Τετάρτη απόγευμα. Νόμιζα ότι θα είναι άλλο ένα από εκείνα τα βαρετά ρεπορτάζ, που δεν ξέρεις καν πώς κατέληξαν σε σένα: «Το ΤΕΕ διοργανώνει εκδήλωση βράβευσης των πρωτευσάντων αποφοίτων του Πολυτεχνείου τα έτη 2011 έως 2015». Όσο η ώρα όμως προχωρούσε, άρχισα να βλέπω πού ήταν η πραγματική είδηση. Οι υπεύθυνοι εκφωνούσαν τα ονόματα των αριστούχων για να σηκωθούν να παραλάβουν τα βραβεία τους, αλλά, στις περισσότερες περιπτώσεις στο βήμα δεν ανέβαιναν οι ίδιοι, αλλά οι γονείς τους. «Ο γιος μου/ η κόρη μου έχει φύγει στο εξωτερικό» μου εξηγούν αργότερα on camera. «Εγώ μόλις ολοκλήρωσα το διδακτορικό μου στο ΜΙΤ, αλλά τα πρώτα χρόνια θα μείνω στη Βοστώνη» μου λέει μία κοπέλα. Βρισκόμουν στον χώρο που θα έπρεπε να βρεθεί κάθε πολιτικός που κάνει μεγαλεπίβολες διακηρύξεις για το brain drain.
Παιδιά που προσπάθησαν, κόπιασαν, διάβασαν, αρίστευσαν, βγήκαν πρώτοι. Αλλά η χώρα τους τους έδιωξε, τους υπο-αμείβει, τους αφήνει άνεργους.
Λίγο πιο πέρα στέκονται δύο όμορφα αγόρια. Είναι χρόνια φίλοι, και όπως μου εξηγούν, κατάφεραν να βγει ο ένας πρώτος κι ο άλλος δεύτερος στη σχολή Ναυπηγών του Πολυτεχνείου. «Πώς σου φαίνονται οι ατάκες κυβερνητικών στελεχών ότι η αριστεία είναι ρετσινιά;» τους προκαλώ on camera. Περιμένω να μου απαντήσουν οργισμένα. Κι όμως. Απαντάνε ψύχραιμα και αδιάφορα: «εντάξει τώρα, ξέρουμε ότι αυτά τα λένε για να πιάσουν αυτούς που βλέπουν με φθόνο την επιτυχία, τι να κάνουμε, δυστυχώς έτσι έχει καταντήσει αυτή η χώρα». Δεν ανήκουν στο ακροατήριο της κυβέρνησης, βρίσκονται στην αντίπερα όχθη. Ξέρουν πολύ καλά πόσο κόπιασαν και πόσα θυσίασαν οι ίδιοι και οι οικογένειές τους για αυτή την αριστεία και τέτοιες ατάκες δεν τους αγγίζουν καν. Ενώ αυτοί θα έπρεπε να είναι οι πραγματικά οργισμένοι, αφήνουν την οργή σε εργαζόμενους προνομιούχων ΔΕΚΟ, διότι τους κόπηκε το επίδομα έγκαιρης προσέλευσης. Αρχίζω να σκέφτομαι ότι αυτή η γενιά είναι πιο συνειδητοποιημένη από τη δική μου. Πήγε σχολείο και ενηλικιώθηκε στα χρόνια της κρίσης, γνωρίζοντας καλά ότι το δωρεάν γεύμα έχει προ πολλού τελειώσει.
Η δική μου γενιά, οι σημερινοί 30άρηδες- 35άρηδες, είναι εκείνοι που βίωσαν το μεγάλο σοκ. Μεγάλωσαν μέσα στη φούσκα, γνώρισαν την ευμάρεια, πρόλαβαν να μπουν στην αγορά εργασίας, να λάβουν υψηλούς μισθούς και στην ηλικία που έπρεπε να γίνει το «πέταγμά» τους, έφαγαν το μεγάλο «χαστούκι». Είναι η πρώτη γενιά της μεταπολίτευσης που κατάλαβε με τον δύσκολο τρόπο ότι θα ζήσει χειρότερα από τους γονείς της. Όσο έβλεπα τα παιδιά να λαμβάνουν τα βραβεία τους, το μυαλό μου γύρισε πίσω στα δικά μου φοιτητικά χρόνια στο Πάντειο. Ο Α. ήταν αριστούχος. Τον θυμάμαι να με αγχώνει πριν από κάθε εξεταστική: «ολοκληρώνω το διάβασα» έλεγε, όταν εγώ μόλις που ξεκινούσα τον πρώτο τόμο. Τελειώνοντας όμως το Πανεπιστήμιο, δεν είχε τη δυνατότητα να εργαστεί απλήρωτος- όπως είναι ο θεσμός στον χώρο της δημοσιογραφίας. Έψαχνε δουλειές στον χώρο που θα του άφηναν το περιθώριο για να εργάζεται παράλληλα και σε κάποια άλλη δουλειά που να τον πληρώνει για να μπορεί να ζει. Ο Α. πέθανε έτσι ξαφνικά το 2012, ενώ ολοκλήρωνε το διδακτορικό του. Δούλευε σε ένα κατάστημα κινητής τηλεφωνίας για τον βασικό μισθό.
