Εν αντιθέσει με την πλατεία του Αγίου Παντελεήμονα που η κλειστή πλέον παιδική χαρά έχει διώξει τα παιδιά–ημεδαπά και αλλοδαπά–, η πλατεία Αττικής, λίγα στενά πιο κάτω, σφύζει από ζωή. Πολλές δεκάδες παιδιά, κυρίως από το Αφγανιστάν, παίζουν γύρω από το σιντριβάνι ενώ στα δεξιά της πλατείας κάθονται στωικά οι μητέρες τους – στα αριστερά, οι άντρες της οικογένειας. Παραπλεύρως δύο καφενεία κι ένα σουβλατζίδικο. Οι θαμώνες των μαγαζιών δεν πλησιάζουν την πλατεία, μόνο συζητούν για το ζήτημα της μετανάστευσης. Ενώ άλλοι Έλληνες, οι πιο θαρραλέοι ή οι πιο ανεκτικοί, μοιράζονται τα παγκάκια της πλατείας με τους Αφγανούς κατοίκους της.
Οι Αφγανοί της πλατείας Αττικής στην πλειονότητά τους διαφέρουν από τους μετανάστες (migrants) που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας. Μιλήσαμε μαζί τους.
Οι οικογενειάρχες
Οι Αφγανοί της πλατείας Αττικής είναι, κατά κύριο λόγο, οικογενειάρχες, και μάλιστα μεγάλης ηλικίας. Βέβαια αυτό δεν εμποδίζει τις Αρχές από το να τους έχουν καταδικάσει στο ίδιο καθεστώς ομηρίας, καθώς το μόνο χαρτί που έχουν είναι αυτό της απέλασης, και ο δρόμος τόσο προς άλλες χώρες της ΕΕ όσο και προς την πατρίδα τους είναι ερμητικά κλειστός. Η πρώτη τους επιλογή ήταν το Ιράν, όπου και ζήτησαν πολιτικό άσυλο. Το Ιράν όμως τους έστειλε στην Τουρκία και η Τουρκία στην Ελλάδα. Δύσκολα να πιστέψει κανείς ότι οι άνθρωποι αυτοί εγκατέλειψαν την πατρίδα τους απλώς για να βελτιώσουν το επίπεδο ζωής τους. Ποιος, αλήθεια, θα εγκατέλειπε τη χώρα του σε αυτή την ηλικία εάν πράγματι δεν κινδύνευε η ζωή του; Οι άνθρωποι αυτοί σαφώς εντάσσονται στην κατηγορία των προσφύγων.
Στην πλατεία υπάρχουν και αρκετοί που ήταν στην Πάτρα. Αφού αναγκάστηκαν να απομακρυνθούν από το λιμάνι της Πάτρας, έχουν βρει νέο καταφύγιο στην πλατεία Αττικής. Το μόνο που επιθυμούν είναι να μεταβούν σε άλλο κράτος της ΕΕ. Πράγμα εξαιρετικά δύσκολο, καθώς τα άλλα κράτη-μέλη τούς συλλαμβάνουν στα σύνορα και τους επιστρέφουν στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ. Βέβαια, τα λοιπά κράτη-μέλη δεν επιστρέφουν μόνο όσους έχουν κάνει αίτηση ασύλου στην Ελλάδα. Συχνά στέλνουν στην Ελλάδα και όποιον απλώς δεν επιθυμούν να διαμείνει στη χώρα τους, στη λογική της επιλεκτικής μετανάστευσης (selective migration), η οποία εξάλλου εξαγγέλθηκε και στο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Ασάφ. Ο Ασάφ είχε ζητήσει πολιτικό άσυλο στην Αγγλία το 2001. Παρέμεινε εκεί για πέντε χρόνια, νόμιμα. Στη συνέχεια επέστρεψε στην πατρίδα του για να παντρευτεί. Τρία χρόνια έμεινε στο Αφγανιστάν. Η κατάσταση όμως ήταν τέτοια ώστε αναγκάστηκε να γυρίσει στην Αγγλία. Οι Αρχές αυτή τη φορά δεν τον δέχθηκαν. Τον επέστρεψαν στην Ελλάδα, στο όνομα του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ, δίχως όμως αυτός να έχει περάσει ουδέποτε από την Ελλάδα. Σήμερα κοιμάται σε πάρκα και πλατείες. «Στην Αγγλία είχα δουλειά, φίλους, σπίτι. Δεν ξέρω γιατί με έστειλαν στην Ελλάδα. Εδώ δεν έχω τίποτα. Γιατί η Ελλάδα δεν μας αφήνει να φύγουμε;» Είναι σαφές ότι ο κανονισμός αυτός δεν κρατά μόνο σε ομηρία τους αλλοδαπούς, αλλά και την ίδια τη χώρα μας.
