Weather Engines: 9 καλλιτέχνες ξεκλειδώνουν τα έργα τους

Τι μας μπορούν να μας μάθουν για την κλιματική αλλαγή και τα οικοσυστήματα οι λιβελούλες και τα μανιτάρια; Πώς «γράφει» στις αισθήσεις μας και τι μας ψιθυρίζει το πέρασμα του ανέμου; Πώς θα έμοιαζε η υδρόγειος σφαίρα αν δίναμε «μορφή» στη ρύπανση της ατμόσφαιρας; Μια ενδιαφέρουσα διάσταση της έκθεσης Weather Engines, που επιμελούνται η Δάφνη Δραγώνα και ο Jussi Parikka, είναι ότι αντιλαμβάνεται ως βίωμα, δίνει σχήμα και εικόνα σε φυσικά και ανθρωπογενή φαινόμενα, περιβαλλοντικές διεργασίες και (μη ανθρώπινους) κόσμους που επηρεάζουν, αλληλοδιαπλέκονται και «μιλούν» συχνά υπόγεια, ανεπαίσθητα και έξω από το φάσμα του ορατού για την κοινή μας «πατρίδα», τον πλανήτη. Μια περιήγηση στην έκθεση που διοργανώνεται από το Ίδρυμα Ωνάση μπορεί να αποδειχθεί χειροπιαστά αποκαλυπτική για τον (κακό μας) τον καιρό, για το τι σημαίνει να κολυμπάς σε μια θάλασσα από πλαστικό, για την ίδια μας την ανάσα –και όσους βάζουν το λιθαράκι τους για να μας την εξασφαλίσουν ή να μας την στερήσουν. Τι μπορούμε, λοιπόν, να μάθουμε για τον καιρό, το κλίμα και το περιβάλλον μέσα από μια περιήγηση στη Στέγη και στο Εθνικό Αστεροσκοπείο στον λόφο Νυμφών αυτό το διάστημα; Ζητήσαμε από εννέα συμμετέχοντες καλλιτέχνες, επιστήμονες και ομάδες, να μας συστήσουν το έργο τους. Αν σκοπεύετε να βάλετε τις «Μηχανές του καιρού» μπροστά, πάρτε μια γεύση για να τα ανακαλύψετε in situ διαβασμένοι.

Ζήσης Κοτιώνης
Μια βιωματική προσέγγιση του καιρού
Η αναγωγή του χρόνου/καιρού σε ποσοτικά δεδομένα και η νευρωτική αντιμετώπιση των μετεωρολογικών δεδομένων αναφέρονται στην αντίληψη του καιρού από το υποκείμενο που τον προσεγγίζει μέσα από τα μίντια και το διαδίκτυο. Μέσα στην αστική καθημερινότητα αυτές οι μιντιακές προσλήψεις πληροφορίας δε βοηθούν ούτε στην κατανόηση ούτε στην πρόσληψη της εμπειρίας του καιρού, του κλίματος, του περιβάλλοντος. Αναζητούμε με νευρωτικό τρόπο ποσοτικά δεδομένα, αριθμούς και βαθμούς που περιγράφουν τις επερχόμενες καιρικές συνθήκες, αν και κατά βάθος είναι συνεχώς απεχθές να το κάνουμε. Μας αρέσει αυτό που μισούμε και συνεχίζουμε να αναζητούμε απεγνωσμένα τα νέα του καιρού.
Το ερώτημα που τίθεται μέσα από το Βαρόμετρο και τους Αερογράφους, έργα που έχουν γίνει για συγκεκριμένες τοποθεσίες στο λόφο των Νυμφών και το Αστεροσκοπείο είναι: Μπορούμε να φτάσουμε σε μια βιωματική κατανόηση του καιρού μέσω της αίσθησης των πραγμάτων γύρω μας αντί μιας προσέγγισης μέσω πληροφοριών και δεδομένων υπολογισμού; Το συναίσθημα και η συναισθησία είναι τα μέσα που προτείνουν τα έργα για να γίνει κανείς μέρος των καιρικών φαινομένων και της τοποθεσίας που λαμβάνουν χώρα.
