Αρχαίος Έλληνας “κοντρολάρει” μπάλα ποδοσφαίρου;

Πολλοί συμπολίτες μας πιστεύουν πως οι Αρχαίοι Έλληνες, εφηύραν πολλά, αν όχι τα περισσότερα από τα επιτεύγματα και συνήθειες του σημερινού δυτικού πολιτισμού. Είναι αλήθεια πως ένα από αυτά είναι το ποδόσφαιρο που παιζόταν στην Αρχαία Ελλάδα και ήταν γνωστό ως “Επίσκυρο“;

ΨΕΥΔΗΣ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΣ

Τις τελευταίες ημέρες, κυκλοφορεί στο Facebook το παρακάτω ποστ, που έχει ήδη πάνω από 13.000 κοινοποιήσεις.

Το ποστ μας πληροφορεί πως αφού οι Έλληνες προηγήθηκαν σε όλα (ιατρική, φιλοσοφία, αστρονομία κτλ), ήταν αυτοί που ανακάλυψαν το ποδόσφαιρο (και όχι οι Άγγλοι) και το ονόμαζαν επίσκυρο. Το σχετικό ανάγλυφο είναι μέρος στήλης που βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο Αθηνών.

Στη βικιπέδια (που πρακτικά είναι το μόνο λινκ στα ελληνικά που αντιμετωπίζει το θέμα με κάποια σοβαρότητα), διαβάζουμε πως “Οι αρχαίοι Έλληνες αναφέρεται ότι επινόησαν ένα παιχνίδι με μπάλα, που ονομαζόταν επίσκυρος, επίσης γνωστό από πηγές και ως φαινίνδα. Παιζόταν κυρίως από άντρες, συνήθως γυμνούς. Σώζεται μια μαρμάρινη εικόνα στην οποία απεικονίζεται ένας άντρας να ισορροπεί μία μπάλα με το πόδι του. Αναφέρεται ότι οι Ρωμαίοι αργότερα μετονόμασαν το παιχνίδι σε harpastum. Ονομάστηκε επίσκυρος διότι παιζόταν σε χώρο με όρια μαύρες πέτρες.”

Σχετικές αναφορές υπάρχουν μεταξύ άλλων στον Αρριανό, τον Αντιφάνη και το Γαληνό. Ο τελευταίος αναφέρει σχετικά: «…Ακόμη και ο φτωχότερος μπορεί να παίξει μπάλα, γιατί αυτή δεν θέλει ούτε δίχτυα, ούτε όπλα, ούτε άλογα, ούτε κυνηγόσκυλα… Και τι είναι πιο βολικό από ένα παιγνίδι, στο οποίο μπορεί να πάρει μέρος ο καθένας ανεξάρτητα από την περιουσία του και τη δουλειά του;…Το παιγνίδι με την μπάλα δεν είναι μόνο καλή άσκηση για τα πόδια, αλλά πολύ καλή και για τα χέρια… Θα καταλάβεις επίσης ότι το παιγνίδι με την μπάλα γυμνάζει το μάτι, αν σκεφτείς ότι όποιος δεν μπορεί να υπολογίσει την τροχιά της, δεν μπορεί και να την πιάσει. Επίσης, ο παίκτης θα οξύνει και την κριτική του ικανότητα». Εδω παρατηρούμε πως δεν αναφέρεται σε αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως ποδόσφαιρο, διότι στον επίσκυρο, χρησιμοποιούνταν και τα χέρια.

Σύμφωνα με το λεξικό Liddel & Scott, ο επίσκυρος έμοιαζε περισσότερο με αυτό που σήμερα ονομάζουμε ράγκμπι. Σύμφωνα με το βιβλίο του Steve Craig, Sports and games of the ancients, σκοπός του παιχνιδιού του επίσκυρου, ήταν το πέρασμα της μπάλας από κάποιο όριο. Μάλιστα, δεν ήταν άθλημα που απευθυνόταν σε σοβαρούς πολίτες, δεδομένου πως αντιμετωπιζόταν ως μια μορφή ελαφριάς άσκησης, και παιζόταν κυρίως από παιδιά και γυναίκες.

Σύμφωνα με το Πολυδεύκη, “Αυτό (το παιχνίδι) παίζεται από δυο ισάριθμες ομάδες που στέκονται η μια απέναντι στην άλλη. Χαράζουν με μια πέτρα μια γραμμή στο έδαφος (σκύρος), που είναι το σημείο που τοποθετείται η μπάλα. Κατόπιν κάνουν άλλες δυο γραμμές, μια πίσω από κάθε ομάδα. Η ομάδα που θα καταφέρει να πάρει στα χέρια της τη μπάλα, τη πετάει πάνω από τους αντιπάλους της και αυτοί προσπαθούν να τη πιάσουν και να τη πετάξουν πίσω, μέχρι η μια ομάδα να καταφέρει να σπρώξει την άλλη μετά τη γραμμή που βρίσκεται πίσω της“.

Μέχρι στιγμής, οι μόνες ομοιότητες μεταξύ ποδοσφαίρου και επίσκυρου, είναι πως παίζονται από δυο ομάδες και χρησιμοποιούν μπάλα. Ο σκοπός του κάθε παιχνιδιού όμως, οι κανόνες και ο τρόπος που παίζονται, είναι εντελώς διαφορετικοί.

Μας πρόλαβαν άλλοι;

To Μεσοαμερικανικό “ποδόσφαιρο” ήταν ένα παιχνίδι με χρήση μπάλας μεταξύ δυο ολιγομελών ομάδων. Εικάζεται πως ξεκίνησε ως άθλημα γύρω στο 1.500 πΧ από τους Ολμέκους. Σκοπός ήταν το πέρασμα μιας βαριάς μπάλας από καουτσούκ, μέσα από ένα στεφάνι σε σχετικά μεγάλο ύψος. Το παιχνίδι περιλάμβανε χτυπήματα της μπάλας με διάφορα μέρη του σώματος. Παραλλαγές του αθλήματος, παίζονται μέχρι σήμερα.

Είναι αλήθεια όμως πως και οι Κινέζοι είχαν εφεύρει ένα είδος “ποδοσφαίρου” που μοιάζει ακόμη περισσότερο με το σύγχρονο και λεγόταν Cuju. Οι πρώτες αναφορές ανάγονται στο 5ο αιώνα πΧ και κάνουν λόγο για ένα παιχνίδι στο οποίο σκοπός ήταν το κλώτσημα της μπάλας σε ένα άνοιγμα, ενώ απαγορευόταν η χρήση των χεριών.

Από τα ανωτέρω καταλαβαίνουμε πως ο αρχαιοελληνικός επίσκυρος, έχει ελάχιστη σχέση με το σημερινό ποδόσφαιρο. Οι κανονισμοί και οι κινήσεις των παικτών, είναι εντελώς διαφορετικά από αυτά που ισχύουν σήμερα. Σχεδόν κάθε εξελιγμένος πολιτισμός, δημιούργησε κάποια στιγμή κάποιο παιχνίδι με μπάλα. Από το “ποδόσφαιρο” των Ολμέκων και των Μάγια, έως τους αρχαίους Ιάπωνες, τους Έλληνες και τους Ρωμαίους, η ανακάλυψη του ποδοσφαίρου σε καμία περίπτωση δε μπορεί να αποδοθεί στην Αρχαία Ελλάδα.