Τα slumdogs της πλατείας
Το πιο τραγικό όμως είναι τα μικρά παιδάκια, ηλικίας από πέντε έως δώδεκα. Ο Αλί, ο Μουσάραφ, ο Μαχτί, ο Ουαλί, ο Αλί Νεζάρ… Οι γονείς τους, εκ των πραγμάτων, δεν μπορούν να τα φροντίσουν, με αποτέλεσμα να αναγκάζονται τα ίδια να βρουν τρόπους επιβίωσης. Περνάνε όλη την ημέρα στην πλατεία παίζοντας. Και όταν πεινάσουν στήνονται έξω από καφενεία και σουβλατζίδικα προς αναζήτηση άδειων μπουκαλιών, τα οποία στη συνέχεια θα μεταπουλήσουν σε παρακείμενο μαγαζί. Το βράδυ θα αναζητήσουν είτε μαζί με τους γονείς τους είτε μόνα τους κάποιο παγκάκι σε κάποια πλατεία για να κοιμηθούν. Σημειώνουμε ότι ουδείς από τους ημεδαπούς της πλατείας δεν κατηγόρησε τα παιδιά μήτε για μικροκλοπές μήτε για επαιτεία. Τα παιδιά αυτά απλώς προσπαθούν να επιβιώσουν, εργαζόμενα. Κι αυτό συμβαίνει εν γνώσει της πολιτείας καθώς η αστυνομία βρίσκεται επί εικοσιτετραώρου βάσεως στην περιοχή. Σαφώς η πολιτεία παραβιάζει, αν μη τι άλλο, τη Διεθνή συνθήκη για την προστασία του παιδιού.
«Έχουν καταστρέψει τη γειτονιά μας» μας εξομολογείται ένας εκ των θαμώνων του καφενείου και προθυμοποιείται να μας ξεναγήσει ώστε να αντιληφθούμε το ζήτημα ιδίοις όμμασι. Στην ολιγόλεπτη βόλτα μας στα πέριξ της πλατείας Αττικής το μόνο που συμπεράναμε ήταν πως η διαβόητη «κοινωνική ένταξη» έχει σε μεγάλο βαθμό επιτευχθεί, αφού δεκάδες μαγαζάκια –κινέζικα, πακιστανικά, αφρικανικά, αλβανικά, ρουμάνικα– συμβάλλουν στην οικονομική και κοινωνική ζωή της περιοχής. Το ψιλικατζίδικο του κυρ-Βασίλη έχει απλώς αλλάξει χέρια και όνομα, είναι πλέον το ψιλικατζίδικο του κυρ-Μοχάμετ. Εκτός κι αν όταν μιλάμε για κοινωνική ένταξη εννοούμαι το μοντέλο «Μανωλάδας», όπου οι αλλοδαποί δουλεύουν για 5 ευρώ /15 ώρες την ημέρα και όταν οι ημεδαποί ενοχλούνται τους δένουν σε μηχανάκια και τους σέρνουν στην άσφαλτο. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, μεταξύ του μοντέλου του “take over” και του μοντέλου της Μανωλάδας υπάρχει τρίτος δρόμος, αυτός που ακολουθεί το μοντέλο της συμβιωτικής διάδρασης.
