Ένα χρόνο πριν ο ιδιαίτερος, σχεδόν ποιητικός τίτλος «Η Χαμένη Λεωφόρος του Ελληνικού Σινεμά», άρχισε να κάνει την εμφάνιση του στην πόλη, στο timeline των κοινωνικών μας δικτύων, σε sites και τα έντυπα. Η πρωτοβουλία της Ένωσης Σκηνοθετών - Παραγωγών Ελληνικού Κινηματογράφου (ΕΣΠΕΚ) που έχει στόχο να επανασυστήσει στο ευρύ κοινό «παραπονεμένα, παραμελημένα και παραγνωρισμένα» φιλμ των δεκαετιών ’60, '70 και ’80, δε χρειάστηκε πολύ χρόνο για να μετατραπεί σε μία συνάντηση με μορφή ιεροτελεστίας, που ξεκινά από το φουαγιέ και καταλήγει στη σκοτεινή αίθουσα του ΑΣΤΟΡ, μία από τις πιο όμορφες μονές αίθουσες του ιστορικού κέντρου.
Μια Δευτέρα και μια Παρασκευή κάθε μήνα Κλασικά και Καταραμένα Ελληνικά Φιλμ από το παρελθόν, επιλεγμένα από τους σκηνοθέτες Αλέξη Αλεξίου, Γιάννη Βεσλεμέ και Ελίνα Ψύκου και την ιστορικό κινηματογράφου Αφροδίτη Νικολαΐδου, ξαναγράφουν ιστορία σε 35mm και ειδικά αποκατεστημένες ψηφιακές κόπιες. Η πρωτοβούλια της τετράδας πριν πάρει σάρκα και οστά, θεωρήθηκε από πολλούς «τρέλα». Η ιδέα να καλέσεις το σύγχρονο κοινό σε μια εκ νέου ανάγνωση της ιστορίας του Ελληνικού κινηματογράφου τέχνης φάνταζε ανέφικτη. Ένα χρόνο και οκτώ θεματικές εννότητες μετά, Αλεξίου, Βεσλεμές, Ψύκου και Νικολαΐδου με χαρά και περηφάνια δηλώνουν πως το ξανασμίξιμο του κοινού με αυτές τις ταινίες στέφθηκε με επιτυχία, καθώς ανάμεσα στα οκεία πρόσωπα στα πετρόλ καθίσματα του ΑΣΤΟΡ υπήρχαν άλλα τόσα νέα και άγνωστα, που ήρθαν να δουν παρακολουθήσουν αυτές τις ταινίες με αγάπη και απόλυτη ελευθερία.
Μικρές Αφροδίτες - Νίκος Κούνδουρος 1963
Το δεύτερο μέρος της «Χαμένης Λεωφόρου» κάνει πρεμιέρα αυτή την Παρασκευή 22 Δεκεμβρίου με την πιο δυναμική και πολυσυλλεκτική, έκδοσή της. Με υπότιτλο Α´ και Β᾽ εξώστης έρχεται να συνδυάσει το «κλασσικό» με το«μεταμοντέρνο», το «περιθωριακό» με το «ποπ», το «ιερό» με το «βέβηλο».Τις συστάσεις των ταινιών στο κοινό αναλαμβάνουν και φέτος σκηνοθέτες των νεότερων γενιών.
Στην φετινή μεταμεσονύχτια πρεμιέρα της Λεωφόρου, υπό τον γενικό τίτλο «Γράμματα Ερωτικά» θα προβληθεί η ταινία «Μικρές Αφροδίτες» του Νίκου Κούνδουρου, ενώ ανήμερα τα Χριστούγεννα θα ακολουθήσουν «Ο Θάνατος του Αλέξανδρου» του Δημήτρη Κολλάτου, η Ανοιχτή Επιστολή του Γιώργου Σταμπουλόπουλου, και το «Μέχρι το Πλοίο» του Αλέξη Δαμιανού. Την πρώτη θα συστήσει στο κοινό ο Χρήστος Μασσαλάς ενώ τις τρεις επόμενες οι Αρασέλη Λεμού και Γιώργος Φουρτούνης.
