Κριτικών… πολυφωνία. Τα μέλη της μίας από τις δύο κριτικές επιτροπές των 14ων λογοτεχνικών βραβείων του περιοδικού «Διαβάζω» απαντούν στις ερωτήσεις της ATHENS VOICE
1. Η ευχαρίστηση της ανάγνωσης και η κριτική βιβλίου πόσο ασύμβατες είναι;
2. Η εμφάνιση ενός βιβλίου (ως προϊόν) επηρεάζει την κρίση σας όσον αφορά το περιεχόμενο;
3.Ο μέσος όρος της βαθμολογίας των κριτικών σας είναι (τελικά) το «αντικειμενικό»;
Αλέξανδρος Ζήρας, κριτικός λογοτεχνίας
1.Απολύτως ασυμβίβαστες! Η χαρά και η απόλαυση που μου προσφέρονται από το γράψιμο μιας κριτικής (αν και όχι πάντοτε) είναι τελείως αποσυνδεδεμένες από αυτό που διάβασα. Όσο πιο γρήγορα «ξεχάσεις» αυτό που διάβασες, τόσο πιο πιθανό είναι να γράψεις ένα ωραίο και (προπαντός) ελεύθερο κείμενο γι’ αυτό.
2.Τα εξώφυλλα, όπως και εν γένει τα περιτυλίγματα, έχουν τη δική τους ιστορία. Αλλά πολλές φορές ένα καλό σερβίρισμα με έκανε να εξοργιστώ ακόμα περισσότερο για ό,τι δοκίμασα έπειτα.
3.Μετά από 40 και κάτι χρόνια που υποδύομαι αυτό που υποδύομαι, μπορώ να σας πω ότι ο μέσος όρος των κρίσεών μου είναι εντέλει το απολύτως υποκειμενικό!
Λίζυ Τσιριμώκου, καθηγήτρια στο ΑΠΘ
1.Απολύτως συμβατές. Ο κριτικός είναι πρωτίστως αναγνώστης.
2. Ένα εξώφυλλο μπορεί να προδιαθέσει θετικά είτε αρνητικά σε πρώτη ματιά. Ωστόσο, η τελική κρίση βασίζεται αποκλειστικά στην ανάγνωση του κειμένου. Πρόβλημα υπάρχει όταν επιβαρύνεται το ίδιο το κείμενο (κακή επιμέλεια ή στοιχειοθεσία, τυπογραφικές αβλεψίες ή μεταφραστικά ατοπήματα).
3.Δεν υπάρχει «αντικειμενική» ανάγνωση – και η κριτική είναι κυρίως ανάγνωση, δηλαδή προσέγγιση ενός κειμένου που πραγματοποιείται από συγκεκριμένα αναγνωστικά υποκείμενα. Ενίοτε οι προσεγγίσεις συγκλίνουν είτε αποκλίνουν, χωρίς οπωσδήποτε να διεκδικούν τον ορισμό του «αντικειμενικού».
1. Δεν επηρεάζουν η μία την άλλη. Η απόλαυση της ανάγνωσης μένει αλώβητη από την πρόθεση της κριτικής. Η κριτική ως δημιουργική πράξη προσφέρει άλλης κατηγορίας απόλαυση.
2.Η αισθητική πάντα προδιαθέτει, αλλά σαφώς η εμφάνιση δεν επηρεάζει την κρίση όσον αφορά το περιεχόμενο. Η μεταφορική ρήση των Άγγλων “don’t judge the book by its cover” ισχύει και κυριολεκτικά.
3. Η φιλολογική κριτική είναι επιστήμη και άρα οφείλει να είναι αντικειμενική. Η Επιτροπή του «Διαβάζω» έχει αρκετά μέλη και ακολουθεί μια αποστασιοποιημένη διαδικασία επιλογής, ώστε να αποφευχθεί η αδικία της υποκειμενικής κρίσης.
Ευριπίδης Γαραντούδης, αναπληρωτής καθηγητής ΕΚΠΑ
1. Η κριτική βιβλίου έχει την πηγή της στην αναγνωστική ευχαρίστηση, ωστόσο η τελευταία, με την πολύχρονη άσκηση της κριτικής, υφίσταται τις αρνητικές συνέπειες μιας ενασχόλησης που έχει προσλάβει, λιγότερο ή περισσότερο, επαγγελματικό χαρακτήρα.
2. Αναπόφευκτα η αισθητική και τυπογραφική εμφάνιση ενός λογοτεχνικού βιβλίου, όπως επίσης και το σήμα που εκπέμπει το κύρος του εκδοτικού οίκου, προδιαθέτουν την κρίση, δεν πρέπει ωστόσο να την επηρεάζουν.
3.Στη λογοτεχνική κριτική η «αντικειμενικότητα» έγκειται στην κατά το δυνατό διασταύρωση της υποκειμενικότητάς μας με τις υποκειμενικότητες των άλλων αναγνωστών-κριτών.
1. Όπως ο «επαγγελματίας» συγγραφέας δεν μπορεί να περιμένει την «έμπνευση» για να γράψει, έτσι και ο «επαγγελματίας» αναγνώστης δεν μπορεί να περιμένει κάποιου είδους «έμπνευση» για να διαβάσει. Άλλωστε το να προσπαθείς να αναγνωρίσεις τα συστατικά ενός φαγητού δεν σημαίνει ότι χάνεις την τελική του γεύση.
2. Ελπίζω όχι. Επηρεάζει όμως σίγουρα την κρίση μου για τον εκδότη του.
3.Όπως ο «μέσος άνθρωπος» είναι κατά βάση ανύπαρκτος, έτσι και η «αντικειμενική βαθμολογία» είναι φενάκη. Δύο διαφορετικές επιτροπές βραβείων μπορεί να προέρχονται από δύο διαφορετικά πλανητικά συστήματα.
1. Απολύτως συμβατές. Όσο πιο πολυεπίπεδη είναι η ευχαρίστηση που προσφέρει στον αναγνώστη τόσο καλύτερο είναι το βιβλίο.
2.Θεωρητικά όχι. Δεν μπορώ ωστόσο να αποκλείσω κάποια υποσυνείδητα θετική προδιάθεση που δημιουργεί το αισθητικά άρτιο εξώφυλλο και το καλοτυπωμένο κείμενο.
3.Το κρίσιμο είναι να υποστηρίζεις την υποκειμενική σου επιλογή με αντικειμενικά κριτήρια.
Κώστας Καρακώτιας, κριτικός λογοτεχνίας
1.Υπάρχει όντως μια σχετική ασυμβατότητα η οποία οφείλεται στη, συχνά κοπιαστική, παραπέρα διανοητική επεξεργασία και διερεύνηση της συγκεκριμένης αναγνωστικής εμπειρίας και τη μετάπλασή της σ’ ένα άλλο προς ανάγνωση κείμενο.
2.Μ’ αρέσει το βιβλίο να είναι και ως αντικείμενο ωραίο, αλλά βέβαια η εμφάνισή του δεν επηρεάζει καθόλου την κρίση μου για το περιεχόμενό του.
3. Η «βαθμολογία» μου προκύπτει από την υποκειμενική πρόσληψη, με τα όσα θεωρητικά μου εφόδια και κάποιους σχετικά αντικειμενικούς κανόνες, του κειμένου που «υπόκειται» στην κριτική μου.
Info Η Τελετή απονομής των βραβείων θα γίνει στις 10/5 στο Μουσείο Μπενάκη, στην οδό Πειραιώς 138, σ τις 7.0 0 μ .μ., στο αμφιθέατρο του Μουσείου. Η A.V. είναι χορηγός