Οι μαγαζάτορες της πλατείας είναι πολύ λιγότερο διαλλακτικοί, και οι προπηλακισμοί δεν έλειψαν. Σύμφωνα με τα λεγόμενά τους οι δουλειές τους βρίσκονται σε ύφεση εξαιτίας των αλλοδαπών. Βέβαια, δεν μπορούμε να μη σημειώσουμε ότι τόσο το προσωπικό όσο και οι πελάτες είναι στην πλειονότητά τους αλλοδαποί από βαλκανικές χώρες.
Αρκετοί, πάντως, από τους κατοίκους της περιοχής δεν δίσταζαν να μοιραστούν το παγκάκι με τον Αφγανό αλλοδαπό και να διασκεδάσουν με τις χαρούμενες φωνές των παιδιών. «Δεν είναι άσχημα» μας διηγείται μια κυρία, «παλιά δεν υπήρχε κανένα παιδί στην πλατεία και ήταν στενάχωρα. Τώρα είναι ωραία. Οι Αφγανοί είναι καλοί και πονεμένοι άνθρωποι. Δεν κλέβουν και δεν κάνουν φασαρίες. Το κακό είναι ότι έχει πολλή αστυνομία και συλλαμβάνει πολλούς».
Ο Άγιος Παντελεήμονας ως πιθανό ντόμινο εξελίξεων;
Άλλοι μας εξομολογούνται ότι δεν υπάρχει στην πραγματικότητα πρόβλημα, αλλά φοβούνται πως «θα γίνει ό,τι έγινε στον Άγ. Παντελεήμονα». Αυτό βέβαια δεν είναι τυχαίο, καθώς οι πιο «αγανακτισμένοι» της περιοχής είναι οι ίδιοι που είχαμε συναντήσει πολλές φορές στον Άγιο Παντελεήμονα – μέλη της Επιτροπής κατοίκων. Όταν τους το επισημάναμε, δεν το αρνήθηκαν. Αντιθέτως δήλωσαν πως έχουν υποχρέωση να βοηθήσουν και τις άλλες πλατείες, όπως ακριβώς έπραξαν και στον Άγιο Παντελεήμονα.
Ο κίνδυνος να αποτελέσει ο Άγιος Παντελεήμονας ντόμινο εξελίξεων, όπου κάποιοι κάτοικοι παίρνουν το νόμο στα χέρια τους με την ανοχή, αν όχι την ενθάρρυνση, της πολιτείας, έχει προ πολλού επισημανθεί. Χαρακτηριστική ήταν και η εμπειρία στην πλατεία Αμερικής, μια πλατεία με σημαντικό αριθμητικά πληθυσμό ανθρώπων από την Αφρική, η οποία ουδέποτε στο παρελθόν είχε προβλήματα. Την περασμένη εβδομάδα όμως, κατά την επαφή μας με Έλληνες κάτοικους της περιοχής, ακούσαμε πολλούς ανθρώπους μεγάλης ηλικίας να μας δηλώνουν πως ναι μεν δεν ενοχλούν οι αλλοδαποί, αλλά «καλύτερα να φύγουν για να μη γίνει ό,τι έγινε στον Άγιο Παντελεήμονα». Μάλιστα ευυπόληπτος πολίτης, ετών 68, αποφάσισε να κουβαλάει μαζί του και ένα μικρό μαχαίρι «για παν ενδεχόμενο». Ενώ μετριοπαθείς φωνές μάς κατήγγειλαν ότι συχνά έρχονται στα μαγαζιά τους μέλη της Χρυσής Αυγής και ασκούν πιέσεις ώστε να ξεσηκωθούν οι καταστηματάρχες και να διώξουν τους αλλοδαπούς από την πλατεία.