Τα δύο έργα προσωρινής γλυπτικής είναι εγκατεστημένα ως παράσιτα στην επικράτεια των διάσπαρτων φυσικο-τεχνητών αντικειμένων στο ευρύτερο τοπίο της Ακροπόλεως. Θα προτιμούσα οι επισκέπτες να βιώσουν το τοπίο της Ακρόπολης και του Φιλοπάππου μέσα από τις δύο εγκαταστάσεις, παρά να διεκδικήσουν μια αισθητική προσέγγιση των έργων καθ’ εαυτών. Τα έργα υποδεικνύουν τα γύρω αντικείμενα στο τοπίο ως συντελεστές διαμόρφωσης του καιρού. Τρία αντικείμενα του περιβάλλοντος, μια δαμασκηνιά, το Αστεροσκοπείο και ο ναός του Παρθενώνα φιλοξενούν τον καιρό και τα δύο έργα. Tο Βαρόμετρο και οι Αερογράφοι μεσολαβούν για να δημιουργήσουν την συναίσθηση της παρουσίας του καιρού που ενσωματώνεται στο ναό, το αστεροσκοπείο και στο δέντρο.
Όταν βρεθείς μπροστά στους αερογράφους, κοίταξε το δέντρο (τη δαμασκηνιά), πλησίασε και ζήσε μια εμπειρία από την παρουσία του και την απαλή κίνησή του στον αέρα που φυσάει. Οι «αερογράφοι» είναι καλάμια που κρέμονται από το δέντρο ακολουθούν την κίνηση των κλαδιών και την ιχνογραφούν επάνω σε πιάτα με άμμο. Μια σύνθετη εμπειρία του καιρού γύρω από το δέντρο αντιμετωπίζει τη συναισθηματική αντίληψη του ανέμου και του καιρού και όχι τον ακατέργαστο υπολογισμό τους σε αριθμούς και μοίρες.
Συναντώντας, πιο ψηλά στον λόφο το βαρόμετρο, κοίταξε τον Παρθενώνα που στέκεται μπροστά σου μέσω της συσκευής (το βαρόμετρο, που είναι μετρητής του βάρους του αέρα, εδώ γίνεται μετρητής του βάρους των μαρμάρων του ναού). Δεν είσαι υποχρεωμένος να δεις το αρχαίο οικοδόμημα ως πολιτισμικό αντικείμενο με το έντονο συμβολικό του βάρος. Θα μπορούσε μάλλον να γίνει αισθητό ως γεωλογική ύλη που ίσταται κατακόρυφα ενάντια στο βάρος της μέσα στον καιρό και τον γεωλογικό χρόνο.

Hypercomf
Ένα μωσαϊκό από πλαστικά
Τα Benthic Terrazzo είναι μια σειρά από prototype πλακάκια πατώματος, κατασκευασμένα μέσω μιας τροποποιημένης τεχνικής μωσαϊκού ή terrazzo. Τροποποιήσαμε αυτήν την παραδοσιακή τεχνική ώστε να μπορεί να χρησιμοποιήσει και να ενσωματώσει το μη-ανακυκλώσιμο μείγμα πλαστικών και μικρο-πλαστικών που μολύνει τις θάλασσες, παράλληλα αντικαθιστώντας μια ποσότητα του τσιμέντου, της φυσικής άμμου και των ορυκτών που χρησιμοποιούνται συνήθως. Τα πλαστικά που χρησιμοποιήθηκαν για αυτήν τη συγκεκριμένη σειρά προέρχονται από τις ακτές της Τήνου και από το δίκτυο συλλογής αλιευτικών και πλαστικών απορριμμάτων της Βlue Cycle.
Ο σκοπός μας ήταν να ορίσουμε μια τεχνική που να μπορεί να διευρυνθεί σε κλίμακα, να μην απαιτεί εξειδικευμένο εξοπλισμό και να δημιουργεί μια ωφέλιμη χρήση γι’ αυτό το υλικό. Αισθητικά παρουσιάζει μια απολαυστικά πολύχρωμη και συνταρακτικά δυσοίωνη εικόνα του βυθού των ωκεανών που «απολιθώνει» κατά κάποιο τρόπο την παρούσα καθημερινότητά μας, όπως θα την συναντούσε ένας ενάλιος αρχαιολόγος του μέλλοντος.
