Κουρελούδες στο χωριό είχαμε πολλές. Η γιαγιά μου τις χρησιμοποιούσε σε όλο το σπίτι. Ως χαλιά, όταν μας έστρωνε στην αυλή για να καθόμαστε πάνω και να παίζουμε…. και νομίζω σε όλη την Ελλάδα, ηπειρωτική και νησιωτική, οι κουρελούδες είναι αναπόσπαστο κομμάτι των σπιτιών. Όμως, η εικαστικός Φωτεινή Γουσέτη, εμπνεόμενη από μία ιστορία του Ολοκαυτώματος στα Καλάβρυτα και με τη βοήθεια των «Ταξιδευτών Πολιτισμού» κατάφερε να δημιουργήσει μία τεράστια κουρελού εξ’ ολοκλήρου από μεταξωτές γραβάτες. Μέσα από τη συνέντευξη ξεδιπλώνεται μία πολύ ενδιαφέρουσα και πολύ συγκινητική ιστορία.
Μετά τις εκλογές του 2012 και ποσοστά που έλαβε η Χρυσή Αυγή στο Δήμο Καλαβρύτων και κυρίως ο τρόπος που αυτό το γεγονός προβλήθηκε από τα Μ.Μ.Ε. η Φωτεινή Γουσέτη, που είχε ζήσει από το 2006 έως το 2010 στα Καλάβρυτα, ένιωσε την ανάγκη να επιστρέψει εκεί και να κάνει τη δική της έρευνα. «Όταν ζούσα στα Καλάβρυτα σε καμία περίπτωση δεν μου είχε δημιουργηθεί η εντύπωση ότι οι άνθρωποι αυτοί ξεχνούν την ιστορία τους. Έτσι αποφάσισα να επιστρέψω και να συλλέξω απόψεις και εξιστορήσεις των κατοίκων μέσα από συνεντέυξεις. Από αυτό το μωσαικό απόψεων επιχειρώ να καταλάβω πως διαμορφώνεται το παρόν μέσα από το βαρύ παρελθόν της πόλης. Ωστόσο, η δουλειά μου δεν είναι πολιτικό εργαλείο, είναι εργαλείο διαλόγου στο επίπεδο του ανθρώπου που έχει πολιτικό λόγο». Μια από τις διηγήσεις που άκουσε αφορούσε… την κουρελού.
Βρισκόμαστε στα Καλάβρυτα στις αρχές τις δεκαετίας του ‘50, λίγο μετά τη «σφαγή των Καλαβρύτων». Στην αμέσως μετά την Απελευθέρωση και τον Εμφύλιο πεινασμένη Ελλάδα μόνο η ΟΥΝΡΑ (UNRA =United Nations Relief and Rehabilitation Administration) «ρίχνει» περίπου 2.000.000 τόνους ειδών πρώτης
ανάγκης, που όμως διανέμει το δίκτυο της κυβέρνησης σε συνεργασία με το παρακράτος της υπαίθρου. Στα Καλάβρυτα διανέμεται βοήθεια σε τακτά χρονικά διαστήματα μέσα σε κούτες. Μια οικογένεια, μέσα σε μια τέτοια κούτα, βρίσκει μόνο ένα τεράστιο αριθμό μεταξωτών γραβατών. «Φανταστείτε την ειρωνεία: χρωματιστές μεταξωτές γραβάτες σε μία πόλη κατεστραμμένη και ερειπωμένη από όλο τον αντρικό πληθυσμό» λέει η Φωτεινή. Έτσι η μητέρα της οικογένειας, χρησιμοποίησε την προσφερόμενη βοήθεια, υφαίνοντας στον αργαλειό τις γραβάτες και μετατρέποντάς τες σε κουρελού. Όπως είπαν χαρακτηριστικά στην εικαστικό «κρυώναμε και πεινάγαμε αλλά πατάγαμε πάνω σε μετάξια».
«Όταν άκουσα αυτή την ιστορία, σκέφτηκα ότι το «έργο» ήταν ήδη εκεί. Αυτή η αφήγηση από το παρελθόν πιστεύω ότι δημιουργεί πολλούς ενδιαφέροντες παραλληλισμούς με το παρόν». Το μόνο που έλειπε ήταν η πρώτη ύλη και οι άνθρωποι που θα αναλάμβαναν να φέρουν εις πέρας τη δύσκολη αποστολή. Για την ύφανση της κουρελούς η Φωτεινή χρειάστηκε γύρω στις 2000 μεταξωτές γραβάτες. «Τις βρήκα από μια βιοτεχνία στην Ινδία. Εξηγώντας τους την ιστορία ενδιαφέρθηκαν πολύ να βρουν γραβάτες σε στοκ ή με πολύ μικρά ελαττώματα, έτσι ώστε να μπορώ να αντεπεξέλθω στη τιμή». Το επόμενο βήμα ήταν να βρεθεί ο αργαλειός που θα μετέτρεπε τις γραβάτες σε κουρελού.