Το ερώτημα που εγείρεται είναι τι άλλο περιμένει η πολιτεία για να λάβει μέτρα; Βεβαίως, όταν μιλάμε για «μέτρα» δεν εννοούμε την τροπολογία που κατέθεσε ο κ. Μαρκογιαννάκης στη Βουλή την περασμένη εβδομάδα, η οποία εισάγει την 18μηνη κράτηση, καταλύει το τεκμήριο αθωότητας και θίγει το σκληρό πυρήνα του κράτους δικαίου, καθώς ο αλλοδαπός εκτιμάται εν γένει επικίνδυνος για τη δημόσια τάξη.
Το κράτος θα πρέπει:
1. Να καταγγείλει τον Κανονισμό Δουβλίνο ΙΙ.
2. Να βελτιώσει τις διαδικασίες εξέτασης των αιτημάτων ασύλου, έτσι ώστε να τυγχάνουν διεθνούς προστασίας όσοι ακριβώς το δικαιούνται βάσει των διεθνών συνθηκών.
3. Να αντιληφθεί ότι με κατασταλτικά και φοβικά μέτρα το πρόβλημα απλώς θα διαιωνίζεται από πλατεία σε πλατεία και από πόλη σε πόλη.
4. Να συγκεκριμενοποιήσει την έννοια της «κοινωνικής ένταξης», ώστε αφενός να μη βάλλεται ο ημεδαπός αυτοαπασχολούμενος και αφετέρου να μη γίνεται θύμα εκμετάλλευσης ο αλλοδαπός εργαζόμενος.
Ο κ. Αλί με την οικογένειά του
Ο κ. Αλί είναι 67 χρονών. Ήρθε στην Ελλάδα πριν από 3 χρόνια με τη σύζυγό του και τα τρία τους παιδιά (13, 15 και 7 χρόνων) ακολουθώντας τη γνωστή διαδρομή: Αφγανιστάν, Τουρκία, Ελλάδα. To Ελληνικό Συμβούλιο για τους πρόσφυγες τους έστειλε στο Κέντρο Υποδοχής Σπερχειάδος στη Λαμία, όπου και παρέμειναν για ενάμιση χρόνο. Στη συνέχεια τους έδιωξε, στέλνοντάς τους στην Αθήνα. Σήμερα ζουν σε ένα πολύ μικρό υπόγειο ενός δωματίου. Βασική παρέα τους τα βράδια είναι τα ποντίκια και οι κατσαρίδες. Ουδείς εξ αυτών γνωρίζει τη γλώσσα, με αποτέλεσμα να είναι αδύνατον να αυτοεξυπηρετηθούνε. Το ενοίκιο των 300 ευρώ δεν μπορούν να το πληρώσουν πια και φοβούνται ότι θα μείνουν στο δρόμο. Μας υποδέχθηκαν στο κατά τα άλλα φιλόξενο σπίτι τους και μας κέρασαν τσάι. Τα δύο μεγαλύτερα παιδιά τους κάθονταν αμίλητα στη γωνία. «Δεν βγαίνουν ποτέ από το σπίτι» μας είπε η μητέρα τους, «φοβούνται». Το τρίτο παιδί, ο επτάχρονος Μααντί, τριγυρνάει όλη την ημέρα στην πλατεία. Το παιχνίδι είναι το μόνο που μπορεί να ξεγελάσει την πείνα του. «Δεν φύγαμε γιατί το θέλαμε. Πρόσφυγες είμαστε. Οι Ταλιμπάν μας πήραν το σπίτι, και το Ιράν και η Τουρκία μάς έδιωξαν». Προς επίρρωσιν αυτού στέκει και η φωτογραφία στο κιτρινιασμένο από τη μούχλα τοίχο του σπιτιού: η φωτογραφία του εθνικού τους ήρωα Αμπντούλ Μαζαρί, του ηγέτη της φυλής των Χαζαρά, που τον βασάνισαν και τον δολοφόνησαν στυγνά οι Ταλιμπάν το 1995.
