Το Ισραήλ το γνώρισα κατά τη διάρκεια των διδακτορικών μου σπουδών. Μετέβηκα εκεί ως εγκληματολόγος για να μελετήσω το φαινόμενο των γυναικών βομβιστριών αυτοκτονίας (female suicide bombers). Το θέμα της έρευνας εξαιρετικά ευαίσθητο, μου έδωσε όμως την ευκαιρία για 3 χρόνια να γνωρίσω την περιοχή και τα προβλήματα δύο λαών που πάνω από μισό αιώνα δεν έχουν καταφέρει ακόμη να βρουν την ειρήνη.
Στον αντίποδα των όσων πιστεύουν πολλοί Έλληνες για το Ισραήλ (και μάλιστα τις περισσότερες χωρίς ποτέ να έχουν επισκεφτεί τη χώρα), θα ήθελα να φωτίσω και τις παρακάτω πλευρές της χώρας που είναι πολύ ενδιαφέρουσες.
1. Το Ισραήλ είναι μια συμμετοχική δημοκρατία και πολιτεία μοναδικού τύπου. Οι πολίτες παίρνουν ενεργό μέρος στα κοινά και η επίλυση των προβλημάτων είναι υπόθεση όλων. Υπάρχει κοινωνική συνείδηση και αλληλεγγύη όσον αφορά τις ανάγκες και την αντιμετώπιση τους. Τα Κιμπούτς- με μορφές κοινοκτημοσύνης σε διάφορους βαθμούς- είναι ένα καλό παράδειγμα. Επίσης θυμάμαι πως με έκπληξη πληροφορήθηκα μια μέρα ότι επιτρέπεται δεν είναι παράνομο να εισέρθει οποιοσδήποτε σε ένα αγρόκτημα, να φάει όσο θέλει από τους καρπούς και να φύγει- φτάνει να μην πάρει καρπούς μαζί του. Το μέτρο αυτό- που πηγάζει από τις αρχές της Βίβλου- είναι παράδειγμα της προσπάθειας να μην εξαθλιώνεται κανένας και αν μη τι άλλο να μπορεί να καλύψει τη βασική ανάγκη της τροφής.
2. Μετά τη στρατιωτική θητεία τους (την οποία κάνουν και γυναίκες) οι έφεδροι άντρες σε τακτά χρονικά διαστήματα υπηρετούν και αξιοποιούνται σε πόστα που έχουν να κάνουν με τις δεξιότητες τους.. Έτσι για παράδειγμα συνάντησα δικηγόρους που κάποιες μέρες τον μηνά υπηρετούν ως στρατιωτικοί δικαστές. Οι έφεδροι πολίτες, εξακολουθούν να ανεβαίνουν στη στρατιωτική ιεραρχία και μάλιστα σε υψηλότατους βαθμούς, που δεν είναι μονοπώλιο των μονίμων στρατιωτικών .Το σύστημα αυτό εξασφαλίζει δημοκρατικότητα στον στρατό και αποτρέπει τη στρατοκρατία όπως τη φοβούνται τα σύγχρονα κράτη, αφού δεν επιτρέπει να δημιουργηθούν στεγανά και άβατα στον στρατό (καθιστώντας σχεδόν αδύνατο π.χ. ένα στρατιωτικό πραξικόπημα).
3. Την ίδια στιγμή που κάποια μειοψηφία θρησκευτικά αποφεύγει μέχρι και να κοιτάζει στα μάτια γυναίκα και ακολουθεί μια φορτική τυπολατρία, το κράτος και η κοινωνία του Ισραήλ είναι ιδιαίτερα ανεκτικά. Ελευθερία στα ήθη, στον σεξουαλικό προσανατολισμό κλπ. Αν δεν ενοχλείς τον διπλανό σου (που συνήθως δεν ενοχλείται με τίποτα), τίποτα δεν απαγορεύεται. Εκδηλώσεις για τη νομιμοποίηση της χρήσης ινδικής κάνναβης, σύλλογοι και εκδηλώσεις ομοφυλοφίλων (και συμμετοχή τους και στον στρατό) είναι κάτι συνηθισμένο.
