Καθιερωμένη πόζα δύο δεκαετίες πριν, βρίσκεται κανονικά στο φωτο-άλμπουμ κάθε ελληνικής οικογένειας.
Ξεκινώντας από τα αριστερά, ένας ψηλός και ευθυτενής άνδρας γύρω στα σαράντα, φοράει σκούρο κοστούμι και γραβάτα μπλε, έχει χαλαρή χωρίστρα και αστικό κουάρτζ ρολόι. Έχει αυστηρό ύφος, συνάμα. Το ύφος που είχαν παλιότερα κάποιοι άνδρες όταν έπρεπε να συγκαλύψουν την αμηχανία του φακού στις κοινωνικές τελετουργίες. Δίπλα του, η σύζυγός του, νεότερη. Μια όμορφη γυναίκα, ελαφρώς μόνο βαμμένη, φοράει ένα μακρυμάνικο μπλε ελεκτρίκ σύνολο και ένα ελεγχόμενο αλλά ειλικρινές χαμόγελο. Το δέρμα της φωτίζει την εικόνα. Με ασφάλεια κρατάει στα χέρια της ένα παιδί που έχει ρίξει το κεφάλι του πίσω και, αποκαμωμένο, κοιμάται. Σαν μοσχαράκι από την ανάποδη. Είναι ντυμένο με τα βαπτιστικά του, λευκά ως είθισται από μέσα, με την κεφαλή σκεπασμένη και ένα μπλε σκούρο και βελούδινο πανωφόρι που συμπληρώνεται από κόκκινες ρίγες και ζώνη, να το προστατεύει από ενδεχόμενο κρύωμα. Δίπλα της η μητέρα ενός εκ των δύο, γύρω στα 60, όχι παραπάνω, λοξοκοιτάει. Φοράει το εμπριμέ των λαϊκών στρωμάτων με μικρές βάτες και δερμάτινη τσάντα χειρός. Ο σύζυγός της, τέλος, ψηλός και καλοστεκούμενος μεγάλος άνθρωπος, με μικρό μύστακα, ελαφρώς λαμέ κοστούμι και πολύ λεπτή γραβάτα, λίγο στραβή, σκούρα γυαλιά οράσεως και αυστηρό ανδρικό ύφος. Όπως και ο πρώτος άνδρας, ενώνει τα χέρια του μπροστά. Είναι μια συμβατική στάση σε τελετουργικές στιγμές αναμονής, ένα είδος εκκοσμικευμένης στάσης σεβασμού, υποκατάστατο της «προσοχής».
Βαφτίσια κάπου στην Ελλάδα μιας συμβατικής οικογένειας που ήρεμη και χωρίς μεγάλα χαμόγελα ή έντονη χαρά, χωρίς ενθουσιασμό και glam, απαθανατίζεται μέσα σε μια εκκλησία, μπρος σε μια ασημο-χρυσοποίκιλτη εικόνα και ανάμεσα σε δυο ανοιχτά σιδερένια παράθυρα. Πιθανόν να είναι ένας συνηθισμένος ιερός ναός της ορθόδοξης εκκλησίας κάπου στην Αττική. Ίσως στη Μάνδρα Αττικής.
Η φωτογραφία αυτή δεν είναι στο φωτο-άλμπουμ και είναι λερωμένη. Διάστικτη από λάσπη. Συμπτωματικά μάλλον ένα δάχτυλο έχει περάσει πάνω από τα πρόσωπα των δύο γυναικών, σαν να τα χάιδεψε και να τα επισήμανε. Ίσως να είναι από τα χέρια της γυναίκας που την κρατάει και την επιδεικνύει. Χέρια λερωμένα, από την ίδια λάσπη, όπως και το κουρασμένο πρόσωπό της και τα μαύρα ρούχα της. Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι, αλλά μπορεί να είναι η γιαγιά της φωτογραφίας που μας δείχνει. Η γυναίκα με το εμπριμέ. Έτσι και αλλιώς έχει αλλάξει, εμείς τη βλέπουμε τώρα στην αδύναμη στιγμή της, με το παραπονεμένο βλέμμα μιας ήττας και τα χαρακτηριστικά του προσώπου της να έχουν ταυτόχρονα γλυκάνει και αποδυναμωθεί ως προς τη θηλυκότητά τους. Μοιάζει ανθεκτική μέσα σε αυτό το αναποδογυρισμένο και λασπωμένο κάδρο, δίπλα στο διπλό στρώμα που επέζησε.
Η φωτογραφία από τα βαφτίσια σώθηκε από την καταστροφή της Μάνδρας, όπως και αυτή η γυναίκα. Σώθηκε όμως το σπίτι της και τα άλλα υλικά αποτυπώματα των αναμνήσεών της; Σώθηκαν όλα τα μέλη της οικογένειας που βλέπουμε; Μακάρι.
Αυτή μας δείχνει κάτι πάντως, κάτι από το «πριν». Όχι περασμένα μεγαλεία αλλά ισχυρές αποδείξεις μιας κανονικής ζωής, μια μαρτυρία ότι υπήρξε «κυρία», γιαγιά κανονική ενός βαπτιζόμενου και στέλεχος μιας οικογένειας. Ότι απολάμβανε μια κανονικότητα που τη δικαιούται, μα τώρα τη στερείται μέσα από τη βία της πλημμύρας.
Όταν καταστρέφεται η υλικότητα του παρελθόντος, τα αντικείμενα που ενέγραφαν την εμπειρία της ζωής σου, δεν μπορείς εύκολα να δώσεις νόημα στο παρόν σου και δεν σκέφτεσαι κανένα μέλλον. Όταν σε επισκέπτονται δημοσιογράφοι και σε σκοπεύουν φακοί για να διαπιστώσουν τι απόμεινε από τη ζωή σου, δεν έχεις πολλά να πεις. Θέλεις όμως να δείξεις ένα «πριν», μια ζωή που έζησες. Ακόμα και αν αυτή δεν είχε κάτι συναρπαστικό, και αν ήταν κοινότοπη ζωή, στα όρια της μεγάλης πόλης και της μεγάλης ζωής που δεν έζησες. Αλλά την όποια ζωή σου, μικρή, μεγάλη, μικρομέγαλη, θέλεις να τη δείξεις.
Μπορεί εκτός από αυτή την τεκμηρίωση του υπαρκτού παρελθόντος που το πήρε το θανατερό ποτάμι να θέλεις κάτι να δηλώσεις. Να προειδοποιήσεις. Ότι το κακό, αυτό που καταστρέφει το «πριν», δεν συμβαίνει στους άλλους μα σου συμβαίνει. Και μπορεί να συμβεί και σε εσένα. Το κακό, να πρέπει να σου μείνει από μια ολόκληρη ζωή μια αμήχανη φωτογραφία βάπτισης. Ίσως η γυναίκα να μας προειδοποιεί λοιπόν, έγκαιρα, όσο είναι καιρός.
Με το παρελθόν της ανά χείρας προλαβαίνουμε να δούμε το μέλλον μας. Από τις δεκαετίες της ζωής της, της ομαλής δημοκρατικής, συμβατικής, οικογενειακής, ελληνικής ζωής της, μαθαίνουμε τον κίνδυνο του μέλλοντος.
Έγκαιρη προειδοποίηση επικείμενου κινδύνου, αυτή που οι αρχές αμέλησαν ενώ γνώριζαν ότι έρχεται μεγάλη μπόρα και κίνδυνος θάνατος για τη Μάνδρα και την περιοχή της. Έγκαιρη, βγαλμένη από το παρελθόν μιας ζωής.
18°
