Η πρώτη σκηνή της παράστασης του έργου «Ο Ευαγγελισμός της Κασσάνδρας» του Δημήτρη Δημητριάδη, στην οποία σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί η Χρύσα Καψούλη, εντυπώνεται στη μνήμη: σαν προνύμφη που βγαίνει από το κουκούλι της, η Καψούλη εμφανίζεται επί σκηνής με ένα τεράστιο πάπλωμα τυλιγμένο γύρω από το σώμα της. Τα στρώματα αφαιρούνται και η χρυσαλλίδα αποκαλύπτεται. Η προνύμφη μετουσιώνεται σε νύμφη και αναγγέλλει τον νυμφίο της. Η Κασσάνδρα συναπαντιέται διακειμενικά – και φευγαλέα – με τη Θεοτόκο, μόνο που το γεννητικό άγγελμα της πρώτης είναι αμετάκλητα χρωματισμένο με την όψη του έρωτα, της γενετήσιας ορμής, του σπέρματος: στέκεται στην απέναντι όχθη του θεομητορικού αγγέλματος.
Η Χρύσα Καψούλη έχει μακρά (προ)ιστορία με το έργο: ουσιαστικά, υπήρξε η «μαία» του, αφού ήταν εκείνη που παρήγγειλε το έργο από τον πολυγραφότατο Δημήτρη Δημητριάδη. Η «Κασσάνδρα» πρωτοανέβηκε στους Δελφούς το καλοκαίρι του 2009, καθώς και στα 44α Δημήτρια Θεσσαλονίκης. Σε εκείνη την παράσταση, όπως και σε τούτη εδώ, η Καψούλη κρατάει διπλό σκήπτρο – αυτό της υποκριτικής και της σκηνοθεσίας. Μόνο που αυτή η «Κασσάνδρα» που βλέπουμε τώρα έρχεται εμπλουτισμένη με τις ζυμώσεις πέντε ολόκληρων χρόνων. «Δεν είχα τελειώσει με το έργο. Ένιωθα ότι ήθελα να το ξανακάνω στο μέλλον, με διαφορετικό τρόπο, στην κατάλληλη στιγμή και στον κατάλληλο χώρο», εξηγεί. Όταν ήρθε η πρόταση του Κέντρου Ελέγχου Τηλεοράσεων, που τάχιστα μετατρέπεται σε πυρήνα του εναλλακτικού θεάτρου στην καρδιά της Κυψέλης, έμοιαζε η τέλεια συγκυρία.
«Για εμένα έχει σημασία που ανεβαίνει η ‘Κασσάνδρα’ εδώ, στον συγκεκριμένο χώρο και στην Κυψέλη και όχι, π.χ. σε έναν υπερλουστραρισμένο χώρο. Είναι η Κασσάνδρα που επανέρχεται με την ιδιότητα της ‘ξένης’, της μη Ελληνίδας – δεν είναι τυχαίο ότι η παράσταση γίνεται σε ένα θέατρο της Κυψέλης», προσθέτει. Ένας λόγος παραπάνω άλλωστε για την Καψούλη να στηρίξει την περιοχή στην οποία και η ίδια ζει.
Την παράσταση ανοίγει σύντομο βίντεο στο οποίο η Καψούλη, ενδεδυμένη με το πάπλωμα-κουκούλι της, περιφέρεται στους δρόμους της Κυψέλης. «Σε πληροφορώ κανείς δεν μου έδωσε σημασία!» Μετά το βίντεο, η ηθοποιός κατεβαίνει στην κεντρική σκηνή, καμπουριαστή, συντετριμμένη, σαν να έχει αντικρύσει έναν όλεθρο ή μία έκσταση. Μόνο βαθμηδόν η Κασσάνδρα ξε-αμπαλάρεται, αφαιρεί τα στρώματά της για να αποκαλυφθεί το έντονα κόκκινο, αμυδρά αρχαιοελληνικό φόρεμά της, το φόρεμα μιας ιέρειας ή μιας ερωμένης. Είναι όμως το πάπλωμα που επιτελεί τον οργανικό ρόλο και απομένει σαν το νεκρό σαρκίο που αφήνει πίσω της η ξεφλουδισμένη Κασσάνδρα. «Είναι το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα για την παράσταση. Κατά κάποιο τρόπο, από αυτό το πάπλωμα ξεκίνησαν όλα. Το εμπνεύστηκα από την Νοτιοκορεάτισσα καλλιτέχνη Kimsooja. Χρησιμοποιεί διάφορα υφάσματα στη δουλειά της. Σε ένα από τα πρότζεκτ της, είχε φορτώσει ένα φορτηγό με παπλώματα που περνούσαν από μάνα σε κόρη σε χωριά της Κορέας. Ήταν παπλώματα που κουβαλούσαν μνήμες, ιστορία, έρωτες, ελπίδες, προσδοκίες. Σκέψου πόσοι άνθρωποι είχαν κοιμηθεί ή ερωτευτεί πάνω τους. Μου είχε κάνει τρομερή εντύπωση αυτή η εικόνα. Γι’ αυτό και ζήτησα από τον Αντώνη Βολανάκη (σ.σ. υπεύθυνος των κοστουμιών και του visual design της παράστασης) να φτιάξει κάτι εμπνευσμένο από το έργο της Kimsooja». Πράγματι, το πάπλωμα αξιοποιείται στην παράσταση σαν ένας φορέας μνήμης, έμπρακτη απόδειξη της προσωπικής ιστορίας της Κασσάνδρας. Τυλίγοντάς το γύρω της, η Κασσάνδρα μεταφέρει μια ολόκληρη ιστορία μαζί της, διασώζει έναν ολόκληρο πολιτισμό: με την περιφορά της μεταδίδεται παντού το χαρμόσυνο άγγελμά της, αυτό του ηχηρού, άνευ όρων «ναι» στο ερωτικό κέλευσμα του θεού.
