Τροία: Μύθος και Πραγματικότητα

Σε μια αίθουσα του Βρετανικού Μουσείου όπου φιλοξενείται η έκθεση «Τροία: Μύθος και Πραγματικότητα» υπάρχει ένας αμφορέας του 530 π.Χ. όπου εικονίζεται ο Αχιλλέας να βυθίζει το δόρυ του στο στήθος της βασίλισσας των Αμαζόνων, Πενθεσίλεια. Η επιδερμίδα της είναι λευκή σαν το χιόνι, η πανοπλία του κατάμαυρη −το κοντράστ είναι δραματικό− όμως τότε ακριβώς ο Αχιλλέας σηκώνει το βλέμμα και τα μάτια τους συναντιούνται. Έρωτας με την πρώτη ματιά; Στην κυριολεξία. Όμως την ίδια στιγμή που ο Αχιλλέας ερωτεύεται κεραυνοβόλα την Πενθεσίλεια, εκείνη −χτυπημένη θανάσιμα από το δόρυ του− σβήνει στην αγκαλιά του. Αυτή λοιπόν είναι η Τροία και τα έχει όλα: έρωτα και θάνατο, κουράγιο και πάθος, βία και εκδίκηση, θρίαμβο και τραγωδία, η ανθρώπινη κατάσταση όπως την τραγούδησε ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια.

Αυτή η λαμπρή έκθεση που εγκαινιάστηκε στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου και θα διαρκέσει μέχρι τον Μάρτιο, αποτελείται από τρία μέρη. Στο πρώτο έχουμε την Τροία του αρχαίου κόσμου −από ένα παλιό κύπελλο του 740 Π.Χ. μέχρι και τη ρωμαϊκή εποχή−, ένα θαυμάσιο τραπέζι του 140μ.Χ. με σκηνές από την Οδύσσεια και θυμίζει Ιταλική Αναγέννηση. Όμως υπάρχουν κι άλλα εκθαμβωτικά εκθέματα γύρω από αυτό που αντιπροσώπευε ο Τρωικός Πόλεμος, το πιο δημοφιλές θέμα για τον αρχαίο κόσμο που ξεκινάει με την αρπαγή της Ελένης από τον Πάρη και την εκστρατεία των Ελλήνων μέχρι την πτώση της Τροίας και την επιστροφή του Οδυσσέα στην Ιθάκη.

Αυτό πάντως που απουσιάζει εδώ είναι η δόξα του πολέμου. Από τις υδατογραφίες της Πομπηίας όπου εικονίζεται η Ελένη να διστάζει να ακολουθήσει τον Πάρη μέχρι τους κύλικες που εικονίζουν τον Αίαντα να αρπάζει από τα μαλλιά την Κασσάνδρα και τον γέρο Πρίαμο που πέφτει στα γόνατα μπροστά στον Αχιλλέα παρακαλώντας τον να πάρει το σώμα του νεκρού Έκτορα, όλες οι εικόνες που περνούν μπροστά από τα μάτια μας δείχνουν ακριβώς τη φρίκη του πολέμου.

Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζονται όλα τα στάδια που οδήγησαν στην ανακάλυψη της ομηρικής Τροίας, μια αναζήτηση που διήρκεσε αιώνες. Μέχρι το 1870 δεν υπήρχαν αξιόπιστα στοιχεία για το πού ακριβώς βρισκόταν η αρχαία Τροία για την οποία μιλούν τα ομηρικά έπη. Εκείνη τη χρονιά ο 49χρονος Ερρίκος Σλήμαν ξεκινά ανασκαφές στον λόφο Χισαρλίκ, στη σημερινή βορειοδυτική Τουρκία. Ακολουθώντας πιστά τις περιγραφές του Ομήρου ο Σλήμαν −με τη βοήθεια του βρετανού αρχαιολόγου Φρανκ Κάλβερτ− κατάφερε να αποδείξει ότι η αρχαία πόλη που βρισκόταν εκεί ήταν το Ίλιον, όπως αναφέρεται στον Όμηρο. Το 1872 ο Ερρίκος Σλήμαν μπορούσε πλέον με βεβαιότητα να πει ότι τα ερείπια τειχών που ήρθαν στο φως ανήκαν στην οχύρωση της ομηρικής πόλης. Από τα σημαντικότερα ευρήματά του ήταν ο επονομαζόμενος «Θησαυρός του Πριάμου», τον οποίο έστειλε αμέσως στη Γερμανία. Σήμερα γνωρίζουμε ότι ο Σλήμαν είχε κάνει λάθος. Τα ευρήματα που θεωρήθηκαν ότι αποτελούν τον Θησαυρό του Πριάμου είναι προγενέστερα του πολιτισμού της Τροίας κατά 1.250 χρόνια.

Στο Βρετανικό Μουσείο, χάρη σε μια μαγνητική επισκόπηση του επικλινούς εδάφους στο οποίο πραγματοποιήθηκαν οι ανασκαφές, απεικονίζονται οι εννέα διαφορετικές διαστρωματώσεις γύρω από την ομηρική Τροία.

Το τελευταίο τμήμα της έκθεσης εξετάζει την επίδραση του Τρωικού πολέμου στον σύγχρονο κόσμο.

Από τον Γουίλιαμ Σαίξπηρ και τη Μάργκαρετ Άτγουντ μέχρι τα γιαπωνέζικα κόμικς, τους πίνακες του Γουίλιαμ Μπλέικ και φυσικά τον κινηματογράφο με τις χολιγουντιανές υπερπαραγωγές όπως η ταινία «Τροία» (2004) όπου πρωταγωνιστούσε ο Μπρατ Πιτ/ Αχιλλέας και ο Έρικ Μπάνα/Έκτορας, είναι προφανές ότι η πιο όμορφη ιστορία του αρχαίου κόσμου εξακολουθεί να γοητεύει και να εμπνέει μέχρι σήμερα λογοτέχνες, καλλιτέχνες και κοινό. Ίσως γιατί, όπως συμβαίνει με όλες τις σπουδαίες ιστορίες, μέσα από τις διηγήσεις του Ομήρου για μυθικούς ήρωες, θεϊκές έριδες και συγκλονιστικές μάχες, είναι τα μικρά, καθημερινά στιγμιότυπα που διαδραματίζονται στο μεγάλο ταμπλό, τα ανθρώπινα και οικεία αυτά που φωτίζουν κομμάτια και της δικής μας ζωής. 

---

Info: «Τροία: Μύθος και Πραγματικότητα», Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο, έως τις 8 Μαρτίου 2020