Πρώτα απ’ όλα οι Χαλανδραίοι είναι δύναμη σοβαρή (κοντά 75.000) και ο δήμος τους από τους μεγαλύτερους σε έκταση στην Αττική. Οι δώδεκα γειτονιές (Πολύδροσο, Άνω/ Κάτω/ Νέο Χαλάνδρι, Τούφα κ.λπ.), οι εκτάσεις που συνεχίζουν να μπαίνουν στο σχέδιο πόλεως, οι τρεις σταθμοί μετρό (Χαλάνδρι, Δουκίσσης Πλακεντίας, Νομισματοκοπείο), ο προαστιακός, ένα γαϊτανάκι από στάσεις λεωφορείων και η Αττική Οδός στα σύνορα με Βριλήσσια, όλα συνηγορούν στην ίδια εικόνα: το Χαλάνδρι είναι μία περιοχή για «αληθινούς ανθρώπους», ούτε κυριλέ, ούτε λαϊκό, ένα βου-που «με τα καθημερινά του».
ΠΑΤΗΜΑ 1
Κραταιό από την αρχαιότητα ακόμα, τότε που η Φλύα (Εύφορη Γη) ήταν ένας από τους πιο ισχυρούς αττικούς δήμους στη διοικητική διαίρεση του Κλεισθένη. Επίσης, «είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι από εδώ καταγόταν ο Ευριπίδης. Μάλιστα, ο Αριστοφάνης τον κορόιδευε ότι η μητέρα του ήταν αγρότισσα από τη Φλύα» με ενημερώνει ο Θοδωρής Βασιλόπουλος, διευθυντής του βιβλιοπωλείου «Ευριπίδης».
Στην αρχή του 20ού αιώνα το Χαλάνδρι υπήρξε διαδοχικά: τόπος με εξαιρετικό κλίμα, γι’ αυτό και υπήρχαν σανατόρια για τους φυματικούς (οι γιατροί συνιστούσαν γενικώς στους αρρώστους μια μίνι διαμονή στην περιοχή), κέντρο υποδοχής Μικρασιατών προσφύγων και αυτόνομος δήμος από το 1945.
Ο Μάνος Ελευθερίου στο διήγημα «Το Χαλάνδρι που γνώρισα»* αναφέρει ότι το 1953… «ήταν μια πανέμορφη εξοχή, αλλά και μια οργανωμένη πόλη με πολλές κατοικίες του μεσοπολέμου και θαυμάσιους κήπους».
Μια δεκαετία αργότερα ο Θοδωρής του «Ευριπίδη» θυμάται με τη σειρά του τον …«άρρωστο Παναθηναϊκό, Μίμη, ο οποίος έκανε την ομώνυμη ξακουστή ταβέρνα του χώρο φιλοξενίας των ξένων αποστολών όταν έπαιζαν με τον ΠΑΟ. Ο προπονητής της ομάδας τότε, ο Πούσκας, ερχόταν στον Μίμη ειδικά για το γουρουνόπουλό του».
Δεκαετία του ’80και στο μπιλιαρδάδικο του Στέλιου Ελευθερίου (αδερφού του Μάνου), μαζεύεται κόσμος από όλη την Αθήνα, ενώ στο «Φεστιβάλ της Ρεματιάς» εμφανίζονται ονόματα όπως η Πίνα Μπάους. Το 1982 ο ισχυρός σεισμός στέλνει μαζικά εδώ κατοίκους από το κέντρο. Η άγρια ανοικοδόμηση και η αντιπαροχή αρχίζουν ένα ξέφρενο πάρτι, αν και τα μεγάλα οικόπεδα αποτρέπουν τουλάχιστον το χτίσιμο γιγαντιαίων πολυκατοικιών.
Τέλη ’90 και στο Blue Bar μουσική παίζει ο Μάκης Μηλάτος, στο Boarding Pass ο Μιχάλης Δέλτα, ενώ ο δήμος συνεχίζει να σπρώχνει τα όριά του όλο και πιο μακριά δημιουργώντας τη νέα συνοικία «Πάτημα 1», με προαπαιτούμενα το χαμηλό συντελεστή δόμησης και την κεραμοσκεπή.
