Ούτε οι υπεύθυνοι των καταστημάτων δε το περίμεναν. Οι ουρές ήταν απίστευτες. Χιλιάδες μαθητές έκαναν κοπάνα την περασμένη Παρασκευή για να παστωθούν έξω από κάποιο μεγάλο κατάστημα, από όσα είχαν υποσχεθεί υπερπροσφορές εν όψει Χριστουγέννων. Και δεν ήταν μόνο οι πιτσιρικάδες που μαγεμένοι σπρώχνονταν για ένα καινούργιο Smartphone ή για κάποια μοδάτα αθλητικά παπούτσια. Ακόμη και… ώριμοι πενηντάρηδες εθεάθησαν φορτωμένοι με τηλεοράσεις των 50 ιντσών, καθώς αυτή των 32 που πήραν πριν λίγα χρόνια θεωρείται πλέον ξεπερασμένη. Όντως πέρασε η εποχή όταν μια γκουμούτσα 24άρα θεωρούταν υπεραρκετή, και μας συντρόφευε για πάνω από μια δεκαετία. Έχουν λεφτά οι Έλληνες; Είναι τελείως ανέμελοι; Σε άλλο πλανήτη ζούμε οι υπόλοιποι;
Οι Έλληνες ζουν για το τώρα, και αυτό το έχουμε διαπιστώσει με βεβαιότητα τα τελευταία χρόνια. Το τώρα όμως μεταφράζεται με πολλούς τρόπους. Άλλοι το βρίσκουν σε κάποιο ταξίδι. Άλλοι ως μια βραδιά στον Ρέμο. Κι άλλοι σε μια γιγάντια οθόνη, για να απολαμβάνουν το τσάμπιονς λιγκ στο σπίτι τους. Η ουσία είναι πως δεν αποταμιεύουμε και δεν πληρώνουμε τις δυσβάσταχτες οφειλές μας, όπως πληκτικά μας θυμίζουν οι μετρήσεις που παραθέτουν οι τράπεζες και το Δημόσιο. Τα λίγα που μας περισσεύουν τα γλεντάμε όπως και όσο μπορούμε, κι από κει και πέρα κάνουμε το σταυρό μας και περιμένουμε σιωπηρά. Μόνο περιμένουμε, δεν ελπίζουμε.
Κυκλοφορεί λοιπόν χρήμα. Χρήμα από δαπάνες του κράτους, χρήμα μαύρο, χρήμα από στρώματα. Οι εδικοί όμως ισχυρίζονται πως τα στρώματα αδειάζουν, δε γεμίζουν ξανά. Κι ως γνωστό, λόγω των capital controls δυνατότητα εξαγωγής χρημάτων δεν υπάρχει. Έλα μου όμως που οι τραπεζικές καταθέσεις συνεχίζουν να έχουν πτωτική τάση. Και σα να μην έφτανε αυτό, υπάρχει και το άλλο αξιοπερίεργο. Το ΙΟΒΕ καταγράφει εκτιμήσεις για ραγδαία άνοδο των λιανικών πωλήσεων, αντίθετα με το ΕΒΕΘ που βλέπει πνιγηρή στασιμότητα. Η Ερμού και η Τσιμισκή ακμάζουν, οι υπόλοιποι κλασσικοί εμπορικοί δρόμοι Αθήνας και Θεσσαλονίκης παρακμάζουν. Οι άνεργοι μειώνονται μεν, όμως οι δουλειές είναι ελαστικού ωραρίου. Το υπουργείο ανάπτυξης καταγράφει ανάσχεση της ύφεσης, όμως δεν υπάρχει επαγγελματίας (εκτός εστίασης) που να μιλάς και να μην είναι σαστισμένος για την πρωτοφανή αναδουλειά. Μας δουλεύει κανείς?
Όχι. Αυτό που παρακολουθούμε είναι ο επιθανάτιος ρόγχος της ελληνικής μικρής -ακόμη και μεσαίας-επιχειρηματικότητας. Ενώ γιγαντώνονται οι μεγάλες αλυσίδες, κλείνουν αναρίθμητα ανάλογα μαγαζιά τριγύρω τους. Ενώ η βιομηχανική παραγωγή συγκεντρώνεται σε λίγα ισχυρά «σπίτια», βάζουν λουκέτο δεκάδες μικρές βιοτεχνίες. Ενώ η εμπορική δραστηριότητα μαζεύεται σε συγκεκριμένους δρόμους των μεγάλων πόλεων, βρωμιά και μιζέρια κυριαρχούν στις γειτονιές τους. Winner takes all, οι δυνατοί σκουπίζουν όλο το «χαρτί», όπως κάποτε οι Βάρδες μάζευαν όλες τις μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις στο παρηκμασμένο Βυζάντιο. Αυτοί πληρώνουν αέρα στις εμπορικές πιάτσες, αυτοί μπορούν να αξιοποιήσουν εργαζομένους «νέου τύπου», αυτοί κρατούν τα κεφάλαια τους εκτός εγχωρίου τραπεζικού συστήματος, αυτοί είναι που καταγράφει το ΙΟΒΕ αλλά όχι και το τοπικό ΕΒΕΘ, το οποίο αντλεί τα στοιχεία του από τις παραδοσιακές οικογενειακές ΜΜΕ της Θεσσαλονίκης.
