Δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι συνδυασμοί χαρακτηριστικών που διαφοροποιούν έναν serial killer από άλλους βίαιους εγκληματίες.
Τα πιο επιτυχημένα έργα στο σινεμά είναι τα θρίλερ. Εκείνα όπου κάποιος μυστηριώδης δολοφόνος σκορπά τον τρόπο και καταφέρνει να παραμένει ασύλληπτος. Οι serial killers (κατά συρροή δολοφόνοι) είναι μια τέτοια περίπτωση, που προσελκύουν το ενδιαφέρον του κοινού. Μαθαίνοντας ότι πρόσφατα το κέντρο «περί Ψυχής» πραγματοποίησε ένα ημερήσιο σεμινάριο για το προφίλ των serial killers, ζητήσαμε από την εγκληματολόγο Δρ. Τριανταφυλλιά Ηλιοπούλου να μας απαντήσει σε μερικά ερωτήματα.
Ποιο είναι το προφίλ των serial killers;
Είναι αδύνατο να σκιαγραφήσουμε ένα προφίλ που θα περιελάμβανε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τα οποία ανταποκρίνονται σε όλους τους serial killers που έχουν υπάρξει παγκοσμίως. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι συνδυασμοί χαρακτηριστικών ή άλλων γνωρισμάτων που διαφοροποιούν έναν serial killer από άλλους βίαιους εγκληματίες.
Πώς κάποιος εξελίσσεται σε serial killer; Τι είναι αυτό που τελικά «ανάβει το φυτίλι», καθώς παρόμοια ψυχοπαθολογικά αίτια μπορεί να απαντώνται και σε άλλα άτομα που, όμως, δεν γίνονται κατά συρροή δολοφόνοι;
Αδιαμφισβήτητα υπάρχουν βιολογικοί, κοινωνικοί και ψυχολογικοί παράγοντες προδιάθεσης που συνθέτουν τη φύση ενός serial killer αλλά δεν μπορούμε να ισχυριστούμε με σιγουριά ότι ευθύνεται είτε το ένα χαρακτηριστικό είτε το άλλο. Βάσει ερευνών κοινά χαρακτηριστικά που βλέπουμε κατά την αναπτυξιακή τους πορεία είναι θρησκευτικές τάσεις, κακοποίηση ζώων, χρήση ψυχοτρόπων ουσιών και αλκοόλ, χαμηλή ακαδημαϊκή επίδοση και ασταθείς οικογενειακοί δεσμοί. Πιο συγκεκριμένα, κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν των serial killers, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους βλέπουμε κακοποίηση, παραμέληση και τραυματικά γεγονότα που έχουν συνδράμει στην ανάδυση του φαινομένου. Εν τούτοις, αυτά τα χαρακτηριστικά ενδεχομένως να χαρακτηρίζουν και άλλους βίαιους εγκληματίες ή ακόμα και άλλους ανθρώπους.
Οπωσδήποτε πάντως για να περάσει από τη φαντασίωση, η οποία προϋπάρχει, στην πράξη, θα υπάρξει ένας εκλυτικός - στρεσογόνος παράγοντας ή ένα γεγονός ή μία συνθήκη που θα αποτελέσει το εφαλτήριο της κατά συρροήν εγκληματικής του καριέρας. Διαπράττοντας τον πρώτο φόνο εισέρχεται στον κύκλο του serial killing ο οποίος περιλαμβάνει ανακούφιση, μια περίοδο ανάπαυλας, εκ νέου παρουσία στρεσογόνου παράγοντα, την ψυχολογική πτώση, αρνητικές ενδότερες επιδράσεις και καταλήγει πάλι στο φόνο και πάλι ο κύκλος από την αρχή. Αξιοσημείωτο είναι ότι με κάθε φόνο (εκτός του πρώτου) παρατηρείται μειωμένη ικανοποίηση, γεγονός που πιθανόν να ενισχύει τη βίαιη φαντασίωση και η όλη διαδικασία να ανάγεται σε μια έως εθιστική κατάσταση.