Το να διαβάζεις Κέιν είναι μια από τις χορταστικότερες εμπειρίες που μπορεί να προσφέρει το αστυνομικό μυθιστόρημα. Ο συγγραφέας του «Ο ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δυο φορές» θεωρείται ένας από τους κορυφαίους στιλίστες, ένα ιερό τέρας του νουάρ. Δεν είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς τους λόγους για τους οποίους η διαχρονική πρόζα του διαβάζεται μαζικά μέχρι και τις μέρες μας ή γιατί η δουλειά του λατρεύτηκε από το σινεμά. «Double Idemnity», «Mildred Pierce», «The Postman Always Rings Twice», το tribute των αδελφών Κοέν στο «The Man Who Wasn’t There»: Ταινίες και βιβλία που δεν χρειάζονται οδηγίες χρήσεως, θα απολαμβάνονται εσαεί.
Ο Τζέιμς Μ. Κέιν έγραψε παροιμιωδώς κλασική αστυνομική λογοτεχνία, στις φράσεις της οποίας συναρμολογήθηκαν με επιμέλεια όλες οι αισθητικές παράμετροι και οι θεματικές του hardboiled. Σκληροτράχηλοι άντρες και επικίνδυνα θηλυκά πιασμένοι στα δίχτυα μιας αναπόδραστης κακής μοίρας, έρμαια των κοινωνικοπολιτικών περιπλοκών που σφραγίζουν την Αμερική της περιόδου από τη Μεγάλη Ύφεση και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έως τον μακαρθισμό. Όλα αυτά υπό το διαχρονικά ατμοσφαιρικό ταμπλό βιβάν του νουάρ, με το ασπρόμαυρο του υψηλού κοντράστ, τις σκιές, τις σιλουέτες και τις μελοδραματικές αποχρώσεις του σκοταδιού.
Προπάντων υπήρξε ένας ψυχογράφος με απίστευτη διαύγεια σκέψης, που περιέγραψε το ύφος του ως εξής στην εισαγωγή της «Διπλής αποζημίωσης»: «Δεν κάνω την παραμικρή προσπάθεια να δείξω σκληρός, ή hardboiled, ή μακάβριος ή οτιδήποτε άλλο μου προσάπτουν. Προσπαθώ απλά να γράψω όπως θα έγραφε ο ίδιος ο χαρακτήρας, και δεν ξεχνώ ποτέ ότι ο μέσος άνθρωπος, ο άνθρωπος από τα χωράφια, από τους δρόμους, τα μπαρ, τα γραφεία, ακόμη και από τους υπονόμους αυτής της χώρας, διαθέτει μια ευφράδεια λόγου που ξεπερνά οτιδήποτε θα μπορούσα να επινοήσω, και αν επενδύσω σε αυτή την κληρονομιά, στα στάνταρ της αμερικανικής ενδοχώρας, θα αποκτήσω ένα μάξιμουμ αποτελέσματος με πολύ μικρή προσπάθεια». Με τα υλικά αυτά κατέθεσε το αρχετυπικό, άφατα εθιστικό είδος μυστηρίου που μας έκανε μανιώδεις του αστυνομικού εξαρχής. Όλοι όσοι ακολούθησαν τον Κέιν, τον Τσάντλερ ή τον Χάμετ, υποχρεωτικά ανακυκλώνουν τα απομεινάρια των πιονέρων του νουάρ.
Το «Φονικό κοκτέιλ» μεταφράστηκε μόλις, κυκλοφορεί στη σειρά κλασικά νουάρ των εκδόσεων Μίνωας και αποτελεί ιδιότυπη περίπτωση στην πλούσια βιβλιογραφία του συγγραφέα. Ένα είδος δικού του «Μόμπι Ντικ», ο Τζέιμς Μ. Κέιν αναμετρήθηκε με την ιστορία στα τελευταία χρόνια της ωριμότητάς του και δοκίμασε πολλαπλές εκδοχές της έως τον θάνατό του το 1977. Ο επιμελητής Τσαρλς Άρνταϊ αναζήτησε τα χειρόγραφα στις διαφορετικές μορφές τους και κατέληξε στο οριστικό αυτό κείμενο, το οποίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 2012. Έτσι, μέσα από τα χέρια των ιστοριοδιφών του αστυνομικού, φτάνει ως εμάς μια καινούργια τοπιογραφία ενός κλασικού εκφραστή του αστυνομικού.
Το σενάριο υιοθετεί όλες τις σταθερές εμμονές του αφηγητή. Το ερωτικό τρίγωνο. Ο παράφορος πόθος, και τα επικίνδυνα μέρη στα οποία μπορεί να σε οδηγήσει. Λαγνεία, απληστία, φθόνος, τα βίτσια των μεσαίων τάξεων, και όπως σε κάθε έργο του Κέιν, την αναπάντεχη ανατροπή του φινάλε, που αφήνει τον αναγνώστη ξέπνοο και τον πρωταγωνιστή παγιδευμένο σε μια φάκα δικής του κατασκευής.
Ηρωίδα εδώ είναι η Τζόουν Μέντφορντ, φαμ φατάλ ή μαύρη χήρα ανάλογα με τις ανάγκες της πλοκής, η οποία περιγράφει σε εξομολογητικό πρώτο πρόσωπο την κατάδυσή της στην καταστροφή. Μετά τον θάνατο του συζύγου της, ο Τζόουν απασχολείται ως σερβιτόρα σε κοκτέιλ μπαρ για να επιβιώσει, όπου σύντομα βρίσκεται παγιδευμένη συναισθηματικά ανάμεσα σε έναν γοητευτικό νεαρό τυχοδιώκτη και έναν απωθητικό ηλικιωμένο άντρα που μπορεί να της προσφέρει την οικονομική εξασφάλιση. Οι άκρες του τριγώνου εφάπτονται, το δίλημμα είναι προφανές, θα οδηγήσει στα άκρα, και εκφράζεται από την ίδια την πρωταγωνίστρια: «Μην υποτιμάς το χρήμα. Το χρειάζομαι. Το χρειάζεσαι. Δείξε μου κάποιον που να μην το χρειάζεται». Ο Τζέιμς Μ. Κέιν ξεδιπλώνει το σασπένς με σχολαστική δεξιοτεχνία, ενώ τα σκοτεινά μυστικά και η ύποπτη φύση των χαρακτήρων προσδίδουν ένα δεύτερο επίπεδο μεγάλου ψυχολογικού βάθους στο αφήγημα, συνθέτοντας ένα παζλ εξαπατήσεων, προδοσιών και παθών. Οι τελευταίες σελίδες του Τζέιμς Μ. Κέιν επιβεβαιώνουν τη διαχρονική αίγλη ενός θεμελιώδους ονόματος της ιστορίας του αστυνομικού.
19°
