Έχετε ακούσει τους φοιτητές να λένε «με έκοψε ο καθηγητής» όταν αποτυγχάνουν στις εξετάσεις και «πέρασα!» όταν πετυχαίνουν; Για να διασώσουν την αυτοεκτίμησή τους, πολλοί φοιτητές αποδίδουν την επιτυχία στις ικανότητες τους και την αποτυχία στον κακό και άδικο καθηγητή. Οι μαθητευόμενοι επιστήμονες αλλοιώνουν λοιπόν την πραγματικότητα για να νιώσουν καλύτερα. Το ίδιο ισχύει για τους μαθητευόμενους πολιτικούς της σημερινής κυβέρνησης, οι οποίοι βλέπουν παντού εχθρούς που υπονομεύουν τη θέση τους.
Η συγκεκριμένη τάση απόδοσης ενός κακού αποτελέσματος σε εξωτερικά αίτια, δηλαδή σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, και ενός καλού αποτελέσματος σε εσωτερικά αίτια, δηλαδή σε παράγοντες που έχουν να κάνουν με το άτομο και τις προδιαθέσεις του, είναι μία συνηθισμένη μεροληψία που στη βιβλιογραφία της κοινωνικής ψυχολογίας είναι γνωστή ως αυτοεξυπηρετική μεροληψία (self-serving bias). Όλοι είμαστε ευάλωτοι σε αυτό το σφάλμα. Πρέπει όμως να τονίσουμε ότι πρόκειται περί σφάλματος, δηλαδή για λανθασμένη αποτύπωση της πραγματικότητας. Είναι προφανές ότι το σύνολο των επιτυχιών μας δεν μπορεί να οφείλεται στην ικανότητά μας και ταυτόχρονα το σύνολο των αποτυχιών μας να οφείλεται στην υπονόμευση εκ μέρους του περιβάλλοντος μας, όσο και να μας βολεύει να πιστεύουμε κάτι τέτοιο.
Πίσω όμως στην πολιτική και στον μαθητευόμενο πρωθυπουργό. Ο Αλέξης Τσίπρας αναμφίβολα θα «κοπεί» στην εξέταση των διαπραγματεύσεων. Ακόμη και τώρα που μεταθέτει την ευθύνη στο λαό με την προκήρυξη δημοψηφίσματος, η τελική του βαθμολογία θα είναι είτε 0/10 (περίπτωση μη συμφωνίας, ΟΧΙ στο δημοψήφισμα) είτε 2/10 (επώδυνη συμφωνία με υπερφορολόγηση, ΝΑΙ στο δημοψήφισμα). Άλλο ρεαλιστικό ενδεχόμενο δεν υπάρχει. Σε κάθε περίπτωση, ο πρωθυπουργός θα βλέπει τη βάση με τα κυάλια. Άραγε, θα υποκύψει στην αυτοεξυπηρετική μεροληψία και θα αποδώσει την αποτυχία της διαπραγμάτευσης σε εξωτερικά αίτια, ενώ κάτι τέτοιο δεν ισχύει;
Εξωτερικά αίτια, για παράδειγμα, είναι τα σκοτεινά κέντρα εξουσίας που επιβουλεύονται την αριστερή κυβέρνηση, οι Ευρωπαίοι εταίροι που λένε ψέματα στον πρωθυπουργό, η εσωτερική τρόικα που δεν στηρίζει το έργο της κυβέρνησης, οι Σαμαροβενιζέλοι που φρόντισαν να μεταθέσουν το πρόβλημα στους Τσιπροκαμμένους, ακόμη και το κίνημα «Μένουμε Ευρώπη». Ίσως πλέον εξωτερικό αίτιο της αποτυχίας να είναι και ο Αρκάς.
Εσωτερικά αίτια είναι η υπόσχεση ανέφικτων παροχών προς τους ψηφοφόρους, η απειρία των κυβερνώντων, η υπέρμετρη φιλοδοξία της στόχευσης του κουρέματος του χρέους, η μεγαλόπνοη προσδοκία ότι οι Ευρωπαίοι θα συμφωνήσουν άμεσα στις ελληνικές διεκδικήσεις, η θεμελιώδης άγνοια της επιστήμης της διαπραγμάτευσης, η αριστερή ιδεοληψία ότι η αντίσταση είναι εξ'ορισμού καλή, η πολιτική επιλογή της βύθισης της οικονομίας στην ύφεση αποσκοπώντας σε ένα τάχα καλύτερο αποτέλεσμα στην παρατεταμένη διαπραγμάτευση.
Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι το κακό αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης είναι ένας συνδυασμός εξωτερικών και εσωτερικών παραγόντων. Άλλωστε, τα κυβερνητικά στελέχη και ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχουν ήδη παραδεχτεί την ανετοιμότητα και κάποια λάθη τους. Μήπως λοιπόν δικαιούνται να ρίχνουν το φταίξιμο και σε άλλους; Η απάντηση είναι αναμφίβολα «όχι». Δεν το δικαιούνται καθόλου.
Όπως την επιτυχία της διαπραγμάτευσης θα καρπωνόταν προσωπικά ο πρωθυπουργός και θα επέστρεφε ήρωας, τώρα πρέπει να καρπωθεί την αποτυχία και να πάψει να ρίχνει την ευθύνη στους θεσμούς ή σε σκοτεινά συμφέροντα.
Έτσι είναι η πολιτική, πώς να το κάνουμε. Η κάθε πλευρά κοιτά το συμφέρον της και συχνά παίζονται περίπλοκα και ύπουλα παιχνίδια. Η ικανότητα του πρωθυπουργού κρίνεται από τον υπερκερασμό των δυσκολιών αυτών. Με αυτή την υπόσχεση άλλωστε εκλέγονται όλοι οι πρωθυπουργοί: ότι έχουν τη γνώση και την ικανότητα να αντεπεξέλθουν στις δυσκολίες για να υλοποιήσουν τις εξαγγελίες τους. Αν αποτύχουν, δεν φταίνε οι αναμενόμενες δυσκολίες, αλλά η ανικανότητα τους.
ΥΓ. Μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι οι δυσκολίες του εγχειρήματος δεν ήταν αναμενόμενες. Κι όμως, το γεγονός ότι η διαπραγματευτική στρατηγική οδηγούσε σε σαφή αποτυχία φαινόταν από το 2012. Άρθρα μου από τότε μέχρι σήμερα εδώ, εδώ, εδώ, εδώ, εδώ, εδώ, εδώ, εδώ, εδώ, εδώ, κι εδώ.
13°