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι δεν υπάρχει αιτιολογική συσχέτιση μεταξύ ψυχικής διαταραχής και serial killing, το οποίο σημαίνει ότι όποιος έχει ψυχική διαταραχή δεν είναι εν δυνάμει serial killer. Πολλοί serial killers φαίνονται λειτουργικοί και φυσιολογικοί και πολύ συχνά είναι και οικογενειάρχες. Παρόλο λοιπόν που δεν υπάρχει σύνδεση, ωστόσο παρατηρούνται πολλά χαρακτηριστικά τα οποία αποτελούν κριτήρια κάποιας ψυχικής διαταραχής, αλλά ενδεχομένως δεν επαρκούν από μόνα τους για να δοθεί και η αντίστοιχη διάγνωση. Σαφώς και υπάρχουν serial killers που έχουν διαγνωσθεί με ψυχικές διαταραχές και κατά βάση με διαταραχές προσωπικότητας, υπάρχουν όμως και άλλοι οι οποίοι, όπως υποστηρίζουν και πολλοί ερευνητές, ναι μεν δεν έχουν την ίδια ψυχοσύνθεση με τους ψυχικά υγιείς αλλά δεν είναι και απόλυτα ξεκάθαρο σε ποια κατηγορία ψυχικής διαταραχής ανήκουν.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα serial killer που έδρασε στην Ελλάδα;
Το φαινόμενο serial killing δεν αποτελεί φαινόμενο που απαντάται συχνά στην ελληνική επικράτεια. Τα περισσότερα δημοσιογραφικά άρθρα άλλωστε τείνουν να κατηγοριοποιούν ως serial killers ανθρωποκτόνους που ουσιαστικά ανήκουν σε άλλες κατηγορίες όπως αυτή του mass murderer ή του spree. Ο mass είναι εκείνος που σκοτώνει έναν αριθμό ατόμων σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία χωρίς χρονικά μεσοδιαστήματα μεταξύ των φόνων, όπως έχουμε στους serial killers. Για παράδειγμα, κάποιος που σκοτώνει πέντε μέλη της οικογένειάς του εντός της οικίας του θεωρείται mass. Από την άλλη πλευρά ο spree σκοτώνει τα θύματά του σε περισσότερες από μια τοποθεσία αλλά και πάλι εκλείπει το χρονικό μεσοδιάστημα. Τυπικό παράδειγμα serial killer στην Ελλάδα θα έλεγα ότι ήταν ο Αντώνης ο Δαγκλής.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών serial killers;
Αν υποθέσουμε ότι το φαινόμενο serial killing είναι σπάνιο, τότε θα λέγαμε ότι οι γυναίκες serial killers είναι ακόμα πιο σπάνιες. Άντρες και γυναίκες serial killers διαφέρουν τόσο πολύ που σχεδόν μιλάμε για άλλα φαινόμενα. Οι γυναίκες έχουν άλλο σύστημα κατηγοριοποίησης (π.χ. άγγελοι θανάτου, μαύρες χήρες κ.τ.λ.) από τους άντρες και διαφέρουν σε χαρακτηριστικά, τρόπους δράσης και σε κίνητρο. Η μόνη γυναίκα serial killer που ξεφεύγει από τη γυναικεία τυπολογία είναι η Aileen Wuornos η οποία λήστεψε και σκότωσε 7 άντρες στη Φλόριντα από το 1989 έως το 1990 και εκτελέστηκε το 2002.
Κατηγοριοποιήσεις, ταξινομικά συστήματα και τυπολογίες υπάρχουν σχεδόν όσες και οι έρευνες, αφού ο εκάστοτε ερευνητής, σύμφωνα με τα δεδομένα του, μπορεί να τους ταξινομήσει διαφορετικά. Η πιο συχνή κατηγοριοποίηση τους ταξινομεί σε αυτούς που οδηγούνται στο έγκλημα βάσει ψευδαισθήσεων ή παραισθήσεων, σε όσους έχουν μια συγκεκριμένη αποστολή, όπως π.χ. να αφανίσουν μια συγκεκριμένη κοινωνική ή άλλη ομάδα ανθρώπων, τους ηδονιστές οι οποίοι κατηγοριοποιούνται περαιτέρω, αλλά και τους εξουσιαστικούς οι οποίοι αντλούν ικανοποίηση από την παντοδυναμία της πράξης.
Info
Το κέντρο «περί Ψυχής» αποτελείται από τις Τριανταφυλλιά Ηλιοπούλου, κοινωνική λειτουργό, εγκληματολόγο και ψυχοθεραπεύτρια, και την Ευαγγελία Καρρά, απόφοιτη ψυχολογίας, ψυχοθεραπεύτρια και ομαδική αναλύτρια, οι οποίες παρέχουν ατομικές και ομαδικές ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες. Επιπλέον, το κέντρο παρέχει εκπαίδευση στη Δικαστική - Συστημική Ψυχοθεραπεία και στη Δικαστική Ψυχολογία & Εγκληματολογία, ενώ διοργανώνονται και μεμονωμένα σεμινάρια ποικίλης θεματολογίας.
18°