Είναι, επίσης, μια έμμεση αναφορά στην άνοδο της στάθμης των ωκεανών, ένα φυσικό φαινόμενο που οφείλεται στην κλιματική αλλαγή και το οποίο οι ρυπογόνες ανθρώπινες δραστηριότητες επιταχύνουν σε μεγάλο βαθμό. Η θάλασσα απειλεί να πλημμυρίσει τις πόλεις και τα διαμερίσματα μας, τα οποία τότε θα μετατραπούν σε θαλάσσια σπήλαια, θα κατοικηθούν από μια νέα βιοποικιλότητα και το πάτωμα-βυθός τους θα φέρει τα μωσαϊκά της υλικότητας που έχουμε εναποθέσει και «κρύψει» στον πυθμένα των ωκεανών.
H σειρά Benthic Terrazzo συνοδεύεται από το μικρού μήκους ντοκιμαντέρ Marine Caves and benthic terrazzo που ακολουθεί την ερευνητική δράση μιας ομάδας δυτών, θαλάσσιων βιολόγων και ερευνητών του ΕΛΚΕΘΕ, σε οργάνωση του Μάρκου Διγενή, που ήταν ο κύριος επιστημονικός συνεργάτης μας σε αυτό το πρότζεκτ. Η καταδυτική ομάδα αποτελούνταν από τους ερευνητές Βασίλη Γεροβασιλείου, Θάνο Δαιλιανή και Μάρκο Διγενή, τον επαγγελματία δύτη Νίκο Γιαννουλάκη και τον υποβρύχιο κινηματογραφιστή Ιούλιο Γλαμπεδάκη. Η καταδυτική ομάδα επισκέφτηκε και κατέγραψε έναν αριθμό θαλάσσιων σπηλαίων στα Χανιά της Κρήτης και διενήργησε λήψη δειγμάτων πυρήνα από το βυθό τους με σκοπό την μικροσκοπική ανάλυση για την ύπαρξη μικρό-πλαστικών, μια έρευνα που γίνεται για πρώτη φορά στην Μεσόγειο.
Εμπνεόμενοι από την επαφή μας με την ομάδα των θαλάσσιων ερευνητών και από τη βιοποικιλότητα των θαλάσσιων σπηλαίων –που, όπως τονίζει ο καθηγητής Βασίλης Γεροβασιλείου, πιθανόν να λειτουργήσουν μελλοντικά ως καταφύγια η «κιβωτοί» βιοποικιλότητας λόγω της προστασίας που προσφέρουν σε μια τεράστια ποικιλία ειδών– η σειρά terrazzo που παρουσιάζεται στην έκθεση προσπαθεί να αποδώσει την χρωματική διαβάθμιση που συναντάμε στα ζωντανά τοιχώματα του σπηλαίου.
Ξεκινώντας από ένα πολύχρωμο, πυκνό μωσαϊκό οργανισμών στη φωτεινή ζώνη κοντά στην είσοδο και καταλήγοντας σε σχεδόν άχρωμους οργανισμούς που κατοικούν στο απόλυτο σκοτάδι του εσωτερικού. Η καταδυτική ομάδα μοιράστηκε μαζί μας φωτογραφικά πλαίσια από τις τρεις διαφορετικές ζώνες έντασης φωτός των σπηλαίων, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν ως αναφορές για τις επιφάνειες αυτής της σειράς terrazzo.
Το έργο αποτελεί μέρος των αποτελεσμάτων της συμμετοχής μας στο πρόγραμμα Studiotopia που υλοποιήθηκε με τη χορηγία του προγράμματος Creative Europe και φιλοξενείται στην Ελλάδα από την Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.

