Το πρώτο που σκέφτηκα βγαίνοντας την Πέμπτη το βράδυ από τις περιστρεφόμενες πόρτες της Λυρικής στη γιορτινή Αγορά του «Νιάρχος», με τα στολισμένα έλατα, το υπαίθριο καφέ γεμάτο κόσμο, τα φωτισμένα δέντρα κατά μήκος του Καναλιού και τα παιδιά να διασκεδάζουν στο πλωτό παγοδρόμιό του, ήταν ότι θα μπορούσε κάλλιστα να είναι το φυσικό σκηνικό για το καφέ Μομύς της δεύτερης εικόνας της «Μποέμ». Άλλωστε και η δράση του έργου που είχαμε μόλις παρακολουθήσει δεν μας μεταφέρει, ως είθισται, στο Καρτιέ Λατέν του 19ου αιώνα, αλλά στην Αθήνα του 21ου, με μποέμικες γειτονιές ‒ας πούμε τα Εξάρχεια‒ γεμάτες ενέργεια, μίζερα φοιτητικά δωμάτια και σκοτεινά, ανήσυχα προάστια. Μια σύγχρονη μεγαλούπολη με νέους ανθρώπους που ψάχνονται, βιώνουν τη χαρά, τον έρωτα, την ανασφάλεια, την ανέχεια, το φόβο της αρρώστιας, και κάποιοι από αυτούς αγγίζουν την παγωνιά του θανάτου. «Η ανθρωπότητα δεν αλλάζει ποτέ», αναφέρει στο σημείωμά του ο σκηνοθέτης Γκρέιαμ Βικ. «Ο θάνατος θα είναι πάντα θάνατος, η φτώχεια, φτώχεια, οι φοιτητές, φοιτητές». Γι' αυτό οι «Σκηνές απ' τη μποέμικη ζωή» του Ανρύ Μυρζέρ, η νουβέλα που ενέπνευσε τον Πουτσίνι, είναι ένα έργο επίκαιρο, έχει κάτι το οικουμενικό που ταιριάζει σε κάθε εποχή.
Δεν υπήρχε καλύτερος τρόπος να τιμηθεί ο Στέφανος Λαζαρίδης ‒ο φετινός Κύκλος Ιταλικής Όπερας είναι αφιερωμένος σε αυτόν‒, αυτός ο ταλαντούχος σκηνοθέτης και σκηνογράφος που στη σύντομη ‒δυστυχώς‒ θητεία του ως καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ (2006-2007) έφερε τη Λυρική πιο κοντά στον σημερινό θεατή, παρουσιάζοντας δημοφιλείς όπερες αλλά και άγνωστα στο ευρύ κοινό έργα του ρεπερτορίου, μέσα από τη σύγχρονη ματιά κορυφαίων σκηνοθετών. Η «Μποέμ» του Γκρέιαμ Βικ είναι ίσως το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα του οράματός του.
Έχουν περάσει 10 χρόνια από την πρώτη φορά που είδα στην παλιά Λυρική την «Μποέμ», μέσα από το αιχμηρό βλέμμα του βρετανού σκηνοθέτη. Κάνοντας έναν πρόχειρο υπολογισμό, θα πρέπει να έχω παρακολουθήσει τα τελευταία χρόνια πάνω από 12 διαφορετικές παραγωγές και αναβιώσεις της δημοφιλούς όπερας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αλλά η σκληρή εικόνα του θανάτου της Μιμής στην τελευταία σκηνή εκείνης της παράστασης του 2007 δεν έφυγε ποτέ από το μυαλό μου. Η εικόνα αυτή αντικαταστάθηκε από μια άλλη, το βράδυ της πρεμιέρας της «Μποέμ» καθώς ο Γκρέιαμ Βικ μας επεφύλαξε ένα φινάλε ακόμα πιο καθηλωτικό. Η ηρωίδα σβήνει μισοξαπλωμένη σε φτηνά μαξιλάρια, με ορθάνοιχτα μάτια, τυλιγμένη με ένα λευκό σεντόνι και λουσμένη από ένα ανελέητο λευκό φως, νεκροτομείου (εξαιρετικοί οι φωτισμοί του Τζουζέππε ντι Ιόριο).
