Όντας ο ίδιος μουσικός, ο Αλέξης Καλοφωλιάς αποτελεί τον ιδανικό αφηγητή των μουσικών ιστοριών μέσα από τα βιβλία που μεταφράζει. Πιο πρόσφατη δουλειά του, η αυτοβιογραφία της Patti Smith ΠΑΤΙ ΚΑΙ ΡΟΜΠΕΡΤ (εκδόσεις Κέδρος) που τιμήθηκε το 2010 με το Εθνικό Βραβείο ΗΠΑ. Του ζητήσαμε να επιλέξει 3 αποσπάσματα που του κίνησαν περισσότερο το ενδιαφέρον από το βιβλίο. Tο ένα αναφέρεται στην Πάτι και είναι η πρώτη σελίδα του βιβλίου, το δεύτερο είναι μια ματιά της Πάτι για τον Μέιπλθορπ και το τρίτο μια φοβερή περιγραφή του Chelsea Hotel...
Οι περίπατοι της μικρής Πάτι
Όταν ήμουν μικρούλα, η μητέρα μου με έπαιρνε για περιπάτους στο πάρκο Χάμπολντ, στις όχθες του ποταμού Πρέρι. Οι αναμνήσεις μου είναι θολές, σαν αποτυπώματα σε γυάλινη επιφάνεια: ένα παλιό πλωτό σπίτι, ένα κυκλικό περίπτερο για ορχήστρα, μια πέτρινη γέφυρα με καμάρες. Ο ποταμός στένευε και κατέληγε σε μια πλατιά λίμνη, στην επιφάνειά της οποίας αντίκρισα ένα μοναδικό θαύμα. Ένας μακρύς καμπυλωτός λαιμός ξεπρόβαλλε από ένα πυκνό λευκό φτέρωμα.
Ένας κύκνος, είπε η μητέρα μου, διαισθανόμενη τον ενθουσιασμό μου. Οι μεγάλες φτερούγες πλατάγισαν στα λαμπερά νερά και ο κύκνος υψώθηκε στον ουρανό.
Η λέξη από μόνη της αδυνατούσε να αποδώσει το μεγαλείο του ή να μεταφέρει την αίσθηση που γεννούσε μέσα μου. Το θέαμα μου προκάλεσε μια λαχτάρα την οποία δεν μπορούσα να περιγράψω με λόγια, έναν πόθο να μιλήσω για τον κύκνο, να πω ό,τι μπορούσα για το άσπιλο, λευκό χρώμα του, τις εκρηκτικές κινήσεις του, τον μαγικό τρόπο που πλατάγιζε αργά τις φτερούγες του.
Ο κύκνος έγινε ένα με τον ουρανό. Πάλεψα να βρω λέξεις για να περιγράψω την αίσθηση που μου είχε προκαλέσει. Ένας κύκνος, επανέλαβα, χωρίς να νιώθω απόλυτα ικανοποιημένη, και τότε αισθάνθηκα ένα σκίρτημα, μια παράξενη λαχτάρα, ασύλληπτη για τους περαστικούς, τη μητέρα μου, τα δέντρα ή τα σύννεφα.
Το δωμάτιο της Patti Smith από την Judy Linn, 1969
Η Patti Smith με μια Βolex κάμερα στο φακό της Judy Linn, 1969.
Γράμμα από την Patti Smith στον Robert Mapplethorpe, 1969.
Η Πάτι για τον Μέιπλθορπ
Κάποιες μέρες, βροχερές γκρίζες ημέρες, οι δρόμοι του Μπρούκλιν άξιζαν μία φωτογραφία και κάθε παράθυρο άξιζε τον φακό μίας Leica για να αποτυπώσει το ακίνητο τοπίο με την κοκκώδη υφή. Μαζεύαμε τα χρωματιστά μολύβια μας και τα χαρτιά μας και αρχίζαμε να ζωγραφίζουμε σαν άγρια, πρωτόγονα παιδιά μέσα στη νύχτα, ώσπου πέφταμε εξουθενωμένοι στο κρεβάτι. Ξαπλώναμε ο ένας στην αγκαλιά του άλλου, αμήχανοι ακόμη αλλά ευτυχισμένοι, ανταλλάσσοντας ξέπνοα φιλιά μέσα στον ύπνο μας.