Πάμε λίγο πίσω, στην αρχική σύλληψη της ιδέας για τη «Χαμένη Λεωφόρο». Πώς εμπνευστήκατε την ιδέα για την επαναπροβολή των «παραπονεμένων, παραμελημένων» αυτών ταινιών και έπειτα πώς καταλήξατε στην τελική επιλογή τους; Ήταν δύσκολη η διαλογή;
Ελίνα Ψύκου: Η ιδέα προβολών ελληνικών ταινιών με τη μορφή της λέσχης είναι μια παλιά ιδέα, δεν ήταν κάτι πρωτότυπο. Το πρωτότυπο ήταν πως η ιδέα έγινε πράξη. Πολύ συχνά χανόμαστε στον πανικό της καθημερινότητας και πράγματα σχετικά αυτονόητα και απλά ξεχνιούνται και αραχνιάζουν στα τραπέζια που πρωτοσυζητήθηκαν. Αυτή τη φορά, η πρωτοβουλία του ΔΣ της ΕΣΠΕΚ μέλωσε με την υπομονή, επιμονή και ενθουσιασμό του Αλέξη, της Αφροδίτης και του Γιάννη και έτσι γεννήθηκε η Χαμένη Λεωφόρος του Ελληνικού Σινεμά. Η επιλογή της πρώτης χρονιάς ήταν αποτέλεσμα εκατοντάδων mail που ανταλλάχθηκαν ανάμεσα στους τέσσερις μας και ναι, ήταν αρκετά δύσκολη με την έννοια πως οι ταινίες που μας άρεσαν ήταν πολλές, αλλά ταυτόχρονα έπρεπε να ταιριάξουν μεταξύ τους σε θεματικές και να εμπίπτουν στο γενικότερο concept των «χαμένων» ταινιών. Η διαλογή της δεύτερης χρονιάς άνοιξε και σε πιο κλασικές ταινίες για τις οποίες όμως προτείνουμε μια νέα ανάγνωση.
Το κριτήριο, προφανώς, είναι το κατά πόσο «παραγνωρισμένα» είναι αυτά τα φιλμ, ωστόσο πρόκειται για βραβευμένες στο σύνολό τους ταινίες. Εννοείτε παραγνωρισμένα από το ευρύ κοινό και εκτός της ποπ κουλτούρας;
Αφροδίτη Νικολαΐδου: Περάσαμε μια εποχή που κάποιοι, κάπως αβίαστα και επιπόλαια, θεωρούσαν ότι ο Ελληνικός Κινηματογράφος τέχνης βύθισε τους θεατές στα «πιο βαθιά χασμουρητά». Δεν είναι τυχαίο ότι μεγάλο μέρος της βιβλιογραφίας που αναφέρεται στο Ελληνικό σινεμά ασχολήθηκε με τον ΠΕΚ (Παλιό Ελληνικό Κινηματογράφο) ή με συγκεκριμένες εμβληματικές φιγούρες όπως ο Αγγελόπουλος. Με την «Χαμένη Λεωφόρο» καλούμε το σύγχρονο κοινό σε μια εκ νέου ανάγνωση της ιστορίας του Ελληνικού κινηματογράφου. Θεωρούμε ότι αρκετοί θα εκπλαγούν καθώς θα διαπιστώσουν πως πολλές από τις λιγότερο γνωστές ταινίες που θα δούνε ανοίγουν ένα ουσιαστικό, συχνά συναρπαστικό, διάλογο ανάμεσα στο τότε και το τώρα.
Αυτό δεν σημαίνει πως κάποιες από τις ταινίες αυτές δεν ήταν δημοφιλείς ή δεν είχαν αγαπηθεί στην εποχή τους. Απλά δεν υπήρχε ποτέ θεσμικά η βούληση να καλλιεργηθεί συστηματικά αυτό που ονομάζουμε κινηματογραφική κουλτούρα. Ως αποτέλεσμα, με τα χρόνια κάποιες από τις ταινίες αυτές έπαψαν να είναι διαθέσιμες σε μια νεότερη γενιά θεατών που δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να τις ανακαλύψουν και, με τη σειρά τους, να τις αγαπήσουν. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρω την ταινία του Γιώργου Κόρρα «Τα παιδιά του Κρόνου» που δείξαμε στο περσινό πρόγραμμα. Η ταινία αυτή αγκαλιάστηκε από το νεανικό κοινό στην εποχή της, αλλά για αρκετά χρόνια ήταν δύσκολο να τη δει κανείς.
