Κάθε τέλος χρονιάς έχει έντονη συμβολική φόρτιση. Είτε το θέλεις είτε όχι, είναι στιγμή απολογισμού, αναστοχασμού και σχεδιασμού. Ακόμη και αν κάνεις ό,τι μπορείς για να αποφύγεις δυσάρεστες σκέψεις για απώλειες, ματαιώσεις και εκκρεμότητες, η πραγματικότητα σε βρίσκει. Ισως πιο δύσκολες είναι οι αποφάσεις για το μετά παρά οι συνειρμοί για το πριν. Θα χωρίσω ή θα ερωτευτώ, θα αρχίσω δίαιτα ή θα κόψω το κάπνισμα, θα κοιμάμαι νωρίς και θα είμαι λιγότερο στα social media. Μικροί και μεγάλοι κάπως θέλουν να φανταστούν τον εαυτό τους τη χρονιά που έρχεται, κάποια αλλαγή θέλουν να κάνουν, ένα βηματάκι μπροστά. Η αλήθεια είναι ότι για να συμβεί η αλλαγή, περιορισμένη ή δομική, θα πρέπει να προηγηθεί η επίγνωση για τα λάθη και τις παραλείψεις που την εμποδίζουν ή την καθυστερούν, θα πρέπει να ξέρεις από πού έρχεσαι, πού είσαι τώρα και γιατί, για να βρεις από πού θα πας εκεί που θέλεις.
Κάπως έτσι συμβαίνει και με τη χώρα. Αν σε κάτι συμφωνούν οι δημοσκοπήσεις είναι ότι δεν ελπίζουμε και δεν πιστεύουμε σε τίποτα. Με έναν δικό μας τρόπο έχουμε συμφιλιωθεί με τη μιζέρια μας και έχουμε αποδεχτεί την παρακμπή μας. Δεν προσδοκούμε ότι τα πράγματα μπορεί να πάνε πολύ καλύτερα ούτε προσβλέπουμε σε επιστροφή στα “ευτυχισμένα χρόνια” του υπεδανεισμού και της αόρατης τότε υπερχρέωσης. Εχουμε χαμηλές επιδιώξεις και αδύναμα ζητούμενα, να συρθούμε λίγο παρακάτω και να μην κατρακυλήσουμε άλλο. Ε, να μειωθούν οι φόροι, να γίνει καμιά επένδυση για θέσεις εργασίας, και αυτό είναι όλο. Ο βασικός λόγος που έχουμε μια σχέση με το μέλλον τόσο φτωχή είναι ότι δεν έχουμε κλείσει τους λογαριασμούς μας με το παρελθόν. Δεν έχουμε επεξεργαστεί στα σοβαρά τα αίτια της εθνικής αποτυχίας και δεν έχουμε συμφωνήσει στα βασικά, αν το μνημόνιο έφερε την κρίση ή η κρίση το μνημόνιο. Ο σχετικός καβγάς δεν έχει τέλος ακόμη και τώρα που αποδείχτηκε στην πράξη ότι το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης δεν εξαρτάται από τη γενναιότητα και ότι η χρεοκοπία δεν είναι θέμα άποψης και τρόπου σκέψης αλλά μια αδήριτη κατάσταση.
Στην πραγματικότητα δεν θέλουμε να αλλάξουμε, αρνούμαστε πεισματικά την ανατροπή των θεμελιωδών βεβαιοτήτων μας. Θέλουμε το μοντέλο μας όπως είναι αλλά με περισσότερα ευρώ. Δεν μας λένε και πολλά οι έννοιες της αξιολόγησης, της καινοτομίας, της παραγωγικότητας, της πρωτοπορίας, του ορθολογισμού. Αντίθετα, μας λέει πολλά το δήθεν, δήθεν θεσμοί, δήθεν κράτος, δήθεν αξιοκρατία, δήθεν απασχόληση, δήθεν απόδοση, δήθεν προσαρμογή, δήθεν πολιτική και δήθεν σχέσεις, ίσως και δήθεν εαυτός. Είναι σαν να δηλώνεις ότι θα κόψεις το κάπνισμα απολαμβάνοντας το τσιγάρο σου, να δεσμεύεσαι για υγιεινή διατροφή τρώγοντας γλυκά, να υπόσχεσαι αφοσίωση λίγο πριν το ραντεβού σου με το τρίτο πρόσωπο. Ολα τόσο καθημερινά και συνηθισμένα, παντού γύρω μας, δίπλα μας ή μέσα μας. Η πρόοδος θέλει κόπο, όχι μόνο τρόπο, σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο. Τίποτα δεν χαρίζεται, δεν πέφτει από τον ουρανό και δεν επινοείται. Παλεύεις και κατακτάς ή κοροϊδεύεις και χάνεις, μέχρι τη στιγμή που θα τα χάσεις όλα. Είναι η σύντομη ιστορία μας των τελευταίων δεκαετιών, πηγαίναμε συνεχώς και ψηλότερα, για λόγους που δεν είχαν σχέση με τις δυνατότητές μας αλλά με τη γεωπολιτική και την πολιτιστική κληρονομιά μας, μέχρι που πέσαμε και τσακιστήκαμε γιατί άλλαξαν οι διεθνείς οικονομικοί συσχετισμοί και μας εγκατέλειψε η τύχη μας. Αν είχαμε αξιοποιήσει τις ευκαιρίες δημιουργικά, αν είχαμε προσπαθήσει να μάθουμε και να βελτιωθούμε, ίσως η ήττα δεν θα ήταν τόσο συντριπτική και δεν θα υποφέραμε από τόσο βαθιά τραύματα. Αλλά με τα “αν” και με τα “ίσως” δεν βγαίνει άκρη και τελικά δεν βγάζουμε άκρη.