Υπάρχουν πολλοί που αντιδρούν στις σύγχρονες σκηνοθετικές προσεγγίσεις κλασικών λυρικών έργων ‒ συχνά όχι άδικα. Η «Μποέμ» συμπωματικά ανέβηκε αυτές τις μέρες στο Παρίσι και ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών∙ γράφτηκε μάλιστα πως όταν κάποιος δεν έχει δει ποτέ την όπερα, πρέπει να διαβάσει τις 34 σελίδες ανάλυσης του σκηνοθετικού κόνσεπτ για να καταλάβει την υπόθεση. Μάλλον κάτι δεν πήγαινε καλά...
Ο Γκρέιαμ Βικ, χωρίς να προδώσει στο ελάχιστο το πνεύμα του κειμένου και την ατμόσφαιρα της μουσικής, εστίασε στο δράμα και τους χαρακτήρες και έχτισε μια λιτή «Μποέμ» με σημερινά υλικά, γνώριμα και σε ένα νεότερης ηλικίας κοινό που αγαπά την όπερα αλλά δύσκολα ταυτίζεται με κρινολίνα, ημίψηλα και φυματικές ηρωίδες.
Στη φετινή αναβίωσή της, σε άλλο πια χώρο και με άλλο καστ, ο Βικ έκανε ορισμένες μικρές αλλά καθοριστικές σκηνοθετικές αλλαγές. Για παράδειγμα, με ένα ευφυές εύρημα, προσάρμοσε στη μεγάλη σκηνή της νέας Λυρικής το σκηνικό που είχε σχεδιαστεί από τον Ρίτσαρντ Χάντσον για τη στενάχωρη σκηνή του Ολύμπια. Ενώ στο καφέ Μομύς της δεύτερης εικόνας και στα προάστια της πόλης στην τρίτη, η δράση εκτυλίσσεται σε όλη τη σκηνή, ακόμα και τα πλαϊνά της, το φτωχικό διαμέρισμα των τεσσάρων φοιτητών της πρώτης και τέταρτης εικόνας επέλεξε να μην το επεκτείνει σε όλο το πλάτος της σκηνής ‒εμφανίζεται στο κέντρο, σαν έργο μέσα στο έργο‒ κάνοντάς το να δείχνει ακόμα πιο μικρό και μίζερο...
Οι ερμηνείες. Στην πρώτη διανομή της «Μποέμ» είχαμε την τύχη να δούμε τη διεθνή μας Μυρτώ Παπαθανασίου να θριαμβεύει στην πρώτη της αναμέτρηση με τον απαιτητικό ρόλο της Μιμής. Ήταν αδύνατον να ξεκολλήσεις τα μάτια σου από πάνω της. Με τη λεπτοκαμωμένη της φιγούρα, απόλυτα ταιριαστή με την εικόνα της ηρωίδας, μπήκε στο πετσί του ρόλου και έπλασε ένα χαρακτήρα εύθραυστο, τρυφερό, γεμάτο αισθαντικότητα και πάθος για ζωή και, επιβεβαιώνοντας για μια ακόμα φορά το μέγεθος της φωνής της, μας χάρισε μια σπάνια ερμηνεία με βάθος και αμεσότητα που θα θυμόμαστε για καιρό. Δίπλα της ο Γιάννης Χριστόπουλος, στο ρόλο του ερωτευμένου Ροντόλφο, υποκριτικά ήταν άψογος αλλά με εμφανείς φωνητικές αδυναμίες ‒ τις οποίες αρκετά συχνά έσπευσε να καλύψει η ένταση της ορχήστρας. Στους δευτερεύοντες ρόλους πολύ καλοί οι Γιάννης Σελητσανιώτης (Σωνάρ), Όλεγκ Μπουνταράτσκι (Κολλίνε) και Παύλος Μαρόπουλος (Μπενουά), αυτός όμως που έλαμψε ήταν ο Διονύσης Σούρμπης με τον έξοχο Μαρτσέλλο του. Και βέβαια, η αποκάλυψη της βραδιάς ήταν η Ευμορφία Μεταξάκη, με τη μπριόζα, γεμάτη νεύρο Μουζέττα της.
Με την υποδειγματική διεύθυνση του Ηλία Βουδούρη, η ορχήστρα της ΕΛΣ απέδωσε με ακρίβεια τις διαρκείς εναλλαγές ύφους και ατμόσφαιρας που ζητά η παρτιτούρα του συνθέτη, συμβάλλοντας καθοριστικά στην επιτυχία της παράστασης.
Με μια κουβέντα. Μη χάσετε αυτή τη διαφορετική Μποέμ. Θα σας συνεπάρει.
23°