Sybille Neumeyer
Μαθαίνοντας από τις λιβελούλες
Τo έργο «Souvenirs entomologiques #1: Odonata/weathering data» είναι αφιερωμένο στα έντομα –με έμφαση στις λιβελλούλες– και στον επιστημονικό, οικολογικό και πολιτιστικό κόσμο γύρω τους. Συνομιλώντας με ερευνητές στο Κρατικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στην Καρλσρούη και στο Μουσείο Φυσικών Επιστημών στο Βερολίνο έλαβα πληροφορίες για τις πολλαπλές επιστημονικές προοπτικές για τα έντομα: με την απομάκρυνσή τους από το φυσικό περιβάλλον και την ένταξή τους σε μουσεία φυσικής ιστορίας και σε σύνολα δεδομένων γίνονται δείγματα, ταξινομικές μονάδες, βιοδείκτες. μοντέλα και σημεία δεδομένων. Σήμερα, οι συλλογές φυσικής ιστορίας χρησιuμοποιούνται ως σύνολα δεδομένων –που φθάνουν 300 χρόνια πίσω–, ως μέσα για την αντιμετώπιση της απώλειας βιοποικιλότητας λόγω της κλιματικής κρίσης –τα δείγματα εντόμων αποτελούν τεράστιο μέρος της. Επίσης, τα περισσότερα έντομα είναι εξώθερμα, δηλαδή η θερμοκρασία του σώματός του βρίσκεται σε συνάρτηση με αυτή του περιβάλλοντός τους, γεγονός που τα καθιστά ευάλωτα στις αλλαγές θερμοκρασίας. Χρησιμεύουν, έτσι, ως «καναρίνια του κλίματος», ένας όρος που αναφέρεται στη χρήση καναρινιών σε ανθρακωρυχεία για την ανίχνευση αερίων που βλάπτουν τους εργάτες. Ως ευαίσθητοι οργανισμοί με σύντομους κύκλους αναπαραγωγής, ορισμένες λιβελούλες χαρακτηρίζονται επίσης ως ένα είδος φρουρών, καθώς αντιδρούν στη ρύπανση από βαρέα μέταλλα, την οξύνιση και τη μείωση οξυγόνου στα οικοσυστήματα του γλυκού νερού. Οι περιβαλλοντικές πληροφορίες που προέρχονται από την καταμέτρηση της αφθονίας, της κατανομής και της ποικιλότητάς τους τροφοδοτούν αξιολογήσεις όπως η Κόκκινη Λίστα της IUCN και η Παγκόσμια Έκθεση Αξιολόγησης για τη Βιοποικιλότητα και τα Οικοσυστήματα και έτσι επικαιροποιούνται τα μέτρα χάραξης πολιτικής και προστασίας. Ολοένα και περισσότερα μετεωρολογικά και περιβαλλοντικά δεδομένα συνδυάζονται, επιτρέποντας τη βαθύτερη κατανόηση του πώς επηρεάζουν τα είδη διάφορα καιρικά φαινόμενα. Για παράδειγμα, η λιβελούλα Globe Skimmer κάνει ένα ταξίδι μετανάστευσης περίπου για 11.000 χιλιόμετρα με τον άνεμο των μουσώνων μεταξύ της Δυτικής Ινδίας και της Ανατολικής Αφρικής, ακολουθώντας τη βροχή και τους νερόλακκους που είναι απαραίτητοι για την αναπαραγωγή της. Αυτό το ταξίδι επηρεάζεται από τις αλλαγές που παρατηρούνται ως προς τους μουσώνες, κάτι που τονίζει το πόσο εύθραυστο είναι όχι μόνο το ίδιο το είδος και η τροφική αλυσίδα που σχετίζεται με αυτό, αλλά και οι αγροτικές κοινότητες που κινδυνεύουν να χάσουν τις σοδειές τους και να αντιμετωπίσουν φαινόμενα λειψυδρίας εξαιτίας των ακραίων βροχοπτώσεων, πλημμυρών ή από ξαφνικά φαινόμενα εμφάνισης ξηρασίας. Οι περισσότερες από αυτές τις κοινότητες έχουν ισχυρή πολιτιστική σύνδεση με μη ανθρώπινες μορφές ζωής και αποκτούν γνώση για την οικολογία της περιοχής τους παρατηρώντας προσεκτικά το άμεσο περιβάλλον τους και τις σχέσεις που αναπτύσσονται μέσα σ’ αυτό. Οι τρόποι με τους οποίους αντιλαμβάνονταν και κατανοούσαν τον τόπο τους τούς επέτρεψαν να αντιμετωπίσουν δύσκολες συνθήκες επί χιλιετίες και αυτή η γνώση είναι πλέον ακόμα πιο σημαντική για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του καιρού σε τοπικό επίπεδο. Η απομάκρυνση από τους μονο-λογικούς τρόπους μέτρησης προς μια επιστημική ποικιλομορφία διαμορφώνει την παρατήρηση ως πρακτική φροντίδας, ως έδαφος για προσαρμοστικότητα.

Manifest Data Lab
Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα σε μια «μακέτα»
Είναι περίπλοκο το ερώτημα και η απάντηση αντίθετη με τη διαίσθηση ή τις προσδοκίες της κοινής λογικής. Σε αντίθεση με τον καιρό που μπορεί να γίνει αισθητός, να βιωθεί και να συνδεθεί με ένα μεμονωμένο γεγονός, όπως μια καταιγίδα, το κλίμα είναι πολυδιάστατο και περιλαμβάνει αλληλεπιδράσεις μεταξύ τεράστιων συστημάτων χρονικής και πλανητικής κλίμακας. Επομένως, είναι εγγενώς αφηρημένο ακόμα κι αν τα αποτελέσματά του είναι καταστροφικά παρόντα και άνισα κατανεμημένα.