Από την άλλη, πάντοτε υπήρχε ένα κοινό, και θεωρούμε πως πολλοί από εμάς ανήκουμε σε αυτό, που συζητούσε με πάθος για τις ταινίες που έβλεπε στις αίθουσες, στις λέσχες και αργότερα στο βίντεο και στο σαλόνι του σπιτιού του. Αυτή την ελαφρώς ξεχασμένη σήμερα συνήθεια είναι που φιλοδοξούμε να επαναφέρουμε.
Ο Θάνατος του Αλέξανδρου του Δημήτρη Κολλάτου
Έπαιξε πιστεύετε ρόλο που αυτές οι ταινίες χάθηκαν στη λήθη του χρόνου παρόλη την καλλιτεχνική σημασία τους, η άνθιση του mainstream ελληνικού κινηματογράφου σε εκείνες τις δεκαετίες;
Α.Α. Όπως συνέβη παντού στον κόσμο (από την Γαλλία μέχρι την Ιαπωνία), τέλος ‘50, αρχές ‘60, μέσα από τις δομές της τότε κινηματογραφικής βιομηχανίας ξεπηδάει μια νέα γενιά δημιουργών, που ασκώντας κριτική στο κοινωνικό και πολιτικό σύστημα της εποχής καταθέτουν με πυγμή το καλλιτεχνικό τους στίγμα. Έτσι και στην Ελλάδα έχουμε μια νέα γενιά κινηματογραφιστών που συγκροτεί το ρεύμα του επονομαζόμενου Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου (ΝΕΚ), η οποία έρχεται σε ρήξη με το κυρίαρχο μοντέλο του εγχώριου εμπορικού κινηματογράφου και την σχηματική ηθογραφία που τον χαρακτηρίζει, επιχειρώντας για πρώτη φορά να εξερευνήσει σε βάθος μια σειρά από θέματα που απασχολούν την τότε κοινωνία. Δυστυχώς, η φόρα αυτού του ρεύματος ανακόπτεται από τη δικτατορία. Αμέσως μετά, και ενώ η Ελλάδα προσπαθεί να συνέλθει και να βρει καθυστερημένα τη θέση της στην ευρωπαϊκή οικογένεια, έρχεται η πολιτισμική ισοπέδωση των ‘80s, με την υπόσχεση της ατομικής ευμάρειας, του νεοπλουτισμού και της πολιτικής αποβλάκωσης, και το ενδιαφέρον του κοινού απομακρύνεται (οριστικά;) μεταξύ άλλων και από την έβδομη τέχνη. Σημαντικές και αξιόλογες, μεμονωμένες ταινίες συνεχίζουν να παράγονται, αλλά, ως επί τω πλείστον, κανείς δεν είναι πια εκεί για να τις δει. Στη δεκαετία του ‘90 η ιδιωτική τηλεόραση δίνει τη χαριστική βολή στο πτώμα του ελληνικού κινηματογράφου, αφού, πέρα και μέσα από τη κοσμογονία των φτηνών σήριαλ, ανακυκλώνει μεταφορικά και κυριολεκτικά το επονομαζόμενο πλέον «καλό παλιό εμπορικό σινεμά μας», ολοκληρώνοντας έτσι θριαμβευτικά το έργο που εγκαινίασε, λίγα χρόνια πριν, η κουλτούρα της ημεδαπής βιντεοκασέτας.
Πρωτοβουλίες σα τη «Χαμένη Λεωφόρο», φέρνουν και πάλι τον κόσμο πίσω στις μονές αίθουσες ή θα λέγατε ότι εξακολουθούν να απευθύνονται σε ένα περιορισμένο κοινό και δύσκολα κάνουν άνοιγμα σε ένα μεγαλύτερο;
Ε.Ψ. Σκοπός της πρωτοβουλίας είναι το άνοιγμα του ελληνικού σινεμά σε ένα ευρύτερο κοινό, το ξανασμίξιμο ταινιών και κόσμου. Κακά τα ψέματα υπάρχει προκατάληψη, αλλά είμαστε εδώ για να λύσουμε την παρεξήγηση. Αυτό που χαρήκαμε πιο πολύ πέρσι, ήταν πως ανάμεσα σε γνωστά πρόσωπα υπήρχαν τόσα άλλα νέα και άγνωστα, πρόσωπα που ήρθαν να δουν αυτές τις ελληνικές ταινίες με απόλυτη ελευθερία και χωρίς φοβέρα καμιά. Οπότε ναι, με υπομονή, δουλειά και έμπνευση το ξανασμίξιμο μπορεί να γίνει πραγματικότητα.
