Ένα έργο του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου με τον πολύσημο τίτλο «Cock» (μτφρ.: κόκορας, κάνουλα, φαλλός κ.ά.), που κατέβηκε από τη θεατρική σκηνή του δήμου Σωτήρας πριν καν ανεβεί, έγινε αφορμή για μια μεγάλη συζήτηση στο νησί για τα όρια της τέχνης, αλλά και της λογοκρισίας, που επανέρχεται κάθε τόσο σε διάφορες μορφές.
Το «Cock», σε κείμενο Μάικ Μπάρτλετ και σκηνοθεσία Κώστα Σιλβέστρου, πραγματεύεται την περίπλοκη κατάσταση που δημιουργείται στην ερωτική σχέση δύο αντρών, όταν ο ένας συνάπτει σχέση και με μία γυναίκα. Το έργο, ανεβασμένο σε αφαιρετικά μη-σκηνικά, βασίζεται στους πολύ δυνατούς, συχνά χιουμοριστικούς και πάντως πολύ ρεαλιστικούς, διαλόγους των τεσσάρων πρωταγωνιστών, αρκετά συχνά με υβρεολόγιο και κάποτε και με παθιασμένα φιλιά μεταξύ του ζεύγους των ανδρών, όχι περισσότερο «προκλητικά» απ’ ό,τι σε άλλα έργα της εποχής και εν πάση περιπτώσει όχι έξω από την πραγματικότητα του 2017, που πασχίζει, στον Δυτικό κόσμο έστω, να αναγνωρίσει τα δικαιώματα της ΛΟΑΤ κοινότητας (η Κύπρος από το 2015 έχει θεσπίσει νομοθετικά τη σύναψη συμφώνου συμβίωσης και μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου). Σύμφωνα με τους κριτικούς, το έργο επιτίθεται σε ένα κοινωνικό σύστημα αξιών που τραβά έντονες διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στους ανθρώπους’ σύμφωνα με τους συντελεστές το έργο αφορά, πιο απλά, την αγάπη μεταξύ των ανθρώπων.
Νοήματα που μάλλον δεν συμμερίζονταν στην αγροτική κοινότητα της Σωτήρας Αμμοχώστου, δίπλα στην κοσμικότατη Αγία Νάπα, η οποία φημίζεται για τα εθνικόφρονα αισθήματα των πλείστων από τους 5.000 κατοίκους της και όπου λόγω της έντονης διαμαρτυρίας μερίδας του τοπικού κλήρου και άλλων πολιτών για το περιεχόμενο του έργου, η προγραμματισμένη για τις 6 Δεκεμβρίου παράσταση στο θέατρο της περιοχής ακυρώθηκε, υπό τον φόβο επεισοδίων, πυροδοτώντας έτσι έναν νέο κύκλο έντασης και συζητήσεων περί λογοκρισίας. Για τη σημειολογία, αξίζει να σημειωθεί ότι στο πρόσφατο παρελθόν ο ΘΟΚ έχει ανεβάσει παραστάσεις αρχαίου ελληνικού δράματος στο αρχαίο θέατρο της Σαλαμίνας, στην κατεχόμενη Αμμόχωστο, χωρίς να εμποδιστεί από το κατοχικό καθεστώς.
Το «Cock» δεν ήταν παρά μόνο το τελευταίο κρούσμα λογοκρισίας για το νησί. Μόλις το 2015, το –τότε- Mega Κύπρου, το οποίο ελέγχεται από την τοπική Εκκλησία, έκοψε από τη σειρά του Γιώργου Καπουτζίδη «Εθνική Ελλάδας» μια σκηνή στην οποία στην εξώπορτα του σπιτιού του πρωταγωνιστή έγραψαν ομοφοβικό σχόλιο. Στην ίδια σειρά, η σαφώς πιο άγρια σκηνή ξυλοδαρμού ενός ξένου από εθνικιστές μεταδόθηκε κανονικά.
