Η Μαντόνα των Βαγκόν-Λι, ή αλλιώς Λαίδη Γουάινχαμ, είναι μια γυναίκα που αδιαφορεί για τα χρηστά ήθη της εποχής της, αυτής του Μεσοπολέμου. Ξεπεσμένη αριστοκράτισσα, φιλήδονη και αμετανόητη μποέμισσα, μόνη και ανεξάρτητη από επιλογή σ’ έναν ανδροκρατούμενο κόσμο, ταξιδεύει αδιάκοπα με το τρένο, με μοναδική συντροφιά της τον έμπιστο γραμματέα της πρίγκιπα Σελιμάν. Φλερτάρει, ραδιουργεί, εντρυφεί στα μυστικά της ψυχανάλυσης, ζει επικινδύνως στην επαναστατική Ρωσία των –«αιματοβαμμένων» (sic)– μπολσεβίκων.
«Έχω ένα εισιτήριο για Κωνσταντινούπολη. Αλλά δεν αποκλείεται να σταματήσω στη Βιέννη ή τη Βουδαπέστη... Αυτό θα εξαρτηθεί από τη μοίρα ή το χρώμα των ματιών του συνταξιδιώτη μου στο κουπέ του τρένου…» Σύμφωνα με μία εκδοχή που ελέγχεται, λίγο έλειψε να ξελογιάσει και τον Κόρτο Μαλτέζε, παριστάνοντας τη Ρωσίδα δούκισσα Μαρίνα Σεμίνοβα στην «Κρυφή αυλή του μυστηρίου»... Γραμμένο το 1925, το μυθιστόρημα του Γάλλου συγγραφέα Maurice Dekobra (ο οποίος έκανε καριέρα και ως σεναριογράφος στη χρυσή εποχή του Χόλιγουντ), γνώρισε τρανταχτή επιτυχία στην εποχή του. Σήμερα, η γοητεία του ως ανάγνωσμα οφείλεται ακριβώς στο ότι αναβιώνει την ατμόσφαιρα μιας άλλης εποχής.
Γραμμένο σε μπριόζικο ύφος και με μια γλώσσα που ήθελε να σκανδαλίσει τότε, είναι ένα γνήσιο κοσμοπολίτικο και περιπετειώδες μυθιστόρημα παλαιάς κοπής, που φλερτάρει λίγο και με το κατατσκοπικό της σχολής Γκράχαμ Γκριν. Επιμένω, πάντως, ότι όλη του η γοητεία είναι στην ατμόσφαιρα που φτιάχνει. Διαβάζεις μια σελίδα, κλείνεις τα μάτια κι ονειρεύεσαι ότι ταξιδεύεις με το Όριεντ Εξπρές.
«Η Μαντόνα των Βαγκόν-Λι», Maurice Dekobra, μτφ. Ευγενία Αμαξίδου, εκδ. Πάπυρος, σελ. 304
«Ο καιρός των καταιγίδων - Η Γαλλική Επανάσταση στη μνήμη των γυναικών» Marilyn Yalom
«Ο καιρός των καταιγίδων» δεν είναι ένα ακόμη βιβλίο για τη Γαλλική Επανάσταση. Δεν αποτελεί άλλη μια αποτίμησή της. Δεν είναι αυτός ο σκοπός του, αλλά το να αποκαταστήσει «στην ιστορία τη φωνή των γυναικών που υπήρξαν μάρτυρες της Γαλλικής Επανάστασης». Γυναικών που είτε απλώς βιώσαν είτε και συμμετείχαν ενεργά στα γεγονότα από το ένα ή το άλλο στρατόπεδο, και που προέρχονταν από όλα τα κοινωνικά στρώματα (αριστοκράτισσες, αστές, αγρότισσες) – από την γκουβερνάντα των βασιλικών τέκνων έως τη Μαντάμ ντε Σταλ, την αδελφή του Ροβεσπιέρου και τη Ρενέ ντε Μπορντερό που πολεμούσε στην αντεπαναστατική επαρχία της Βαντέ «φορώντας παντελόνια».
Τα περισσότερα κείμενα ανήκουν σε αριστοκράτισσες και φιλομοναρχικές – εξάλλου, η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών των λαϊκών τάξεων δεν άφησαν απομνημονεύματα, επειδή δεν γνώριζαν γραφή. Εύλογα, η ματιά τους είναι «αντιδραστική», κι αν η Γιάλομ τις αντιμετωπίζει με κατανόηση αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι είναι αντιδραστική και η ίδια. Παρ’ όλα αυτά, στο φιλελευθερισμό της Γιάλομ και στην ευαισθησία της απέναντι στο gender της αξίζει να αντιπαρατεθεί κριτικά η άποψη (που αναφέρεται στο βιβλίο) της σύγχρονης Γαλλίδας ιστορικού Dominique Godineau: «Η Επανάσταση δεν θα πρέπει να εκτιμηθεί βάσει του αριθμού των κεφαλιών που κόπηκαν και των σταγονών αίματος που χύθηκαν».