Η Καψούλη αφήνεται να κατηχηθεί επί σκηνής από δυνάμεις θρησκευτικής σχεδόν έντασης – το έργο ποτέ δεν εγκαταλείπει άλλωστε την τελετουργική πτυχή του – καθώς δονείται και τραντάζεται, καθώς η άρνησή της στον θεό μετατρέπεται σε κατάφαση, καθώς συναινεί στο να μεταμορφωθεί σε δοχείο υποδοχής ερωτικής ενέργειας, καθώς σμίγει με τον θεό. Μεταμορφώνεται σε κάτι άχρονο και άτοπο, γίνεται η ίδια η μυστηριακή ενσάρκωση ενέργειας που αντιπροσωπεύει η Κασσάνδρα, τώρα συσπειρωμένη όχι προς κάποια μελλοντική καταστροφή αλλά προς τον βέβαιο έρωτα. Γίνεται η Κασσάνδρα που αγγίζει τις εσχατιές του κόσμου και γυρνάει πίσω από αυτές, πλημμυρισμένη όχι από δυστυχία αλλά από μετα-συνουσιακή εξάντληση. Κάθε έργο του Δημητριάδη είναι και μια αναμέτρηση με το όριο, μια αποκορύφωση. Κάθε έργο του γλιστράει πέρα από την άκρη του κόσμου. Η Κασσάνδρα, όπως και οι άλλοι έρωτές του, ξεπροβάλλει μέσα από τις στάχτες μια καταστροφής. Μόνο που εδώ είναι η επιζήσασα ενός έρωτα. Ο έρωτάς της με τον θεό, σε αντίθεση με τους μύθους, δεν γίνεται η θρυαλλίδα για μια καταστροφική ρήξη με τον κόσμο, αλλά αντίθετα η ζωώδης, οργιώδης κατάφασή του.
Η Κασσάνδρα, στην εποχή της καταστροφολογίας που διάγουμε, εποχή μακρά σε μήκος όσο και οι αποστάσεις που διανύει ξυπόλητη η αγγελιοφόρος μάντισσα, είναι ίσως η πλέον χρησιμοποιημένη και φθαρμένη μεταφορά μυθικών καταβολών. Ως ο πιο εμβληματικός προάγγελος κακών στην ιστορία της μυθοπλασίας είναι η προφανής επιλογή για να προοιωνίσει τα επερχόμενα δεινά. Εδώ, η παραζαλισμένη από έρωτα, ώριμη Κασσάνδρα, η νοστιμευμένη με την όψη του έρωτα, έρχεται στην καρδιά της Κυψέλης να αναγγείλει το «ναι». Μία νεκρή μεταφορά επανακτάται και γίνεται όπλο: η Κασσάνδρα (ετυμολογικά, αυτή που υπερτερεί των αντρών, καίνυμαι και ανήρ) αφήνεται, για πρώτη φορά στα παγκόσμια χρονικά, στη θριαμβική παράδοση.
"Ο Ευαγγελισμός της Κασσάνδρας" του Δημήτρη Δημητριάδη. Σκηνοθεσία-ερμηνεία: Χρύσα Καψούλη
Μέχρι τις 8 Μαρτίου. Κάθε Σάββατο & Κυριακή στις 21:00. Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων (Κύπρου 91Α & Σικίνου 35Α, τηλ. 2130040496).
14°