Η Αφροδίτη Αλ Σαλέχ κουβεντιάζει με τον κ. Φαχράν και τη σύζυγό του
Ο κ. Φαχράν, 55 χρόνων, ήρθε στην Ελλάδα με τη σύζυγό του και τα δύο τους παιδιά, 17 και 20 χρόνων, πριν από τέσσερις ημέρες. Όπως μας είπε, αναγκάστηκαν να φύγουν από την πατρίδα τους λόγω των συγκρούσεων με τους Ταλιμπάν. Πρώτος τους προορισμός ήταν το Ιράν. Οι ιρανικές αρχές όμως τους έστειλαν στην Τουρκία και η Τουρκία με τη σειρά της στην Ελλάδα με φουσκωτή βάρκα, μαζί με άλλα 67 άτομα. Είχε βαθύ σκοτάδι, όπως μας διηγείται, όταν κάποια άλλη μηχανοκίνητη βάρκα χτύπησε εκ προθέσεως τη βάρκα που επέβαιναν και βρέθηκαν στα νερά του Αιγαίου. Ένας από τους οδηγούς τους όμως, παραδόξως, είχε το τηλέφωνο του λιμενικού και ειδοποίησε. Το λιμενικό κατέφτασε άμεσα και τους διέσωσε. (Διατηρούμε επιφυλάξεις όσον αφορά τη διήγηση αυτή, την οποία ακούσαμε πολλές φορές από διαφορετικές πηγές. Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πως είναι τα ίδια τα δίκτυα των λαθρεμπόρων που βουλιάζουν τις βάρκες, καθώς στη συνέχεια είναι υποχρέωση της χώρας βάσει των διεθνών συνθηκών να διασώσει τους ναυαγούς. Βέβαια και το ενδεχόμενο να βουλιάζει τις βάρκες το λιμενικό, επίσης δεν είναι απίθανο.) Ο κ. Φαχράν με την οικογένειά του κρατήθηκαν για 14 ημέρες στο Κέντρο Υποδοχής της Μυτιλήνης και στη συνέχεια οι Αρχές τούς προμήθευσαν τη διοικητική πράξη απέλασης καθώς και εισιτήρια για να πάρουν το πλοίο με προορισμό τον Πειραιά. Τις τελευταίες ημέρες βρίσκονται στην πλατεία Αττικής. Κοιμούνται μαζί με δεκάδες άλλους συμπατριώτες τους σε ένα σπίτι κάπου εκεί και περιμένουν να τους σταλούν χρήματα ώστε να εγκαταλείψουν τη χώρα παράνομα, με προορισμό τη Νορβηγία, καθώς πληροφορήθηκαν ότι οι πρόσφυγες εκεί τυγχάνουν μέριμνας. Ο γυρισμός στο Αφγανιστάν θα σήμαινε γι’ αυτούς θάνατο.
Ο κ. Ορμπούν είναι 76 χρόνων. Ήρθε στην Ελλάδα διαμέσου Ιράν και Τουρκίας μαζί με τη σύζυγό του και τα παιδιά τους πριν από 10 μήνες. Κατά καιρούς προσπαθεί να κάνει αίτηση για άσυλο, αλλά αυτό δεν έχει καταστεί ακόμα εφικτό. Σήμερα περνάει όλη την ημέρα του στην πλατεία και το βράδυ επιστρέφει στο σπίτι του στην οδό Φυλής, όπου μένει μαζί με πολύ άλλο κόσμο. Δεν έχει χρήματα για φαγητό, δεν έχει χρήματα για το ενοίκιο. Περιμένει ότι κάποιοι από την Ελλάδα θα τον βοηθήσουν. Μας λέει πως δεν θα άφηνε ποτέ την πατρίδα του εάν δεν υπήρχε λόγος ζωής και θανάτου. Έπρεπε να σώσει τα παιδιά του.
Υ.Σ. Οι συνεντεύξεις έγιναν με τη πολύτιμη βοήθεια του Αμπάς, ο οποίος όντας τρία χρόνια στην Ελλάδα γνωρίζει άριστα την ελληνική γλώσσα. Τον ευχαριστούμε.
22°
Ο κ. Αλί με την οικογένειά του
Η Αφροδίτη Αλ Σαλέχ κουβεντιάζει με τον κ. Φαχράν και τη σύζυγό του