Τα απομνημονεύματα των γυναικών αυτών είναι γεμάτα από πάθος και ζωντάνια, γεμάτα από την αγωνία που δεν θα μπορούσε να έχει ένα ιστορικό δοκίμιο. Η Γιάλομ υπογραμμίζει εύστοχα ότι διακατέχονται από μια αυτοαναφορικότητα, σχεδόν πρωτόγνωρη σε ό,τι αφορά την κειμενογραφία του 18ου-19ου αιώνα. Γραμμένη αρχικά το 1989 με αφορμή τη συμπλήρωση 200 ετών από την έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης, αποτέλεσμα πολυετούς κι ενδελεχούς έρευνας στις βιβλιοθήκες αυτού του κόσμου, η αναδρομή της Γιάλομ στον «Καιρό των καταιγίδων» αποδεικνύεται ως ανάγνωσμα το ίδιο συναρπαστική με τη «Γέννηση της βασίλισσας του σκακιού», αν όχι περισσότερο.
«Ο καιρός των καταιγίδων - Η Γαλλική Επανάσταση στη μνήμη των γυναικών» Marilyn Yalom, μτφ. Εύη Κλαδούχου, εκδ. Άγρα, σελ. 405
«Το φαντασιακό στον Μεσαίωνα» Ζακ Λε Γκοφ
Μέσα από τη μελέτη του μεσαιωνικού φαντασιακού ως ζωτικού στοιχείου, ο διακεκριμένος Γάλλος ιστορικός Ζακ Λε Γκοφ προχωρά σε μια αναθεώρηση της μεσαιωνικής ιστορίας. Ο ίδιος σημειώνει: «Κατ’ αρχάς, αυτός (ο μακρύς) Μεσαίωνας διαλύει την αντίθεση ανάμεσα σε δύο εικόνες, εξίσου λανθασμένες, του περιορισμένου Μεσαίωνα: μια μαύρη εικόνα που τον ταυτίζει με την εποχή του σκότους, μια χρυσή εικόνα που τον κάνει μια ειδυλλιακή περίοδο θρησκευτικής πίστης, αρμονίας του κοινωνικού σώματος καλουπωμένου σε συντεχνίες, άνθησης μιας θαυμαστής τέχνης γεννημένης από το λαό. Ποιος θα τολμούσε να μετατρέψει έναν Μεσαίωνα που αρχίζει με τους Βαρβάρους σε μια ιδανική εποχή και ποιος θα μπορούσε να αρνηθεί ότι ένας Μεσαίωνας που καταλήγει στην εποχή του Διαφωτισμού υπήρξε μια περίοδος μεγάλων προόδων;».
Τιμημένο με το βραβείο Χέμινγουεϊ, το μυθιστόρημα του Giuseppe Conte είναι μια γνήσια ναυτική περιπέτεια στα πρότυπα του «Μπενίτο Σερένο» του Μέλβιλ ή του «Λόρδου Τζιμ» του Κόνραντ. Εξιστορεί την ανταρσία στο δουλεμπορικό πλοίο Σάντα Άννα καθ’ οδόν προς τον κόλπο της Γουινέας και τη δημιουργία μιας κοινότητας απελεύθερων, που όμως τελικά θα αποδειχθεί μόνο μια πρόσκαιρη ουτοπία – εδώ ο συγγραφέας δανείζεται από τον κύκλο των περιπετειών του κάπτεν Μίσιον, ο οποίος έχει απασχολήσει και τον Μπάροουζ. Η γραφή είναι συμπυκνωμένη. Η σε πρώτο πρόσωπο αφήγηση, μέσα απ’ το στόμα του μπιστικού του Γ’ πλοιάρχου Φλοριάνο ντι Σανταφλόρα, έχει τη λιτότητα και τη γοητεία ενός ημερολογίου καταστρώματος. Μεταφραστής και θαυμαστής του Λόρενς αλλά και του Ουγκό, ο Giuseppe Conte παραδίδει ένα καλογραμμένο περιπετειώδες μυθιστόρημα, που καταδικάζει χωρίς περιστροφές το ρατσισμό και την αποικιοκρατία. Όπως έχει πει κι ο Σενγκόρ, «Θεέ και Κύριε, συγχώρεσε τη λευκή Ευρώπη».
«Σκλάβοι της ελευθερίας» Giuseppe Conte, μτφ. Δήμητρα Δότση, εκδ. Πόλις, σελ. 372
«Μανδραγόρας - Η μαρτυρία του Υβ Γκουντρόν», Έμιλυ Μπάρτον
Στις Εβρίδες, στα βορειοδυτικά των Highlands, στο χωριό Μανδραγόρας, ο χρόνος έχει σταματήσει κάπου στον Μεσαίωνα – «παρόλο που οι κάτοικοί του τραγουδούν μπλουζ». Μια τυχαία τεχνολογική ανακάλυψη καθώς κι η άφιξη μιας νεαρής ανθρωπολόγου θα μυήσουν τους κατοίκους του χωριού στον «εκσυγχρονισμό», για καλό και για κακό. Κάτι μεταξύ σε μεσαιωνικό μυθιστόρημα και σε ιστορία μυστηρίου (η «μαρτυρία του Υβ Γκουντρόν» παραπέμπει στην «Αφήγηση του Άρθουρ Γκόρντον Πυμ» του Πόε), το βιβλίο της Μπάρτον έχει τη γοητεία ενός παραμυθιού.
«Μανδραγόρας - Η μαρτυρία του Υβ Γκουντρόν», Έμιλυ Μπάρτον, μτφ. Τίνα Θέου, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, σελ. 451
17°