Το φετινό τέλος χρονιάς είναι αρκετά πληκτικό. Το 2017 δεν συνέβησαν φοβερά πράγματα, ούτε αναμένεται να συμβούν το 2018. Ας πούμε ότι υπάρχει σταθερότητα αλλά όχι αυτή που είναι προϋπόθεση για την ανάπτυξη και την πρόοδο, η άλλη της ακινησίας και της καθήλωσης. Δεν κινούμαστε, προς τα εμπρός ή προς τα πίσω. Μένουμε στο ίδιο σημείο, το ίδιο κουρασμένοι και το ίδιο θυμωμένοι. Ακούμε ως είδηση ότι το κοινωνικό μέρισμα μοιράστηκε και σε “μη Ελληνες”, που πληρώνουν φόρους και εισφορές αλλά είναι ξένοι, και ο θόρυβος που σηκώνεται δεν μας σοκάρει, άλλωστε τι μας σοκάρει πια. Εχουμε ξεχάσει τους προσφυγικούς καταυλισμούς της δυστυχίας στα νησιά και τους θυμόμαστε όταν υπάρξει βία ή θάνατος. Με τον ίδιο τρόπο ξεχνάμε ότι οι ανισότητες διευρύνθηκαν στη διάρκεια της κρίσης, δεν ήταν δίκαιο αλλά έγινε πράξη.
Με βάση την mainstream δημοσιογραφική ανάλυση το 2018 μπορεί να είναι χρονιά που θα γίνουν εκλογές και θα μπει μπουλντόζα στο Ελληνικό. Σίγουρα θα έρθει το τέλος του τρέχοντος ελληνικού προγράμματος προσαρμογής και θα ανατείλει η επόμενη μέρα που δεν ξέρουμε πόσο καθαρή ή πόσο βρώμικη έξοδο από το μνημόνιο θα φέρει. Θα κλείσει η τέταρτη αξιολόγηση, θα σχηματιστεί κυβέρνηση στη Γερμανία, θα γίνουν εκλογές στην Ιταλία, θα ολοκληρωθεί το Brexit. Η Αμερική θα έχει Τραμπ, η Ρωσία Πούτιν, η Τουρκία Ερντογάν. Το κυπριακό θα μας απασχολήσει ξανά και το σκοπιανό επιστρέφει ως θρυαλλίδα πολιτικών εξελίξεων. Είτε λυθεί το πρόβλημα της ονομασίας της ΠΓΔΜ είτε δεν λυθεί, γεγονός είναι και θα παραμείνει ότι την έχουν αναγνωρίσει 135 χώρες ως “Μακεδονία’, όπως άλλωστε αναφέρεται στα διεθνή ΜΜΕ, ακόμη και στα ευρωπαϊκά. Ομως εμείς έχουμε ήδη σημειώσει μια ακόμη αποτυχία κάνοντας ζήτημα εσωτερικής πολιτικής ένα πρόβλημα εξωτερικής πολιτικής. Η κυβερνητική συνοχή διασαλεύεται, η αξιοπιστία και η υπευθυνότητα της αντιπολίτευσης δοκιμάζονται, οι έμποροι του πατριωτισμού επιδεικνύουν την πραμάτεια τους και η ζαλισμένη κοινή γνώμη προσπαθεί να καταλάβει τι είναι σωστό, τι λάθος και τι το ανάμεσά τους.
Συνήθως εκεί, στο ανάμεσα, βρίσκεται η λύση. Δύσκολο να το δεχτεί μια κοινωνία σαν τη δική μας, σταθερά διχασμένη και εύκολα πολωμένη που πεινάει για ακρότητες, διψάει για υπερβολές και χορταίνει με τη φασαρία και το στόμφο.
Κάθε τέλος χρονιάς φέρνει αποχαιρετισμούς και χαιρετισμούς. Φεύγει το παλιό, έρχεται το νέο που μπορεί να μοιάζει με το παλιό ή να είναι εντελώς διαφορετικό στην όψη αλλά ίδιο στην κόψη. Το σίγουρο είναι ότι η αλλαγή για να έρθει πρέπει πρώτα να συμβεί εντός. Και αν δεν έγινε ήδη, τώρα πια δεν προλαβαίνουμε, εκπνέει η χρονιά χωρίς να δίνει σημασία στη δική μας αμφιθυμία. Του χρόνου πάλι…
18°