Μέχρι το Πλοίο - Αλέξης Δαμιανός
Εντοπίζετε ωστόσο ένα αναζωπυρωμένο ενδιαφέρον του κοινού για τον «άλλο» ελληνικό κινηματογράφο των δεκαετιών εκείνων; Αν, ναι που πιστεύετε ότι οφείλετε; Μήπως είναι κι αυτό μία συνέπεια τις όλης «ρετρολαγνείας» και της στροφής προς τη νοσταλγία που χαρακτηρίζει την εποχή μας;
Γιάννης Βεσλεμές: Οι ταινίες, όπως και όλα τα «προϊόντα» της τέχνης μπορεί να καθρεφτίζουν την εποχή που τις γέννησε και δεν πρέπει να καταλήγουν στα μουσεία ή στις σκοτεινές αποθήκες. Δεν υπάρχει καμία ρετρολαγνεία στον να θες να σκύψεις πάνω σε μια άλλη εποχή και στη τέχνη της, να τη μελετήσεις, να την προβάλεις, να δεις που ακουμπάει σήμερα, πόσο άλλαξες εσύ ή η ίδια η ταινία με την πάροδο του χρόνου. Και αν αυτό συμβαίνει με τις ταινίες που έκαναν αίσθηση στην εποχή τους, που προκάλεσαν και βρήκαν το κοινό τους, πρέπει να γίνεται – για όσες το αξίζουν πάντα - και για τις ταινίες που ίσως στάθηκαν άτυχες, που δεν έγιναν αντιληπτές οι προθέσεις τους τότε ή που απλά χάθηκαν ή ξεχάστηκαν επειδή κανείς δεν ενδιαφέρθηκε πραγματικά για αυτές. Δηλαδή οι ταινίες δεν είναι η χαμένη μόδα, το 70s πουλόβερ που θα ξαναφορέσεις φέτος το Δεκέμβρη, ή το 80s Atari που έβγαλες απ’ την ντουλάπα επειδή πάνε τριάντα χρόνια από τότε που ήσουν παιδί. Οι ταινίες αυτές ζητάνε από τους θεατές να τις ανακαλύψουν εκ νέου και εμείς ίσως ζητάμε από τους ιστορικούς του μέλλοντος να τις επανατοποθετήσουν εκεί που τους αξίζει.
Ποια η ανταπόκριση του κοινού μέχρι και σήμερα στην πορεία της «Χαμένης Λεωφόρου»;
Ε.Ψ. Η ανταπόκριση του κοινού ήταν πέρα του αναμενόμενου. Πολλές sold out προβολές σε δύσκολες μέρες και ώρες και η ζωντάνια στην αίθουσα και το φουαγιέ του ΑΣΤΟΡ διέψευσαν αυτούς που μας έλεγαν πως αυτό που πάμε να κάνουμε είναι τρέλα. Τρέλα είναι να κάθεσαι και να κοιτάς, να γκρινιάζεις και να προβλέπεις δυστυχίες και καταστροφές, να φαντάζεσαι συνομωσίες και άλλα ωραία.
«Γράμματα Ερωτικά», η δεύτερη, πιο δυναμική και πολυσυλλεκτική έκδοσή της Χαμένης Λεωφόρου
Οι ταινίες που επιλέξατε θα λέγατε ότι προβάλουν μια πιο ρεαλιστική απεικόνιση των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών στη χώρα τη δεκαετία παραγωγής τους, ιδιαίτερα σε σύγκριση με τον εμπορικό ελληνικό κινηματογράφο της εποχής που φαίνεται να αναπαράγει εύπεπτα στερεότυπα;
Α.Ν. Ο ρεαλισμός στη τέχνη είναι ζήτημα ύφους. Θα έλεγα ότι μεγάλο μέρος των ταινιών που επιλέγουμε να παίξουμε είναι πιο αυθεντικές μαρτυρίες μιας εποχής. Ούτως ή άλλως, οι ταινίες δεν αναπαριστούν την πραγματικότητα αλλά λόγους για αυτήν.