ΠΑΤΗΜΑ 2
Στο επόμενο βήμα είμαστε στο 2010. Το πλήθος που διψάει για ένα σπίτι στην περιοχή αναμένει το «Πάτημα 2» και οι μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες το χαρακτηρισμό των άκτιστων φιλέτων γύρω από το Νομισματοκοπείο. Κτίρια όπου στεγάζονται διαφημιστικές εταιρείες και ιδιωτικές κλινικές συνεχίζουν να ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια. Την ίδια ώρα, για το κυκλοφοριακό χάος και το παράνομο παρκάρισμα στο κέντρο του δήμου δεν επαρκεί ούτε ο χαρακτηρισμός «εφιάλτης». Το Χαλάνδρι βρίσκεται σε νευραλγική θέση σε σχέση με τα Βόρεια Προάστια, γεγονός που κάνει τους πάντες «να κόβουν δρόμο» από εδώ, ενώ οι στενοί του δρόμοι και οι μονές λωρίδες κυκλοφορίας κάνουν τα πράγματα χειρότερα. Η αρχιτεκτονική, πάντως, παραμένει σε σχετικά ευπρεπή επίπεδα και τα μπαλκόνια στις πολυκατοικίες είναι ευρύχωρα και με πολύ πράσινο.
Το σύγχρονο χωριό… «δεν έχει την πολυτέλεια της Φιλοθέης ούτε την ψυχρότητα του Ψυχικού. Είναι μια πόλη φιλική, ήπια ακόμα. Το ζήτημα είναι να διατηρήσει το χαρακτήρα του προαστίου και της αμιγούς κατοικίας» λέει η δημοσιογράφος της «Αυγής» Ελένη Τσερεζόλε, εγγονή του γνωστού Χαλανδραίου τενόρου Λ. Κουρουσόπουλου και εκδότρια - διευθύντρια της παλαιάς τοπικής εφημερίδας «ΦλυαΡία», που εκδίδεται με συλλογική προσπάθεια. Η Ελένη επισημαίνει ότι για κάθε σημαντικό τοπικό ζήτημα υπάρχει και μια δραστήρια ομάδα που το υπερασπίζεται. Για την πανέμορφη Ρεματιά, για παράδειγμα, «προστατευόμενος φυσικός σχηματισμός, μοναδικός στην Αττική» σύμφωνα με διάταγμα του 1995, υπάρχει ο «Σύλλογος Προστασίας του Περιβάλλοντος και Ρεματιάς Πεντέλης - Χαλανδρίου» η πρόεδρος του οποίου, Νένα Ρήγα, τονίζει ότι: «Η έλλειψη ενός περιμετρικού μονοπατιού και οι παράνομες ιδιοκτησίες και χρήσεις δυσκολεύουν τη βόλτα των κατοίκων στη Ρεματιά».
Οι δραστήριοι αυτοί κάτοικοι «φιλτράρουν» οτιδήποτε συμβαίνει στην περιοχή τους: την πρόσφατη απόφαση του δήμου να τοποθετήσει στη Ρεματιά κάμερες παρακολούθησης για την αποτροπή πυρκαγιών, την επίσης πρόσφατη διαμόρφωση της κεντρικής πλατείας Αγίου Νικολάου που από τερατούργημα με χιλιόμετρα τραπεζοκαθισμάτων μετατράπηκε σε μια όμορφη πλατεία – αν και σύμφωνα με αρκετούς η διαμπερής κυκλοφορία με την κίνηση όλων των οχημάτων να επιτρέπεται στη Βασιλέως Γεωργίου, καταμεσής της πλατείας, είναι δομικό ελάττωμα. Οι κάτοικοι συζητάνε και για τον ποδηλατόδρομο στην οδό Ολύμπου – αν είναι σωστά σχεδιασμένος, οι ποδηλάτες τον υπερασπίζονται και μιλάνε ακόμα για την κατάληψη στο κτήμα και την οικία Πραποπούλου (μεσοπολεμική έπαυλη, που αν και χαρακτηρισμένη διατηρητέα έχει αρχίσει να καταρρέει) απέναντι από το Θέατρο της Ρεματιάς. Γενικά, εδώ τα αντανακλαστικά «δράσης» (και δεν εννοούμε τη γιάφκα των «Πυρήνων της Φωτιάς», αφού οι κάτοικοι χαρακτηρίζουν το γεγονός ως κάτι που θα μπορούσε να συμβεί οπουδήποτε στην Αθήνα) είναι πιο οξυμμένα από ότι στα γειτονικά Β.Π., ίσως γιατί το Χαλάνδρι δεν ήταν ποτέ μόνο τόπος κατοικίας αλλά και εργασίας. Μάλιστα, η διευρυμένη εμπορική του αγορά παραμένει κραταιά και, όπως διαβεβαιώνει ο πρόεδρος του εμπορικού συλλόγου Χαλανδρίου και επίσης ιδιοκτήτης του βιβλιοπωλείου «Μικρός Κοραής», Γιώργος Ασημακόπουλος, το βασικό πρόβλημα δεν είναι η οικονομική κρίση αλλά «το παρκάρισμα και ότι κανείς από τους τρεις σταθμούς μετρό δεν βρίσκεται κοντά στην πλατεία. Σε δύο μήνες θα εγκαινιαστεί στο κέντρο το σύστημα ελεγχόμενης στάθμευσης, έτσι ώστε κάθε τρεις ώρες να ανανεώνονται αυτοί που θα μπορούν να παρκάρουν».