Το κλίμα, επίσης, περιλαμβάνει (και είναι αλληλεξαρτώμενο) με την εμπορική δραστηριότητα, την πολιτική, τον πολιτισμό κ.λπ. Θα λέγαμε, λοιπόν, ότι δεν είναι απλώς φυσικό σύστημα. Όλα αυτά κάνουν το κλίμα πολύ δύσκολο στην κατανόησή του, καθώς έχουμε πολύ λίγα σημεία πολιτιστικής αναφοράς για να αποκωδικοποιήσουμε ή να τοποθετηθούμε σε ανθρώπινη κλίμακα σε σχέση με αυτό.
Τα επιστημονικά δεδομένα που παρακολουθούν την κλιματική αλλαγή, είναι από τα λίγα μέσα που προσεγγίζουν στο να συλλάβουν αυτό το περίπλοκο σύστημα, αν και υπάρχουν γηγενείς μορφές γνώσης, που έχουν προηγηθεί της επιστήμης από αυτή την άποψη, οι οποίες πρέπει να αναγνωριστούν. Στην προσέγγισή μας «αντιστρέφουμε μηχανικά» επιστημονικά μοντέλα που παράγουν δεδομένα για το κλίμα και τα εξετάζουμε για να τονίσουμε πτυχές που μπορεί να παραβλεφθούν. Τα φυσικά μας μοντέλα επιδιώκουν να πάρουν αυτά τα τεράστια αφηρημένα κλιματικά συστήματα και να τα καταστήσουν παρόντα, φυσικά και απτά, με την πρόθεση να αναπτύξουν αισθητηριακές συντομεύσεις για να κατανοήσουμε τις σχέσεις μας μαζί τους.
Για παράδειγμα, το φυσικό μοντέλο που παρουσιάζεται στη Στέγη στο πλαίσιο της έκθεσης Weather Engines και χρησιμοποιεί δεδομένα διοξειδίου του άνθρακα από τη δεκαετία του 1970 έως σήμερα δείχνει πώς η παραγωγή ορυκτών καυσίμων και οι βιομηχανικές διαδικασίες συνυφαίνονται με δίκτυα μεταφορών, υποδομές φυσικού αερίου και πετρελαίου. Οι τοπογραφίες που προέκυψαν περιγράφουν έναν πλανήτη που κατακλύζεται από εκπομπές άνθρακα και την εμπορική δραστηριότητα που τις παράγει (τις ονομάζουμε «νεκροτοπολογίες»). Το συνοδευτικό κινούμενο σχέδιο δείχνει ένα διαφορετικό σύνολο κλιματικών λειτουργιών και δεδομένων που περιγράφουν ροές εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που παράγονται από δασικές πυρκαγιές και ορυκτά καύσιμα μεταξύ άλλων πηγών από το έτος 2000 έως το 2018. Χρησιμοποιήσαμε αυτά τα δεδομένα για να μοντελοποιήσουμε και να ζωντανέψουμε πώς αυτές οι εκπομπές παράγουν έναν καθημερινό παλμό μορφών οι οποίες μοιάζουν με σύννεφα που καλύπτουν και μεταμορφώνουν την ατμόσφαιρα του πλανήτη.
Η ανθρωπολόγος Hannah Knox λέει ότι πρέπει να «σκεπτόμαστε σαν κλίμα» για να καταλάβουμε πώς εμπλεκόμαστε στην κλιματική κρίση. Προσπαθούμε να το κάνουμε αυτό παρουσιάζοντας μια πρακτική «ατμοσφαιρικής αισθητικής», που αναπτύσσει οπτικές και φυσικές μορφές για να δείξουμε πώς η πολιτική, οι πολιτισμοί και η οικονομία είναι ανεξάρτητα και άρρηκτα συνδεδεμένα με τις ατμοσφαιρικές συνθήκες στις οποίες βυθιζόμαστε και αλλάζουμε μέσω των συλλογικών μας συμπεριφορών. Ελπίζουμε ότι η δουλειά μας μπορεί να παρακινήσει τους ανθρώπους να «σκέφτονται σαν κλίμα» κάνοντας αυτές τις διαδικασίες απτές, εσωτερικές και δημόσιες.