Η δεύτερη έκδοση της «Χαμένης Λεωφόρου» περιγράφεται ως πιο δυναμική και πολυσυλλεκτική. Τι αλλάζει σε σχέση με τη πρώτη; Ποιες ενότητες θα παρακολουθήσουμε φέτος και τι ακριβώς θα δούμε στην οθόνη του ΑΣΤΟΡ;
Γ.Β. Όπως αναφέρουμε και στο δελτίο τύπου επιθυμούμε να συνδυάσουμε το κλασσικό με το μεταμοντέρνο, το περιθωριακό με το ποπ, το ιερό με το βέβηλο. Για αυτό φέρουμε φέτος τον υπότιτλο στην εκδήλωση Ά & Β΄ΕΞΩΣΤΗΣ. Για τους παλιότερους μπορεί να σήμαινε πολλά, το πάθος των θεατών για το ελληνικό σινεμά αλλά και την απαξίωση, το χειροκρότημα αλλά και το γιουχάισμα. Για μας δεν υπάρχει κάποιο νόημα σε αυτές τις λέξεις. Μπορείς να κάτσεις όπου θες, στον εξώστη ή στην πλατεία, μόνος ή με τους φίλους σου και να απολαύσεις όλα τα είδη και τα παρακλάδια του ελληνικού σινεμά. Χωρίς προκαταλήψεις. Εμείς δίπλα στον Κακογιάννη και τον Βούλγαρη θα παίξουμε και τον Κολλάτο, ο πειραματικός Προμηθέας του Φέρρη θα σμίξει με το 60s αστυνομικό νουάρ της Ληστείας Στην Αθήνα του Σερντάρη, το σπάνιο αντιφασιστικό Μπλόκο του Άδωνη Κύρου θα συνυπάρξει με τα γνώριμα αλάνια της Γλυκιάς Συμμορία του Νικολαΐδη.
Παρουσιαστές θα είναι οι πιο νέοι από μας, σκηνοθέτες υπέροχων ταινιών μικρού μήκους, κινηματογραφιστές που ετοιμάζουν τα ντεμπούτα τους στη μεγάλου μήκους. Η Χαμένη Λεωφόρος Του Ελληνικού Σινεμά απευθύνεται σε όσους αγαπάνε εξίσου και τα εύκολα και τα δύσκολα φιλμ, που δεν κοιμούνται τις Παρασκευές και δεν μισούνε τις Δευτέρες.
Μετά την πρεμιέρα της Παρασκευής dj στο φουαγιέ του Άστορ από τους Felizol, The Boy και Νίκο Πάστρα
Γιατί αξίζει να παρακολουθήσουμε αυτές τις ταινίες;
Α.Α. Γιατί τις περισσότερες δεν θα έχετε την ευκαιρία να τις ξαναδείτε ποτέ, σίγουρα πάντως όχι στη μεγάλη οθόνη και στα 35mm (φέτος θα προβληθούν ορισμένες ταινίες που ακόμα και οι δημιουργοί τους πίστευαν πως οι κόπιες είχαν οριστικά χαθεί!). Γιατί κάποιες δεν μοιάζουν με τίποτα που έχετε ξαναδεί. Γιατί όσες έχετε ήδη δει αξίζει να τις δείτε ξανά, σε νέο πλαίσιο και με φρέσκια ματιά. Γιατί το σινεμά μπορεί να μην άλλαξε την ιστορία ή τον κόσμο, μα σίγουρα αλλάζει διαρκώς την εικόνα που έχουμε για όλα αυτά, και για άλλα πολλά.
Info: Παρασκευή 22 Δεκεμβρίου
00.30 Μικρές ΑφροδίτεςτουΝίκου Κούνδουρου
Δευτέρα 25 Δεκεμβρίου
19.00 Ο Θάνατος του Αλέξανδρου του Δημήτρη Κολλάτου
20.45 Ανοιχτή Επιστολή του Γιώργου Σταμπουλόπουλου
22.30 Μέχρι το Πλοίο του Αλέξη Δαμιανού
23°