Το αγόρι που είχα γνωρίσει ήταν ντροπαλό και λιγομίλητο. Του άρεσε να το καθοδηγούν, να το παίρνουν από το χέρι και να το βάζουν χωρίς δισταγμούς και αναστολές σε έναν άλλο κόσμο. Ήταν ανδροπρεπής και προστατευτικός, έστω κι αν την ίδια στιγμή ήταν θηλυπρεπής και υποτακτικός. Ήταν σχολαστικός στο ντύσιμο και στους τρόπους, αλλά όταν δούλευε ήταν ικανός για αληθινό χάος. Τα λόγια του ήταν μοναχικά και επικίνδυνα∙ επεδίωκαν και προσδοκούσαν την ελευθερία, την έκσταση και τη λύτρωση.
Μερικές φορές ξυπνούσα και τον έβρισκα να δουλεύει κάτω από το λειψό φως των κεριών. Πρόσθετε τις τελευταίες πινελιές σε έναν πίνακα, γύριζε το έργο του από ‘δω κι από εκεί, το επιθεωρούσε από κάθε γωνία. Ονειροπαρμένος, απορροφημένος στις σκέψεις του, σήκωνε το κεφάλι του, με έβλεπε να χαμογελώ και χαμογελούσε κι εκείνος. Εκείνο το χαμόγελο ήταν λαμπερό ό,τι άλλο κι αν ένιωθε ή βίωνε – ακόμα και πολύ αργότερα, όταν πέθαινε, μέσα σε φρικτούς πόνους.
Άραγε στη μάχη ανάμεσα στη μαγεία και τη θρησκεία, ο νικητής είναι τελικά η μαγεία; Ίσως ο ιερέας και ο μάγος να ήταν κάποτε ένα και το αυτό, αλλά ο ιερέας, μαθαίνοντας να είναι ταπεινός μπροστά στον Θεό, αντικατέστησε το ξόρκι με την προσευχή.
Ο Ρόμπερτ είχε εμπιστοσύνη στον νόμο της ενσυναίσθησης, μέσω της οποίας μπορούσε, με τη θέλησή του, να μετουσιώσει τον εαυτό του σε αντικείμενο ή έργο τέχνης και έτσι να επηρεάσει τον έξω κόσμο. Δεν ένιωθε ότι το έργο του τον λύτρωνε. Δεν αποζητούσε άλλωστε τη λύτρωση. Αποζητούσε να δει αυτό που οι άλλοι δεν έβλεπαν, την προβολή της φαντασίας του.
Θεωρούσε τη δημιουργική διαδικασία μια βαρετή, επίπονη εργασία, επειδή έβλεπε από πολύ νωρίς το ολοκληρωμένο αποτέλεσμα. Τον προσέλκυε η γλυπτική, αλλά πίστευε ότι ως εκφραστικό μέσο ήταν πλέον απηρχαιωμένη. Ωστόσο, περνούσε πολλές ώρες μελετώντας τους Σκλάβους του Μιχαήλ Αγγέλου, επιθυμώντας να αποκτήσει πρόσβαση στην αίσθηση του να δουλεύει πάνω στην ανθρώπινη μορφή δίχως το μόχθο του σφυριού και της σμίλης.
Η Patti Smith στο φακό του Robert Mapplethorpe, 1973.
Η Patti Smith από τον Robert Mapplethorpe, 1973
Ο Robert Mapplethorpe μπροστά από το εξώφυλλό του για το άλμπουμ Horses της Patti Smith, 1975.