4. Λίγοι γνωρίζουν σχετικά με το δικαστικό σύστημα της χώρας το οποίο παρέχει δικαστική προστασία στους πολίτες του Ισραήλ, αλλά και σε Παλαιστίνιους που θίγονται. Το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ βάζει συχνά μάλιστα φρένο στην εφαρμογή μέτρων και πολιτικών που θεωρείται ότι παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα των Παλαιστινίων (κερδίζοντας έτσι τον τίτλο του «εμποδίου» από κάποιους για την αποτελεσματική άμυνα και ασφάλεια της χώρας). Αξίζει να αναφερθεί η επιτροπή Landau που οδήγησε στην απαγόρευση της απάνθρωπης μεταχείρισης και βασανιστηρίων στην ανάκριση υπόπτων τρομοκρατίας. Η επιλογή αυτή έχει ιδιαίτερη αξία, όταν σε χώρες της δύσης χωρίς καθημερινά τον φόβο τρομοκρατικής επίθεσης, εδώ και καιρό έχουν δυστυχώς ξεκινήσει συζητήσεις για τη νομιμοποίηση βασανιστηρίων ως ανακριτική μέθοδο.
5. Σε αντίθεση με άλλες χώρες…όπου πρωθυπουργοί δεν κάθονται ποτέ στο εδώλιο του κατηγορουμένου και οι νόμοι περί ευθύνης υπουργών εξασφαλίζουν το ατιμώρητο σε υψηλά μέλη του πολιτικού βίου που ζημιώνουν το κράτος…στο Ισραήλ διώκονται και μπαίνουν φυλακή υπουργοί, πρώην πρωθυπουργοί, πρόεδροι….
6. Η χώρα διαθέτει άριστο σύστημα υγείας με νοσοκομεία άρτια εξοπλισμένα, στα οποία νοσηλεύονται και Παλαιστίνιοι που για τον λόγο αυτόν εισέρχονται με ειδική άδεια. Δυστυχώς υπήρξαν περιπτώσεις εκμετάλλευσης της άδειας εισόδου για να οργανωθεί επίθεση. Γενικά, ιατρικά και ερευνητικά κέντρα διεξάγουν cutting edge έρευνες για τη θεραπεία νόσων και ασθενείς από πολλά κράτη (και την Ελλάδα) καταφεύγουν στο Ισραήλ για την αντιμετώπιση ιδιαίτερα δύσκολων περιστατικών.
7. Η ακαδημαϊκή ελευθερία προστατεύεται. Όταν ολοκλήρωσα τη διατριβή μου, το 1/3 περιέγραφε συνθήκες θανάτου και κοινωνικοποίησης στη βία στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη λόγω των ένοπλων συγκρούσεων. Ανάφερα μαρτυρίες και καταγγελίες Παλαιστινίων για τα δεινά τους, προβλήματα παιδιών που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στον ψυχισμό και τον συναισθηματικό τους κόσμο από τις εμπειρίες τους ως θύματα σε έναν σκληρό πόλεμο με συνθήκες άγριες. Δεν δέχτηκα ποτέ καμία παρέμβαση και κανέναν έλεγχο σε αυτά που έγραψα. Μάλιστα ο επιβλέπων μου (μου είχε οριστεί και ισραηλινός επιβλέπων) σχολίασε το σχετικό κεφάλαιο ως «suberb»...
8. Το Ισραήλ είναι σε κατάσταση πολέμου. Και όμως προστατεύονται και δεν αναστέλλονται τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των πολιτών του. Ακόμη και όταν αντιστρατεύονται την επίσημη πολιτική του κράτους. Την ίδια στιγμή που λάμβανε χώρα η τελευταία σύρραξη με τον Λίβανο όσοι διαφωνούσαν διαδήλωναν ελεύθερα στους δρόμους κατηγορώντας την τότε κυβέρνηση για την εμπλοκή. Οργανώσεις ισραηλινών, σκηνοθέτες, καλλιτέχνες, πανεπιστημιακοί κατά καιρούς ασκούν δριμεία κριτική για τις επιλογές της χώρας τους σε σχέση με τους Παλαιστίνιους και όχι μόνο. Και όλοι αυτά χωρίς να υφίστανται κάποια κύρωση. Το Ισραήλ δεν είναι ούτε Τουρκία, ούτε Ιράν, όπου έχουμε δει συγγραφείς και σκηνοθέτες να φυλακίζονται επειδή έχουν άλλη γνώμη και την προβάλουν μέσα από τα έργα τους.
Σκοπός όσων επεσήμανα δεν είναι να παρουσιάσει το Ισραήλ ως τέλειο και να παραβλεφθούν λάθη και κακές ή άστοχες πολιτικές και μέτρα. Απλά: Όλοι οι Άραβες δεν είναι τρομοκράτες, όλοι οι ακτιβιστές δεν είναι τρομοκράτες, αλλά και όλα στο Ισραήλ δεν είναι στραβά. Η διένεξη Ισραηλινών- Αράβων γενικότερα και Ισραηλινών- Παλαιστινίων ειδικότερα είναι ένα πολύπλοκο ζήτημα δίχως χώρο για άσπρο-μαύρο. Οι ρίζες είναι βαθιές και άπτονται ζητημάτων ιστορικών, θρησκευτικών, οικονομικών, πολιτικών που απαιτούν πολύ προσοχή.