Matthias Fritsch
Όσα παίρνεις μυρωδιά από ένα μανιτάρι
Η εγκατάσταση «Mycelium Garden» (Κήπος μυκηλίων) πρωτίστως φέρνει το κοινό σε επαφή με τον όμορφο κόσμο των μανιταριών. Δείχνει διαφορετικά στάδια της ανάπτυξής τους και παρουσιάζει συναρπαστικές οργανικές μορφές των αναπαραγωγικών οργάνων των μανιταριών. Στο φυσικό περιβάλλον, τα μανιτάρια εξυπηρετούν το σύστημα με διάφορα θετικά αποτελέσματα: Παρέχουν θρεπτικά συστατικά στα φυτά και τα βοηθούν να επικοινωνούν μεταξύ τους. Επίσης, αναπτύσσουν χώμα και μερικά έχουν την ικανότητα να καθαρίζουν το μολυσμένο έδαφος. Με αυτόν τον τρόπο διατηρούν το περιβάλλον υγιές.
Γενικά, οι μύκητες παίζουν καθοριστικό ρόλο στον κύκλο του άνθρακα, ο οποίος επηρεάζει τη σύνθεση της ατμόσφαιρας και συνεπώς το κλίμα και τον καιρό. Οργανισμοί όπως τα φυτά παράγουν οξυγόνο. Στην πορεία της εξέλιξης, τα φυτά βρίσκονται σε ισορροπία με οργανισμούς όπως οι μύκητες, οι οποίοι τρέφονται με φυτά που πεθαίνουν και παράγουν διοξείδιο του άνθρακα καθώς αποσυνθέτουν την οργανική ύλη. Σε ένα δάσος, οι διαδικασίες της φωτοσύνθεσης και της αποσύνθεσης συμβαίνουν ταυτόχρονα από όλους τους οργανισμούς που μοιράζονται το ίδιο περιβάλλον.
Η ατμοσφαιρική σύνθεση του αέρα παραμένει λίγο πολύ σταθερή, αν αγνοήσουμε την εποχιακή επίδραση του χειμώνα. Οι άνθρωποι διαταράσσουμε αυτή την ισορροπία διοχετεύοντας περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα από όσο μπορούν να αντισταθμίσουν τα φυσικά συστήματα. Αυτό έχει αρκετά αρνητικές επιπτώσεις στο κλίμα και θέτει σε κίνδυνο το μέλλον μας. Η εγκατάσταση ζωντανεύει, επίσης, το πώς αλλάζει η ατμόσφαιρα όταν ένα αναπνευστικό σύστημα είναι εκτός ισορροπίας. Δεν υπάρχουν φυτά για να επανεπεξεργαστούν το διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται από τους μύκητες προς μια ατμόσφαιρα πλούσια σε οξυγόνο. Επομένως, ο αέρας στο δωμάτιο εγκατάστασης έχει πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε CO2.
Η ανάπτυξη των μανιταριών απαιτεί αυξημένη υγρασία. Διαφορετικά, το καρποφόρο σώμα θα στεγνώσει κατά την ανάπτυξη. Επιπλέον, οι μύκητες απελευθερώνουν πολλά σπόρια και αερολύματα στον αέρα, γεγονός που οδηγεί σε μια ιδιαίτερη οσφρητική εμπειρία. Ο αέρας φαίνεται πολύ πιο πυκνός. Χωρίς να χρειάζονται πολλές εξηγήσεις, ο χώρος εγκατάστασης επιτρέπει στους επισκέπτες να βιώσουν τα αποτελέσματα που προκαλούν τα μανιτάρια απλά μπαίνοντας, αναπνέοντας και δίνοντας προσοχή στις δικές τους αισθήσεις.