Chelsea Hotel
Είμαι σε διάθεση Μάικ Χάμερ, καπνίζω Kools και διαβάζω φτηνά αστυνομικά καθισμένη στο λόμπυ, ενώ περιμένω τον Ουίλιαμ Μπάροουζ. Μπαίνει ντυμένος στην πένα, με μαύρη καμπαρντίνα, γκρίζο κοστούμι και γραβάτα. Κάθομαι για λίγες ώρες στο πόστο μου γράφοντας ποιήματα. Εκείνος βγαίνει τρεκλίζοντας από το El Quixote, ελαφρά μεθυσμένος και αναμαλλιασμένος. Του ισιώνω τη γραβάτα και κάνω νόημα σε ένα ταξί. Είναι η άρρητη ρουτίνα μας.
Στα ενδιάμεσα καταγράφω τη δράση που εξελίσσεται γύρω μου. Παρατηρώ την κίνηση στο λόμπι, που οι τοίχοι του είναι γεμάτοι με άθλια έργα τέχνης∙ μεγάλοι, κραυγαλέοι πίνακες που τους έχουν αφήσει ενέχυρο στον Στάνλεϋ Μπαρντ ένοικοι που δεν είχαν να πληρώσουν. Το ξενοδοχείο είναι ένα πολύβουο, απελπισμένο καταφύγιο για ένα σωρό προικισμένα παιδιά που ψωνίζονται και προέρχονται από κάθε σκαλί της κοινωνικής κλίμακας. Περιπλανώμενοι κιθαρωδοί και μαστουρωμένες καλλονές με βικτοριανά φορέματα. Ηρωινομανείς ποιητές, θεατρικοί συγγραφείς, ξεπεσμένοι σκηνοθέτες και Γάλλοι ηθοποιοί. Όποιος περνά από εδώ είναι κάποιος, ακόμα κι αν στον έξω κόσμο είναι ένα τίποτα.
Το ασανσέρ κινείται αργά. Βγαίνω στον έβδομο όροφο για να δω αν ο Χάρι Σμιθ είναι κάπου τριγύρω. Ακουμπάω το χέρι μου στο πόμολο, αλλά νιώθω μόνο τη σιωπή. Οι κίτρινοι τοίχοι θυμίζουν δημόσια υπηρεσία, κάτι ανάμεσα σε γυμνάσιο και σε φυλακή. Χρησιμοποιώ τις σκάλες και επιστρέφω στο δωμάτιό μας. Κατουράω στο μπάνιο του χολ, το οποίο μοιραζόμαστε με άγνωστους συγκρατούμενους. Ξεκλειδώνω την πόρτα του δωματίου μας. Κανένα ίχνος του Ρόμπερτ, εκτός από ένα σημείωμα στον καθρέφτη. Πήγα στην μεγάλη 42η Οδό. Σε αγαπώ, Μπλου. Βλέπω ότι έχει τακτοποιήσει τα πράγματά του. Τα ανδρικά περιοδικά σε μια στοίβα. Το συρματόπλεγμα τυλιγμένο και τα σπρέι βαλμένα σε μια σειρά κάτω από το νεροχύτη.
Ανάβω το ηλεκτρικό μάτι για το μαγείρεμα. Παίρνω λίγο νερό από τη βρύση. Πρέπει να το αφήνεις να τρέξει για λίγο, γιατί είναι καφετί. Είναι μόνο μέταλλα και σκουριά, έτσι λέει ο Χάρι. Τα πράγματά μου είναι στο κάτω συρτάρι. Κάρτες ταρό, μεταξωτές κορδέλες, ένα δοχείο Nescafe και η κούπα μου – ένα ενθύμιο από την παιδική ηλικία με το πορτραίτο του Θείου Γουίγκιλι, του κουνελιού-τζέντλεμαν. Βγάζω την Ρέμινγκτον από το κρεβάτι μου, ρυθμίζω την ταινία και βάζω ένα καινούριο φύλλο χαρτί. Έχω πολλά να γράψω.
Ο Mapplethorpe φωτογραφημένος από την Judy Linn, Chelsea Hotel, 1970.
Robert Mapplethorpe, Self portrait, 1979.
Patti Smith & Robert Mapplethorpe φωτογραφημένοι από την Kate Simon, 1979.
17°
