Η πολιτική πόλωση δεν είναι τίποτε άλλο από τον χωρισμό του πολιτικού φάσματος σε δύο στρατόπεδα. Οι οπαδοί της πόλωσης θεωρούν ότι όπως στη φύση έχουμε αρνητικά και θετικά φορτία, έτσι και στην πολιτική έχουμε το «δεξί» και το «αριστερό» στρατόπεδο και όλοι πρέπει να χωρέσουμε σε αυτά. Όποιος δεν ανήκει στο ένα, ανήκει εξ ορισμού στο άλλο, με λίγα λόγια όποιος δεν είναι μαζί μου είναι εχθρός, ή αλλιώς «ή τους τελειώνουμε ή μας τελειώνουν» αν σας θυμίζει κάτι...
Στον πολιτικό, δημόσιο λόγο η πόλωση έχει αρνητική χροιά. Γιατί λοιπόν αφού όλοι (ή σχεδόν όλοι) ξορκίζουν την πόλωση, αυτή κυριαρχεί στο πολιτικό σκηνικό; Διότι είναι η στρατηγική που έχουν μάθει, που κυριαρχούσε και κέρδιζε στο πρόσφατο παρελθόν με βασικούς αρωγούς τα μεγάλα κόμματα. Όταν δηλαδή το πολιτικό παιχνίδι, μιλώντας με την ορολογία της θεωρίας παιγνίων, ήταν παίγνιο «μηδενικού αθροίσματος» και όχι συνεργατικό. Δηλαδή, οι απώλειες του ενός ήταν κέρδος για τον άλλον, ή αλλιώς «ο θάνατός σου η ζωή μου» για να παραπέμψουμε λίγο και στην πόλωση.
Στη θεωρία των παιγνίων είναι γνωστό το υπόδειγμα του διλήμματος του φυλακισμένου. Εν συντομία, δύο ύποπτοι συλλαμβάνονται και μπαίνουν σε διαφορετικά κελιά. Αν σιωπήσουν και οι δύο θα τιμωρηθούν με 1 χρόνο φυλακή για ήσσονος σημασίας παραπτώματα. Αν ο ένας καταθέσει εναντίον του άλλου θα τιμωρηθούν και οι δύο με 3 χρόνια φυλακή. Αν ο ένας καταθέσει εναντίον του άλλου και ο άλλος σιωπήσει, τότε η συνεργασία αμοίβεται με άμεση απελευθέρωση και ο άλλος θα κριθεί ένοχος και θα τιμωρηθεί με φυλάκιση 10 ετών.
Με βάση αυτά τα δεδομένα ενώ η αμοιβαία συμφέρουσα στρατηγική είναι να σιωπήσουν (συνολικά 2 χρόνια φυλακή, 1 για τον καθένα) επειδή ακριβώς δεν έχει εμπιστοσύνη ο ένας στον άλλο, η «ορθολογική» στρατηγική είναι να καταθέσουν εναντίον του άλλου. Εαν καταθέσει και ο έταιρος κατηγορούμενος, το συνολικό αποτέλεσμα θα είναι 6 χρόνια φυλακή (3+3), ενώ αν σιωπήσει θα τιμωρηθεί μόνο αυτός με 10 χρόνια.
Το ίδιο συμβαίνει και στο πολιτικό μας σύστημα. Τα δύο μεγαλύτερα κόμματα είναι φυλακισμένα στη φυλακή του παλαιοκομματισμού. Η αμοιβαία συμφέρουσα στρατηγική είναι να μην αλληλοκατηγορούνται − αποφυγή της πόλωσης δηλαδή. Να δουν ως εχθρό τα προβλήματα και όχι ο ένας τον άλλον. Να επιδιώξουν την κοινή βέλτιστη λύση. Όμως, επειδή ακριβώς δεν υπάρχει εμπιστοσύνη, επικρατεί η ατομική στρατηγική, κατηγορεί ο ένας τον άλλον σέρνοντας το γαϊτανάκι της πόλωσης. Γιατί αν κάποιος κατηγορείται και δεν ανταποδώσει τις κατηγορίες, θα βρεθεί χαμένος (βλ. τα 10 χρόνια φυλακή του «σιωπηλού» κρατούμενου). Αν λοιπόν μπει ο ένας στον φαύλο αυτό κύκλο, ο άλλος είναι αναγκασμένος να τον ακολουθήσει για να μη χάσει.
Σε ένα λοιπόν πολιτικό παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος η πόλωση είναι η ορθολογική επιλογή για το κομματικό συμφέρον του ΣΥΡΙΖΑ και της ΝΔ, όσο και αν βλάπτει το κοινό, το εθνικό συμφέρον της χώρας. Πώς αλλάζει αυτό; Το να επιδιωχθεί το κοινό και όχι το ατομικό συμφέρον προϋποθέτει, όπως και στο δίλημμα του φυλακισμένου, εμπιστοσύνη. Η υιοθέτηση μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης είναι το πρώτο βήμα, αλλά δεν φαίνεται κανένας αποφασισμένος να το κάνει. Γι' αυτό βλέπουμε να έρχονται πάντα στην επιφάνεια οι συγκρουσιακοί και όχι οι συνθετικοί, να προβάλλονται τα σημεία ρήξης κι όχι σύγκλισης. Έτσι λοιπόν κάτι που έγινε στην Κύπρο, Ιρλανδία, Πορτογαλία −να υπάρχει δηλαδή ένα ελάχιστο επίπεδο συνεννόησης, μια συναίνεση στα βασικά−, εδώ φαντάζει απίθανο.
Η πόλωση λοιπόν είναι ένα αυτοάνοσο πολιτικό νόσημα. Αν δεν αντιμετωπισθεί, θα φέρνει πάντα διχασμό και δυστυχώς, η μισή Ελλάδα δεν φτάνει για να βγει η χώρα από την κρίση. Ή θα συμφωνήσουμε λοιπόν σε κάποια βασικά ώστε να αποφασίσουμε τι αλλαγές πρέπει να γίνουν στη χώρα με μια ευρύτατη πλειοψηφία, ή θα βυθιζόμαστε στο σπιράλ της ύφεσης ανταλάσσοντας κατηγορίες για κλέφτες και ψεύτες ώστε να συσπειρώσουμε το «κομματικό στρατευμα». Όσο όμως η πόλωση κερδίζει έδαφος, η Ελλάδα χάνει ευκαιρίες...
18°