Κάπου εδώ μπαίνουν στην ιστορία οι «Ταξιδευτές Πολιτισμού», ένας πολιτιστικός σύλλογος στη Δάφνη. «Προσπάθησα να βρω αργαλειό σε λειτουργία στη περιοχή των Καλαβρύτων αλλά δεν υπήρχε. Έτσι άρχισα να ψάχνω στην Αθήνα. Όταν διάβασα στο Facebook το κείμενο που σύστηνε τους “ταξιδευτές πολιτισμού” εντυπωσιάστηκα. Είναι μια ομάδα που δουλεύει με αλληλεγγύη και αλληλοϋποστήριξη. Αυτό μου θύμισε τους κατοίκους των Καλαβρύτων: Πηγαίνοντας πίσω στην καταστροφή και ενώ βοηθήθηκαν από γειτονικά χωριά, από Ερυθρό Σταυρό και από την ΟΥΝΡΑ, ουσιαστικά οι άνθρωποι αυτοί έζησαν, γιατί ήταν πολύ αλληλέγγυοι. Σήμερα όταν μιλούν για εκείνα τα χρόνια αντικαθιστούν το “εγώ” με το “εμείς”».
Το εργαστήρι του αργαλειού που λειτουργεί στο Σύλλογο ανέλαβε να υφάνει το χαλί αφιλοκερδώς. Τρεις άνθρωποι εργάστηκαν ταυτοχρόνως για πέντε ημέρες συνεχόμενα. «Χρειαζόταν πολύ δύναμη καθώς η κουρελού ζύγιζε 100 κιλά και δε χώραγε καλά-καλά κάτω από τα πόδια τους. Το αποτέλεσμα ήταν μία κουρελού με διαστάσεις 1,15 Χ 25,40 μέτρα. Το «Καλάβρυτα 2012» ».
Και μετά ήρθε η Μπιενάλε…
Ο «κοινός χώρος» λοιπόν, που προέκυψε από τη μεταξύ τους συνεργασία παρουσιάστηκε στην 4η Μπιενάλε της Αθήνας AGORA. «Ουσιαστικά στη Μπιενάλε συζητήσαμε την κοινή εμπειρία μας και τα όσα ανακαλύψαμε από τη συνεργασία μας. Γιατί αυτό που συνέβη μεταξύ μας δεν ήταν με κανένα τρόπο μια απλή χορηγία, αλλά μία ζύμωση. Οι διαφορετικοί τρόποι ανάγνωσης του χαλιού: που για τους τους «Ταξιδευτές Πολιτισμού» στη αρχή ήταν μία κουρελού και για μένα ένα έργο τέχνης, ουσιαστικά έθεσε προς συζήτηση την απόσταση μεταξύ μεγάλου μέρους της κοινωνίας και της σύγχρονhς τέχνης. Θελήσαμε λοιπόν να παρουσιάσουμε τον «κοινό μεταξύ μας χώρο», μέσα στον «χώρο» που δημιούργησε η αναφερόμενη στη κρίση ερώτηση της Μπιενάλε «Και τώρα τι;». Εκθέσαμε, δηλαδή, το διάλογο που δημιουργήθηκε μεταξύ ενός πολιτιστικού – λαογραφικού συλλόγου που ψάχνει και βρίσκει λύσεις μέσα στη κρίση, έχοντας σαν εργαλεία ανθρώπινες αξίες, τον πολιτισμό και την παράδοση και μίας εικαστικού που προσπαθεί να καταλάβει την κοινωνία και να παράξει τέχνη σε διάλογο με αυτή.»
Στη συνέχεια η κουρελού εκτέθηκε στο Van Abbe Museum στο Αϊνχόβεν στην Ολλανδία και τώρα στην γκαλερί Joey Ramone στο Ρότερνταμ. Όπως μας πληροφόρησε η Φωτεινή, η έρευνά της συνεχίζεται: «Η έρευνα στα Καλάβρυτα συνεχίζεται, έχει γίνει τρόπος ζωής. Αυτό που παρατήρησα στην έκθεση στη Joey Ramone είναι ότι σε επαφή με το υλικό που προκύπτει από τα Καλάβρυτα, οι άνθρωποι ξεκίνησαν να μιλούν για γεγονότα που δεν θα μιλούσαν υπό κανονικές συνθήκες. Θυμήθηκαν τραυματικές, ντροπιαστικές ή κρυφές ιστορίες και ανάλυσαν τους τρόπους που οι εμπειρίες αυτές επηρέασαν τις ζωές των οικογενειών τους. Πιστεύω ότι αυτός είναι ο λόγος που το Πολιτιστικό Κέντρο του Ρότερνταμ έχει υποστηρίξει αυτή την έρευνα και την έκθεση των αποτελεσμάτων της στην πόλη.»
19°