Rachel Shearer & Kathy Livermore
Άκου τον άνεμο όπως οι Μαορί
Το έργο με τίτλο Te Huri Wai, που παρουσιάζεται στη Στέγη, αναφέρεται στον κύκλο του νερού, που αποτελεί βασικό στοιχείο του καιρού. Ο άνεμος εμπλέκεται με τον κύκλο του νερού αυξάνοντας την εξάτμιση και τη διαπνοή καθώς και μεταφέροντας νερό μέσω της ατμόσφαιρας. Οι άνεμοι μετακινούν το νερό επηρεάζοντας τόσο τον καιρό (ώρες, ημέρες) όσο και το κλίμα (μήνες, χρόνια, δεκαετίες, αιώνες). Η ηχητική εγκατάσταση Te Huri Wai δημιουργεί συνδέσεις μεταξύ αρχαίων και σημερινών στοιχείων του καιρού, του κλίματος και του περιβάλλοντος μέσα από έννοιες και ιστορίες της φυλής Waitaha των Μαορί από την Aotearoa της Νέας Ζηλανδίας. Πρόκειται για μια κουλτούρα που κατανοεί τα στοιχεία του καιρού ως προσωποποιημένα μέλη της ευρύτερης οικογένειας.
Το έργο καλεί τους προγόνους μου, αυτές είναι οι φωνές των ανέμων που διαμορφώνουν τα εδάφη και τις ζωές στα εδάφη των φυλών μας και τα νερά που μεταφέρονται και κινούνται από αυτούς. Θυμόμαστε τη συνεχή, διαγενεακή σχέση τους με τους ανθρώπους μας όταν λέμε το όνομά τους καθώς αφυπνιζόμαστε για την παρουσία τους και τον αντίκτυπό τους σήμερα. Αυτοί οι άνεμοι είναι μερικές από τις φωνές του taiao μας, του φυσικού μας κόσμου, που επικοινωνούν μαζί μας. Στη ζωντανή τους κίνηση και την επίδραση στον υλικό κόσμο βρίσκεται η φωνή τους και αυτό που μας επικοινωνούν, αν μπορούμε να ακούσουμε και να λάβουμε.
Η κλιματική αλλαγή εντείνει τις φωνές τους καθώς οι θερμοκρασίες του αέρα αυξάνονται, περισσότερο νερό εξατμίζεται στον αέρα, οδηγώντας σε συχνές έντονες βροχοπτώσεις, ακραίες πλημμύρες σε ορισμένες περιοχές και ξηρασία σε άλλες. Το Te Huri Wai προσκαλεί τους ανθρώπους να θυμηθούν τις φωνές του φυσικού τους περιβάλλοντος, να αναγνωρίσουν με σεβασμό τις διαγεννεακές σχέσεις που διατηρούνται μ’ εμάς σήμερα και με αυτούς που ήρθαν πριν από εμάς. Τους καλεί να ακούσουν και να λάβουν τι λένε αυτές οι στοιχειώδεις φωνές καθώς βιώνουμε το Te Ao Hurihuri, τον μεταβαλλόμενο φυσικό κόσμο που ονομάζουμε κλιματική αλλαγή.
Πώς τους ακούμε και αποκαθιστούμε τις σχέσεις μας μαζί τους; Πώς ταπεινώνουμε τον εαυτό μας για να αναπτύξουμε ξανά μια σχέση με σεβασμό και ισορροπία μαζί τους; Μέσα από το Te Huri Wai καλούμε τους προγόνους μας των ανέμων να ξυπνήσουν τις αναμνήσεις μας. Μια υπενθύμιση ότι πρέπει να ακούσουμε τις φωνές τους, να ανταποκριθούμε ως άνθρωποι στην κρίση που δημιουργήσαμε στη ζωντανή μας σχέση με το taiao.

Αφροδίτη Ψαρρά & Audrey Briot
Υφαίνοντας τον καιρό
Η έρευνά μας με τίτλο Listening Space, που θα δείτε στο Εθνικό Αστεροσκοπείο, δίνει έναν τρόπο να ανακαλύψουμε νέες τεχνολογίες, την επιστήμη των πολιτών και τις DIY προσεγγίσεις hacking ως μέσο ενίσχυσης της ανθρώπινης ικανότητας να αισθάνεται και να ενσωματώνει τους διαλόγους που αναπτύσσονται μεταξύ της Γης και των δορυφόρων της. Θεωρούμε αυτό το έργο βιωματικό, παρά διδακτικό. Χρησιμοποιούμε φορέσιμες χειροποίητες κεραίες και ραδιοφωνικό λογισμικό για να παρακολουθήσουμε, να αποκωδικοποιήσουμε και, στη συνέχεια, να πλέξουμε δορυφορικά σήματα από τους μετεωρολογικούς δορυφόρους της NOAA (Εθνική Διοίκηση Ωκεανών και Ατμόσφαιρας).