«Εδώ ετάφησαν τα βιβλία»
Η «κυπριακής ιδιοκτησίας» λογοκρισία άγγιξε και τη λογοτεχνία, και μάλιστα με διαχρονικά παραδείγματα και δη για θέματα που δεν αφορούν μόνο τα «χρηστά ήθη». Το 2014, η Βρετανίδα συγγραφέας Βικτόρια Χίσλοπ παρουσίασε σε μια κατάμεστη από Αμμοχωστιανούς αίθουσα το βιβλίο της «Ανατολή», το οποίο περιγράφει μια ιστορία λίγο πριν και λίγο μετά την τουρκική εισβολή, αναπαριστώντας μάλιστα την άλλοτε ακμάζουσα και πλέον άδεια πόλη-φάντασμα της Αμμοχώστου. Το βιβλίο είχε πολύ καλές πωλήσεις στο εξωτερικό και ξεκίνησε εξίσου καλά και στην ελληνική του έκδοση, μέχρι που δέχθηκε έναν άνευ προηγουμένου για μυθιστόρημα πόλεμο από κύκλους που θεώρησαν πως η συγγραφέας, λίγο πολύ υποκινούμενη από την αποικιοκρατική πολιτική του «διαίρει και βασίλευε» της πατρίδας της, έκανε προπαγάνδα υπέρ των Τούρκων, επειδή στο βιβλίο παρουσίαζε -μεταξύ άλλων- και εγκλήματα που διέπραξαν Ελληνοκύπριοι εθνικιστές σε βάρος άμαχων Τουρκοκυπρίων. Το θέμα απασχόλησε με εξαντλητικές αναλύσεις ακόμη και εκπομπές στο κρατικό ραδιόφωνο, ενώ σε ένα σχολείο η διεύθυνση κατέβασε την αφίσα για την επικείμενη παρουσίασή του. Για την ελευθερία του εκφράζεσθαι στη μυθοπλασία, ούτε λόγος. Παρόμοια, εξάλλου, έχει στιγματιστεί και ως «πράκτορας» ο Βρετανός –θεωρούμενος ως Φιλέλληνας- Lawrence Durrell για το κατά τα άλλα εξαιρετικής αφηγηματικής και ιστορικής αξίας βιβλίο του «Πικρολέμονα» που έγραψε στο διάστημα της παραμονής του στην Κύπρο, τη δεκαετία του ’50, στα ύστατα χρόνια της βρετανικής κυριαρχίας στο νησί.
Δυο δεκαετίες πριν τον Durrell, το 1931, η Κυπριακή Εκκλησία είχε εξάλλου αφορίσει τον ντόπιο ποιητή Τεύκρο Ανθία με αφορμή το έργο του «Δευτέρα Παρουσία», στο οποίο σαρκάζοντας τη θεία πρόνοια, σκοτώνει τον Θεό στις συνειδήσεις των ανθρώπων. Η απόφαση θεωρείται μέχρι σήμερα ντροπιαστική - τόσο που τα επίμαχα χρονικά της Συνόδου έχουν εξαφανιστεί, ενισχύοντας το ενδεχόμενο τελικά ο αφορισμός να αποφεύχθηκε την υστάτη. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, που υποστηρίζεται και από την ιστορική έρευνα, μετά τον αφορισμό του Τεύκρου Ανθία και τον αναθεματισμό του έργου του από την Ιερά Σύνοδο την 1η Μαΐου 1931, τα αντίτυπα της «Δευτέρας Παρουσίας» έπρεπε να καταστραφούν και να εξαφανιστούν ως λίβελοι κατά της θρησκείας. Μέρος τους όμως φέρεται να διασώθηκε από τον φίλο του Ανθία, Πατάπιο Χριστοδούλου, ο οποίος φρόντισε να τα μεταφέρει κρυφά στο –κατεχόμενο σήμερα- Ριζοκάρπασο, όπου τα παρέδωσε σε συγγενή του για να τα θάψει σε ανύποπτο μέρος. Αυτός, αφού τα έβαλε σε ένα κιβώτιο, τα ενταφίασε σε μια γωνιά του σπιτιού του και σημείωσε την περιοχή σε ένα σχεδιάγραμμα με την ένδειξη «Εδώ ετάφησαν τα βιβλία».
23°