Οι ελληνικές κυβερνήσεις , διαποτισμένες από την κρατικιστική νοοτροπία τους, εδώ και είκοσι χρόνια γκρινιάζουν για τους μικρούς. Δεν είναι λένε παραγωγικοί, άσχετα αν ανέκαθεν πλήρωναν υψηλότατα τραπεζικά επιτόκια και δεν επωφελούνταν σημαντικά από τις επιχορηγήσεις. Είναι, επίσης λένε, και φοροφυγάδες, ασχέτως αν η συντριπτική πλειοψηφία τους απευθυνόταν σε ιδιώτες αντί για τις κρατικές υπηρεσίες. Ξέρουμε φυσικά καλά πως αλλιώς βούλιαξε η Ελλάδα, όμως εάν ήταν τόσο άθλιοι αυτοί οι παρασιτικοί μικροί, γιατί δεν έγινε προσπάθεια να συμμαζευτούν όταν τα πράγματα ήταν καλά? Γιατί δεν τους δόθηκαν σοβαρά κίνητρα για συγχωνεύσεις? Γιατί δίνονταν ενισχύσεις για μπουγατσατζίδικα και δικηγορικά γραφεία αντί για εργαστήρια χειροποίητων επίπλων και για υπηρεσίες τρισδιάστατης εκτύπωσης? Γιατί δεν υιοθετήθηκε με αυστηρότητα ένα δικαιότερο και απλούστερο φορολογικό καθεστώς? Ερωτήσεις που δεν πρόκειται ποτέ να απαντηθούν ξεκάθαρα.
Φτάνουμε λοιπόν στο τώρα. Οι μικρομεσαίοι που πορεύονταν με το σταυρό στο χέρι εντός της τοπικής αγοράς είναι μάλλον καταδικασμένοι. Η πίεση των σημαντικότερων ανταγωνιστών τους συνδυασμένη με την φορολογική και χρηματοδοτική ασφυξία θα τους καταστήσουν επιχειρηματικά ανύπαρκτους, καθώς-ακόμη κι αν μείνουν ανοικτοί-δεν θα διαθέτουν τα εφόδια για να επανεκκινήσουν (οι τιμές των ακινήτων, όπου αποθεματοποιούσαν οι περισσότεροι, θα επανακάμψουν το 2050!). Συνεπώς το πεδίο θα είναι ελεύθερο για... λίγους και καλούς, έλληνες και ξένους. Αυτό φυσικά δεν ενοχλεί και πολύ τους σημερινούς κυβερνώντες. Τους καλοφαίνεται μια κοινωνία πάμπολλων κακοπληρωμένων μισθωτών και ελάχιστων ανώνυμων μεγάλων παραγόντων, με αυτούς στη μέση, ρυθμιστές. Το κακό με την τάση αυτή είναι πως και οι μεγάλοι θα σηκωθούν και θα φύγουν, σα τα μεγάλα θηλαστικά της σαβάνας, που αναζητούν συνέχεια καλύτερα βοσκοτόπια. Και τότε θα αναδειχθούν οι πολύ μικροί, οι σημερινοί αόρατοι για τα κρατικά ραντάρ, εκείνοι που δουλεύουν οικογενειακά, που κατοικούν μέσα στην επιχείρηση τους, που κόβουν τιμολόγια μόνο όταν δε γίνεται αλλιώς, εκείνοι που έμαθαν να δουλεύουν μόνο με τα λεφτά που έχουν στην τσέπη τους.
Το σίγουρο με το παραπάνω σενάριο είναι πως θα εξελιχθεί βασανιστικά αργά, κι αυτό συνεπάγεται διάρρηξη του κοινωνικού ιστού, εκτός από απώλεια πολύτιμων επενδύσεων και περιουσιών. Είναι φυσικά αδύνατο σήμερα να σωθούν όλες, όμως είναι απόλυτα αναγκαίο να επιχειρηθεί η διάσωση όσων περισσότερων ΜΜΕ είναι δυνατόν. Είναι τετριμμένο, όμως πρέπει να το λέμε μπας και το καταλάβουν επιτέλους. Μείωση της φορολογίας, στοχευόμενες επιχορηγήσεις, τολμηρή ρύθμιση οφειλών, νέες χρηματοδοτήσεις, προγράμματα επιμόρφωσης, απλοποίηση πτωχεύσεων εκτός από ενάρξεων, όλα μπορούν να συλλειτουργήσουν υπερ της σωτηρίας των μικρομεσαίων. Ας μη ξεχνάμε πως, στην τελική, απ' αυτούς περιμένουμε για να επενδύσουν μακροπρόθεσμα, να κάνουν προσλήψεις πλήρους απασχόλησης, αλλά και να ξεδώσουν στα outlets, όταν έχει Black Friday…
23°
