάς που να γεμίσει τα κρμιά σας φλύκταινες. Όλες οι φοβερές σταγόνες που μάζευε η μάνα μου με κορακιού φτερό σε βάλτους μαγαρισμένους, μπόρα να πέσουν πάνω σας κ.λπ.). Είναι ο τρόπος που χρησιμοποιεί ο σκηνοθέτης προκειμένου να τους προκαλέσει την περιέργεια για να πρωτοδιαβάσουν το κείμενο, ενώ αυτούς που θα βρουν τις περισσότερες βρισιές και θα χρησιμοποιούν μόνο αυτές σε όλη τη διάρκεια προετοιμασίας της παράστασης τους ανταμείβει με τσιγάρα, που τα περνάει κρυφά από τους φύλακες.
Ή επίσης ξεκαρδίζεσαι όταν μοιράζει τους ρόλους προσπαθώντας να τους ταιριάξει στις προσωπικότητες των κρατούμενων αλλά και να αποφύγει τους σκοπέλους. Για παράδειγμα κανένας από τους φυλακισμένους δεν επιθυμεί να ερμηνεύσει το ρόλο της Μιράντας ή το ρόλο του Άριελ («“Με τίποτα, δικέ μου” ακούγεται μια φωνή από το βάθος της αίθουσας. “Κουνιστή νεράιδα δεν κάνω, τελεία και παύλα”»). Τα επιχειρήματα του Φίλιπς προκειμένου να κάμψει τις αντιρρήσεις τους θα τα ζήλευαν και οι πιο ταλαντούχοι σκηνοθέτες.
Σε αυτό το βίντεο η Μάργκαρετ Άτγουντ εξηγεί γιατί στο βιβλίο της «ανέβασε» την «Τρικυμία» στη φυλακή
«Το παιδί της τρικυμίας» είναι το βιβλίο που δεν θα λατρέψουν μόνο οι θεατρόφιλοι, οι σεξπιρολάτρες ή οι οπαδοί της λογοτεχνίας που αποτίει φόρο τιμής στη διακειμενικότητα, αλλά και οι φίλοι του σασπένς. Τελικά όλοι όσοι επιθυμούν να διαβάζουν μια αριστοτεχνικά γραμμένη ιστορία.
Χαρακτηρίστηκε βιβλίο της χρονιάς από τις εφημερίδες Observer, Sunday Times, Times, Guardian και το I magazine. Η μετάφραση είναι της Τρισεύγενης Παπαϊωάννου. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
16°
