«Όταν μισείς κάποιον, τον μισείς για κάτι που αναγνωρίζεις και στον εαυτό σου. Όσα δεν είναι δικά μας, δεν μας ενοχλούν».
Το παραπάνω απόφθεγμα του Έρμαν Έσσε τοποθετημένο με τη μορφή meme σε μια φωτογραφία ηλιοβασιλέματος, κάνει συχνά την εμφάνισή του στα timeline των χρηστών του Facebook. Η εικόνα, συνολικά, φλερτάρει με το κιτς. Παρ’ όλα αυτά, η φράση παραμένει εύστοχη και διαφωτιστική. Μπορεί, για παράδειγμα, να εξηγήσει αρκετά ικανοποιητικά το μίσος ανάμεσα στους οπαδούς των ομάδων ή των κομμάτων. Αλλά και τον οχετό από χολή που κυλάει στα social media σε κάθε ευκαιρία.
Διαβάζω τα εκατοντάδες σχόλια κάτω από μια ανάρτηση στη σελίδα μιας εφημερίδας. Η είδηση αφορά την γνωστή φρικιαστική υπόθεση με τον απαγωγέα, βιαστή και βασανιστή της Δάφνης. «Όχι φυλακή», γράφει κάποιος. «Να του τα κόψουν και μετά αλάτι στην πληγή. Και να το αφήσουν να ψοφήσει από την αιμορραγία, το σίχαμα». Το σχόλιο του έχει εισπράξει 57 likes. Ενδιαφέρουσες προτάσεις έχουν και πολλοί ακόμη σχολιαστές: «Βασανιστήρια στο παχύδερμο μέχρι να ψοφήσει». «Ευνουχισμός και κρέμασμα». «Γδάρσιμο και μετά πέταμα σε χαβούζα». «Να τον δέσουν πίσω από ένα φορτηγό και να τον σέρνουν μέχρι να πεθάνει».
«Να παραδοθεί δεμένος χειροπόδαρα στον πατέρα του και στον αδελφό του θύματος», προτείνουν κάποιοι ακραιφνείς οπαδοί της πατριαρχίας, ενώ υπάρχουν και εκείνοι που ανακουφίζονται από το γεγονός πως «τουλάχιστον θα τον συγυρίσουν οι μάγκες στις τουαλέτες της φυλακής». Όσοι προσπαθούν να εκφράσουν αντιρρήσεις, δέχονται προσωπικές επιθέσεις και επιχειρήματα του τύπου: «Τα ίδια θα έλεγες αν το θύμα ήταν κόρη σου;» (Απάντηση: Όχι, βέβαια, αλλά για αυτό δεν δικάζουν οι πατεράδες και οι μανάδες). Ο δε σχολιαστής που είχε προτείνει αποκοπή γεννητικών οργάνων, επανέρχεται με νέα πρόταση: «Μόνο ξύλο και δημόσιος λιθοβολισμός στους ανώμαλους. Και για όλους εσάς που λέτε τα κλισέ ότι αν τον βασανίσουμε γινόμαστε σαν αυτόν, ξύλο και θάνατος και σε εσάς» (63 likes).
Πιθανόν όλο αυτό να μην τόσο σοβαρό όσο φαίνεται. Ίσως, δηλαδή, το να αμολάς τις ακαθαρσίες σου στο ρείθρο του Facebook να λειτουργεί εκτονωτικά. Να τα γράφεις, να ξεσπάς και μετά να συνεχίζεις να ζεις σαν φιλήσυχος και αγαπησιάρης άνθρωπος. Να είναι κάτι σαν χόμπι ή αθλοπαιδιά. Παρ’ όλα αυτά, αν βάλεις στην εξίσωση και τη ρήση του Έσσε, είναι λίγο τρομακτικό να συνυπάρχεις με τύπους που βγάζουν προς τα έξω έναν τέτοιο ψυχισμό. Ίσως πιο τρομακτικό και από τα ίδια τα εγκλήματα.
Αρκετά τρομακτική όμως είναι και μια άλλη ομάδα διαδικτυακών νομοθετών. Εκείνοι που μιλώντας πάντα με ψυχραιμία και ευπρέπεια προτείνουν ακραίες λύσεις για ορισμένα μόνο αδικήματα –εκείνα που οι ίδιοι θεωρούν πιο σοβαρά. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, πρόκειται για ανθρώπους φιλελεύθερων ή γενικά προοδευτικών αντιλήψεων. Παράδειγμα: Ένας γνωστός μου πρότεινε πολύ σοβαρά και με απόλυτα στρωτό λόγο, να εφαρμοστεί το οφθαλμόν αντί οφθαλμού για όσους βασανίζουν ζώα. «Μια κοινωνία» έγραψε, «που τιμωρεί με το ίδιο νόμισμα τον βασανιστή ενός αθώου πλάσματος, δείχνει ότι βάζει πολύ ψηλά στο αξιακό της σύστημα την αθωότητα. Και αυτό είναι καλό». «Δημόσιο μαστίγωμα, δηλαδή;» του έγραψε κάποιος. «Ίσως όχι δημόσιο, αλλά και γιατί όχι;» απάντησε εκείνος.
Τα ίδια πάνω κάτω υποστήριξε κάποιος άλλος, αξιόλογος στον τομέα του (ο οποίος τομέας όμως δεν είναι η νομική επιστήμη) προτείνοντας σ’ ένα άρθρο του την επαναφορά της θανατικής ποινής για τους δολοφόνους ανηλίκων. «Εξ όσων γνωρίζω, δεν υπάρχει ούτε μία μελέτη που να αποδεικνύει ότι ένας τέτοιος άνθρωπος μπορεί να σωφρονιστεί. Επομένως, θάνατος», απάντησε με κέφι σε έναν σχολιαστή που έφερε μερικές αντιρρήσεις.
Φυσικά το δικαίωμα της γνώμης το έχουμε όλοι. Το ζήτημα του σωφρονισμού και της απονομής της δικαιοσύνης, όμως, είναι μεγάλο και σύνθετο. Τόσο μεγάλο και σύνθετο ώστε, όλοι εμείς που δεν είμαστε και πολύ καταρτισμένοι, καλό είναι να μην λέμε το μακρύ μας και το κοντό μας. Ας σημειώσουμε μόνο πως στην πραγματικότητα, ναι, υπάρχουν μελέτες που αποδεικνύουν ότι ένας τέτοιος εγκληματίας μπορεί να σωφρονιστεί. Όπως υπάρχουν και μελέτες που αποδεικνύουν πως η ύπαρξη της θανατικής ποινής δεν λειτουργεί αποτρεπτικά για τα εγκλήματα. Μπορεί κανείς να τις βρει πολύ εύκολα, αν γκουγκλάρει τις κατάλληλες λέξεις κλειδιά. Ακόμα πιο εύκολα όμως μπορεί να βρει αποφθέγματα όπως εκείνο του Έσσε. Και να σκεφτεί αν και κατά πόσο ταιριάζουν στην περίπτωσή του.