Όσο για την εσκεμμένη χρήση βίας εναντίον άμαχων, παιδιών και πολιτών, αυτή θα πρέπει να καταδικάζεται από οποιονδήποτε την ασκεί, Ισραηλινό αλλά και Παλαιστίνιο. Οι επιθέσεις αυτοκτονίας με στόχο πιτσαρίες, εστιατόρια, σχολικά λεωφορεία είναι τραγικό φαινόμενο και δεν έχουν να κάνουν με το δικαίωμα αντίστασης στον στρατό. Όταν βλέπουμε παιδιά θύματα ενός πυραύλου, άμεσα το καταδικάζουμε γιατί σκεφτόμαστε το δικό μας παιδί στη θέση τους. Είναι άξιον απορίας γιατί δεν ταυτιζόμαστε και με την εικόνα του παιδιού μας να ανατινάζεται και να γίνεται κομμάτια ενώ γελάει και παίζει αμέριμνο στο σχολικό λεωφορείο. Γιατί δεν μας σοκάρει το 16χρονο παιδί ενός μετανάστη από τη Ρωσία που βγαίνει να διασκεδάσει σε κλαμπάκι της παραλίας και ξαφνικά διαμελίζεται. Οι αθώοι…είναι αθώοι και από τις δύο πλευρές.
Στο Ισραήλ έχω συναντήσει ανθρώπους που θέλουν ειρήνη, αποφασισμένους να συνυπάρξουν με τον γείτονα σε δύο κράτη. Οι φίλοι, οι γνωστοί μου, οι άνθρωποι που έχω επιστημονικά συνεργαστεί είναι άνθρωποι μετριοπαθείς που αγαπούν την πατρίδα τους, αλλά δεν θέλουν ούτε το κακό, ούτε την εξόντωση των Παλαιστινίων. Αντιδρούν μάλιστα και αποδοκιμάζουν τα δεινά τους. Επιζητούν την ασφάλεια και είναι έτοιμοι για υποχωρήσεις. Αντιστέκονται στις φωνές των λίγων και φανατικών (που ναι, υπάρχουν). Το κακό όμως είναι πως επιβεβαιώνονται οι φωνές αυτών των ολίγων κι έτσι αποδυναμώνονται οι φωνές των ανθρώπων που θέλουν να προχωρήσουν και να δώσουν τα χέρια με την άλλη πλευρά. Για παράδειγμα οι λίγοι και σκληροπυρηνικοί προειδοποιούν πως τυχόν υποχωρήσεις γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από την άλλη πλευρά, και δεν εξασφαλίζουν την ειρήνη. Φέρνουν για παράδειγμα τις επιθέσεις της Χαμάς από τη Γάζα πλέον με ρουκέτες. Το επιχείρημα «ούτε ένα βήμα, ούτε μια υποχώρηση» βρίσκει έδαφος και δικαιώνεται.
Εδώ βρίσκεται και η δική μας ευθύνη ως Έλληνες και διεθνής κοινότητα. Δεν χαιρετίσαμε ποτέ το Ισραήλ για θετικά βήματα. Ως αλληλέγγυοι προς τους Παλαιστινίους, έπρεπε να έχουμε επικροτήσει την έξοδο από τη Γάζα και να καταδικάσουμε απερίφραστα απόψεις φανατικών του τύπου «να εξαφανιστεί το κράτος του Ισραήλ», που απλά πολώνουν και καθιστούν αδύνατο τον όποιο διάλογο και εφικτή λύση. Επιπλέον έπρεπε να έχουμε υποστηρίξει τις προοδευτικές δυνάμεις της παλαιστινιακής κοινωνίας. Γιατί πρόκειται για κοινωνία που δεν της αξίζει η φτώχια, η βία και η εξαθλίωση, αλλά ούτε και οι φανατικοί που αν επικρατήσουν στο μέλλον θα θέσουν υπό διωγμό τα δικαιώματα των γυναικών, της ανεξιθρησκίας, της διαφορετικότητας, της επιλογής ζωής μακριά από τα ισλαμιστικά δόγματα. Δικαιώματα που ως προοδευτικοί και φιλελεύθεροι οι Έλληνες επιθυμούμε για τους φίλους μας Παλαιστινίους μαζί με την ελευθερία τους….
13°