Καθώς παρατηρούμε τον ουρανό που μας περιβάλλει, πάνω και κάτω από τα πόδια μας, οι τεχνητοί δορυφόροι είναι διακριτές ενσωματωμένες μηχανές που παρατηρούν τον πλανήτη μας σε ρυθμό που υπαγορεύεται από την τροχιά τους. Πέρα από την παρατήρηση, συμμετέχουν στην ταραγμένη θάλασσα των ραδιοκυμάτων που συνθέτουν το περίπλοκο στρώμα των δικτύων επικοινωνίας μας –την απόλυτη έκφραση της εποχής του Ανθρωπόκαινου.
Μαζί με αυτές τις τεχνητές οντότητες στο διάστημα, μοιραζόμαστε μια συνεχή ροή δεδομένων σε ένα διαρκώς αυξανόμενο πλέγμα που διαμορφώνει την κατανόησή μας για τον πλανήτη. Οι οικολογίες μετάδοσης που συνθέτουν το ραδιοφάσμα, παρόλο που παραμένουν αόρατες, δεν μπορούμε να τις ακούσουμε και να τις αισθανθούμε, είναι πανταχού παρούσες και διεισδύουν στον ιστό της καθημερινότητάς μας. Καθώς ο αριθμός των τεχνητών δορυφόρων σε τροχιά γύρω από τη γη, παράλληλα με τη σελήνη, αυξάνεται, ξεχνάμε την επιρροή του σύμπαντος πάνω μας.
Στο έργο μας εξετάζουμε τα σώματά μας ως διεπαφές για να αισθανθούμε το αόρατο σύμπαν που μας περιβάλλει και ως παράγοντες δύναμης για την επανερμηνεία των τεχνολογιών της εποχής μας. Στην έκθεση παρουσιάζουμε τεχνικές χειροτεχνίας που χρησιμοποιούν τα υφάσματα ως μέσο ανίχνευσης, συλλογής και αρχειοθέτησης δεδομένων. Συνδυάζοντας παραδοσιακά χειροτεχνήματα με τεχνολογίες hacking και ανοιχτού κώδικα, στοχεύουμε να ρίξουμε φως στις αόρατες εκπομπές που εκπέμπουν οι δορυφόροι για τον καιρό, «ψεκάζοντας» τη Γη με τα αόρατα σήματά τους, συμμετέχοντας στην κοσμική επίδραση φαινομένων, όπως οι κοσμικές ακτίνες και οι ηλεκτρομαγνητικές βροχές που ρέουν γύρω και σε όλο το σώμα μας.
Θραύσματα αυτής της συνεχούς εικόνας που προέρχονται από αυτούς τους δορυφόρους κάτω από το άυλο σχήμα των κυμάτων αποτυπώνονται σε πλεκτά υφάσματα ως τεχνουργήματα μνήμης με μεγάλη διάρκεια ζωής· ένα φυσικό αρχείο που μπορεί να τεκμηριώσει την τρέχουσα κατάσταση του καιρού. Επιλέγουμε να αποδώσουμε αυτά τα δεδομένα σε υφάσματα καθώς είναι τεχνουργήματα εγγενή στην ανθρώπινη φύση μας, μας συνοδεύουν καθημερινά από τη γέννηση έως το θάνατο, επομένως τα βρίσκουμε εξαιρετικά κατάλληλα ως μέσο για την τεκμηρίωση των καιρικών συνθηκών του ανθρωπογενούς καιρού σήμερα.

---

INFO:
Weather Engines
Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Μικρή Σκηνή, Εκθεσιακός Χώρος -1, Συγγρού 107, Νέος Κόσμος
Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Λόφος Νυμφών, Θησείο
Διάρκεια έκθεσης: μέχρι 15 Μαΐου 2022
Ωράρια λειτουργίας:
Στέγη Ιδρύματος Ωνάση: Τετάρτη – Παρασκευή 16:00-22:00, Σάββατο & Κυριακή 12:00-22:00. Είσοδος ελεύθερη με προκράτηση θέσης στο onassis.org
Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών: Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο και την Κυριακή 15 Μαΐου, 17:00-22:00. Είσοδος ελεύθερη
Σε όλες τις εκδηλώσεις θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας, σύμφωνα με τους κανονισμούς Covid και τη χωρητικότητα των εκάστοτε χώρων.