Ο Δ. ήταν επίσης αριστούχος, συγκέντρωσε την μεγαλύτερη βαθμολογία του έτους, ήταν εκείνος που διάβασε τον όρκο στην ορκωμοσία και όλοι τον θεωρούσαν το μεγάλο ταλέντο. Μία μέρα και ενώ η κρίση βρισκόταν στην κορύφωσή της, πιάνουμε τυχαία την κουβέντα στο inbox. Με έδιωξαν, μου λέει, από το περιοδικό. Διώχνουν όλα τα «μπλοκάκια» για να κάνουν περικοπές. Συμπτωματικά την ίδια εποχή, ο άλλος φίλος μου Δ., μου έλεγε ότι βρισκόταν σε παρόμοια κατάσταση. Τι κι αν είχε πιάσει δουλειά πριν καν τελειώσει το Πανεπιστήμιο, τι κι αν έφευγε από το ένα συγκρότημα για να πάει στο άλλο με όλο και περισσότερα λεφτά, τι κι αν στα 25 του μπορούσε να ζει τη ζωή ενός επιτυχημένου bon viveur. Στα 30 του ήταν άνεργος και αναγκασμένος να χτυπήσει πόρτες, βλέποντας δίπλα του «φίλους και κολλητούς» διευθυντών, με τα μισά του προσόντα να βολεύονται σε θέσεις με παχυλούς μισθούς Η Ρ. έπιασε δουλειά αμέσως μετά το Πανεπιστήμιο σε ραδιοφωνικό σταθμό. Γρήγορα όλοι κατάλαβαν τις ικανότητές της, ο μισθός της εκτοξεύτηκε, μέχρι που ο σταθμός έκλεισε και από τότε εργάζεται για τα μισά λεφτά, διπλό ωράριο. Λίγο μεγαλύτερος από εμένα ο φίλος μου ο Μ. σπούδαζε στο Πάντειο με υποτροφία. Αρχισυντάκτης του φοιτητικού περιοδικού, με εκπληκτικούς βαθμούς, είχε προσληφθεί στην μεγαλύτερη τότε εφημερίδα, πριν καν τελειώσει τη σχολή. Βρέθηκε κι εκείνος ένα διάστημα άνεργος, αφού η εφημερίδα αναγκάστηκε να διώξει όσους δούλευαν λίγα χρόνια, ώστε να γλιτώσει τις υψηλές αποζημιώσεις.
Όλοι στο ίδιο έργο θεατές. Μία γενιά που βρίσκεται εδώ και χρόνια σε άνω τελεία. Μία γενιά ήδη κουρασμένη, ανασφαλής, πολυδιασπασμένη, με το διαρκές άγχος της επιβίωσης, μία γενιά που περιμένει.
Στα χρόνια της κρίσης οι ζωές δεν προσαρμόστηκαν μόνο οικονομικά, αλλά και συναισθηματικά. Τα νέα παιδιά αργούν να κάνουν οικογένειες, δεν επενδύουν συναισθηματικά, δεν έχουν λεφτά για να βγαίνουν όπως οι παλιότεροι νέοι, δεν έχουν χρόνο να βγουν. Απορροφημένοι από το άγχος δουλεύουν από το πρωί ως το βράδυ για ψίχουλα, έχουν συμβιβαστεί σε δουλειές που πολλές φορές δεν τους αρέσουν. «Θα κάνω τα χαρτιά μου για το δημόσιο» μου λέει ένα βράδυ η Ν. Εσύ;;;- την ρωτάω έκπληκτη. Δεν λέγαμε ότι δεν θα βολευτούμε στο δημόσιο 7.00-15.00; «Κουράστηκα πια» μου λέει απολογητικά. «Τρέχω από το πρωί ως το βράδυ και δεν μπορώ καν να συντηρήσω ένα σπίτι. Ίσως σε λίγα χρόνια αν αλλάξουν τα πράγματα...». Στα καλύτερά μας χρόνια, τα πιο παραγωγικά, τα πιο δημιουργικά, έχουμε πατημένο το pause, σκέφτομαι. Όλα όσα σχεδιάζαμε ή πιστεύαμε στα χρόνια της «διαρκούς ανάτασης» ότι θα είχαμε κατακτήσει σε αυτή την ηλικία, μένουν όνειρο για το μέλλον και υποσυνείδητα μας εμποδίζουν να ζήσουμε το παρόν. Κι ας έχουμε τον μόνιμο φόβο της κλεψύδρας.
«Πότε θα παίξει το ρεπορτάζ;» ... με βγάζουν από τις σκέψεις μου δύο εκ των βραβευθέντων, που μου είχαν δώσει λίγο νωρίτερα συνέντευξη. Γελάνε μεταξύ τους, κάνουν πλάκα, φωτογραφίζονται δίπλα στα μικρόφωνα και τις κάμερες. Έχουν μόλις τελειώσει τις σπουδές τους. Έχουν τη βεβαιότητα ότι το μέλλον είναι πάντα συναρπαστικό. Το δικό τους θα είναι.
22°