SHOPPING & CULTURE
Η αγορά του Χαλανδρίου έχει εμπορικά, «υψηλά» ονόματα με εμβέλεια σε όλη την Αθήνα, όπως τα δύο παραπάνω βιβλιοπωλεία (κολλητά το ένα στο άλλο εδώ και μισό αιώνα), τα «σοκολατο-εργοστάσια του Τσάρλι» «Τερκενλής» (κυριολεκτικά, λαϊκό προσκύνημα) και «Βάρσος» (οι ντόπιοι συνεχίζουν να προτιμούν επίμονα το σακουλίσιο γιαούρτι του) ή το ουζερί «Του Μήτσου» για τηγανητό ψαράκι στην πλατεία. Το «Μικρό Ψυρρή» του Χαλανδρίου είναι η οδός Ηρακλείου, γεμάτη καφετέριες και μπαράκια, αλλά υπάρχει και το «πολιτιστικό αντίδοτο»: η παιδική χορωδία του Ωδείου Κόνταλυ, που δέχεται προσκλήσεις ακόμα και από το εξωτερικό, το Εθνικό Ωδείο Χαλανδρίου από το 1942, το σούπερ μοντέρνο Κέντρο Τεχνών, το Αετοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο και η παιδική του βιβλιοθήκη «Μίμης Βασιλόπουλος», δημιουργία και δωρεά του βιβλιοπωλείου «Ευριπίδης».
ΟΙ ΑΠΡΟΟΠΤΟΙ
Τέλος, στο Χαλάνδρι υπάρχουν και «οι απρόοπτοι», εκείνοι που κανείς δεν «περιμένει» σύμφωνα με τον κλισέ διαχωρισμό που κάνουμε ανάμεσα σε Δυτικά (Δου) και Βόρεια (Βου) Προάστια (Που). Μια κοινότητα Ρομά με 57 οικογένειες, εγκατεστημένη εδώ και 40 χρόνια πίσω από το πρόσφατο μετρό στο Νομισματοκοπείο, περιοχή στην οποία συζητιέται να μεταφερθεί το Υπουργείο Οικονομικών. Ο πολύ ενεργός πρόεδρος του συλλόγου τους, Στέλιος Καλαμιώτης, συνοψίζει την κατάσταση: «Ποτέ κανείς δεν μας πήρε στα σοβαρά. Το κράτος δεσμεύτηκε να βρει οικόπεδα και στο μεταξύ μάς στέλνουν πρόστιμα από την πολεοδομία. Κάτι τσιγγάνικα δάνεια της ΕΕ ήταν ακατόρθωτο να τα χρησιμοποιήσουμε αφού με τα € 60.000 που έδιναν δεν παίρνεις και οικόπεδο και σπίτι εντός σχεδίου. Ας τα πάρει το κράτος να μας φτιάξει εστίες. Να φέρουν και σχολικό, αν μπει ένα παιδί μέσα θα ζηλέψουν και θα θέλουν και τα άλλα. Αν τίποτα από αυτά δεν γίνει, εμείς από εδώ δεν φεύγουμε». Παρατηρώντας το τσούρμο με τα ξυπόλητα παιδάκια μια μέρα με 10 βαθμούς Κελσίου, σκέφτηκα ότι η μόνη σίγουρη διαπίστωση σήμερα είναι ότι όλη Αθήνα είναι ένα και μόνο, ίδιο τοπίο. Ένα παζλ με χιλιάδες πανομοιότυπα κομμάτια.
ΘΕΩΡΙΕΣ… ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ
* Η επικρατέστερη λέει ότι το όνομα προέρχεται από τον Τούρκο Χαλά, κάτοχο τεράστιων εκτάσεων γης επί τουρκοκρατίας
* Στα αρβανίτικα (το Χαλάνδρι υπήρξε αρβανιτοχώρι) Χαλαντέρε σημαίνει «το χωριό δίπλα στο ρέμα»
*Το βιβλίο «Το Χαλάνδρι που γνώρισα - 19 Έλληνες συγγράφεις γράφουν για το Χαλάνδρι» είναι έκδοση του βιβλιοπωλείου Ευριπίδης με αφορμή τη συμπλήρωση των 50 χρόνων λειτουργίας του
* Ευχαριστούμε το συνάδελφο και Χαλανδραίο Νίκο Φωτάκη για τις διαφωτιστικές του πληροφορίες
18°
